Quốc hội chốt phương án hạn chế người lao động rút bảo hiểm xã hội một lần

Ngày 29/6, với 93,42% đại biểu Quốc hội có mặt tán thành, Quốc hội đã thông qua Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi), có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2025.

Một trong những nội dung còn ý kiến khác nhau liên quan đến quy định về trường hợp người chưa đủ tuổi hưởng lương hưu, không tiếp tục đóng bảo hiểm xã hội (BHXH), chưa đủ 20 năm đóng BHXH và có yêu cầu nhận BHXH một lần. Dự thảo Luật đưa ra hai phương án.

Phương án 1: Người lao động có thời gian đóng BHXH trước ngày luật này có hiệu lực thi hành (dự kiến ngày 1/7/2025), sau 12 tháng không tham gia BHXH bắt buộc, tự nguyện và thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm thì được rút BHXH một lần. Sau thời gian luật có hiệu lực thi hành sẽ không được rút BHXH một lần nữa.

Phương án 2: Sau 12 tháng người lao động không tham gia BHXH bắt buộc, tự nguyện và có thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm thì được rút BHXH một lần, nhưng không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào Quỹ hưu trí và tử tuất. Thời gian còn lại được bảo lưu để tiếp tục tham gia khi có điều kiện và hưởng các chế độ BHXH.

Trước khi thông qua Luật, bà Nguyễn Thuý Anh, Chủ nhiệm Uỷ ban Xã hội của Quốc hội đã trình bày báo cáo tiếp thu, giải trình và chỉnh lý dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi).

Về điều kiện hưởng BHXH một lần, bà Anh cho biết tại phiên thảo luận ở hội trường có 18 đại biểu lựa chọn phương án 1, có 7 đại biểu lựa chọn phương án 2 và 5 đại biểu đề xuất phương án khác. Một số ý kiến khác cho rằng cần quy định để vừa bảo đảm quyền của người lao động nhưng lại không khuyến khích họ hưởng BHXH một lần để họ tiếp tục tham gia BHXH nhằm bảo đảm an sinh xã hội khi về già.

Ngày 18/6, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo lấy phiếu xin ý kiến các vị đại biểu Quốc hội về nội dung này. Kết quả cho thấy, có 355/487 đại biểu cho ý kiến. Trong đó, 310/355 đại biểu (chiếm tỷ lệ 87,32% số đại biểu cho ý kiến) lựa chọn phương án 1; 38/355 đại biểu Quốc hội (chiếm tỷ lệ 10,70% số đại biểu cho ý kiến) lựa chọn phương án 2; 7/355 đại biểu (chiếm tỷ lệ 1,97% đại biểu cho ý kiến) không lựa chọn 1 trong 2 phương án mà đề xuất phương án khác.

Căn cứ kết quả xin ý kiến, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xin phép Quốc hội cho tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật theo phương án 1 là phương án được đa số đại biểu Quốc hội lựa chọn và đây cũng là phương án Chính phủ ưu tiên lựa chọn khi trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 6.

Theo đó, người lao động có thời gian đóng BHXH trước ngày Luật này có hiệu lực thi hành, đã chấm dứt tham gia bảo hiểm xã hội, sau 12 tháng không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc mà cũng không tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện, có thời gian đóng bảo hiểm xã hội chưa đủ 20 năm, có đề nghị thì được hưởng BHXH một lần.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội thấy rằng, phương án được đa số đại biểu lựa chọn cũng là phương án có nhiều ưu điểm hơn, như: bảo đảm tính kế thừa quy định hiện hành, không làm ảnh hưởng nhiều đến gần 18 triệu người đang tham gia BHXH nên sẽ hạn chế gây xáo trộn trong xã hội.

Phương án này thể chế hóa đúng tinh thần của Nghị quyết số 28-NQ/TW “giảm tình trạng hưởng BHXH một lần theo hướng tăng quyền lợi nếu bảo lưu thời gian tham gia BHXH để hưởng chế độ hưu trí” và hạn chế được tình trạng một người tham gia BHXH có nhiều lần hưởng BHXH một lần thời gian qua.

Quy định như dự thảo cũng hướng tới tiếp cận theo tiêu chuẩn, thông lệ quốc tế về BHXH và góp phần thích ứng với tốc độ già hóa dân số rất nhanh hiện nay ở nước ta.

Về lâu dài, người tham gia mới sẽ chỉ còn hưởng BHXH một lần trong một số trường hợp đặc biệt nên sẽ góp phần gia tăng số người ở lại hệ thống để được thụ hưởng các chế độ của BHXH từ chính quá trình tích lũy khi tham gia BHXH của mình và giảm gánh nặng cho cả xã hội, ngân sách nhà nước sau này ưu tiên cân đối nguồn lực để thực hiện các chính sách, chế độ mang tính chất bảo trợ xã hội.

Tuy có quy định về việc hưởng BHXH một lần, Ủy ban Thường vụ Quốc hội không mong muốn người lao động yêu cầu nhận BHXH một lần, người lao động cần tiếp tục tham gia BHXH để bảo đảm an sinh xã hội lâu dài.

Do đó, Ủy ban Thường vụ Quốc hội lưu ý Chính phủ trong thời gian tới cần phải có giải pháp căn cơ, lâu dài để hỗ trợ người lao động tham gia BHXH gặp khó khăn trước mắt trong cuộc sống như có chính sách tín dụng phù hợp. Tiếp tục rà soát, bổ sung, hoàn thiện chính sách pháp luật về lao động, việc làm (Luật Việc làm, Luật An toàn, vệ sinh lao động) để duy trì ổn định việc làm, thu nhập, tư vấn, kết nối, hướng nghiệp, đào tạo, chuyển nghề để người lao động có việc làm bền vững.

Đẩy mạnh các giải pháp về truyền thông để người lao động hiểu được lợi ích của việc hưởng lương hưu hằng tháng và những bất lợi khi lựa chọn hưởng BHXH một lần cùng với việc tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và thực hiện chế tài xử phạt đối với hành vi vi phạm về BHXH của cơ quan quản lý nhà nước, của tổ chức thực hiện chính sách.