Trùm tình báo 'thích bóng tối' của Ukraine

Hoạt động trong bóng tối, trùm tình báo quân sự Ukraine Kyrylo Budanov chỉ đạo những chiến dịch đột kích sâu vào lãnh thổ Nga, nhằm gây khó khăn tối đa cho đối phương.

Trong phòng làm việc của trung tướng Kyrylo Budanov, tổng cục trưởng Tổng cục Tình báo Quân đội Ukraine (GUR), không một chút ánh sáng nào lọt vào. Những bức tường được gia cố, cửa sổ được chèn bao cát và rèm cửa kéo kín. Khi Budanov tham gia buổi phỏng vấn của Financial Times, trung tướng 38 tuổi này đã yêu cầu phụ tá tắt đèn và nói "tôi thích bóng tối".

Là người phụ trách lực lượng tình báo quân sự Ukraine, Budanov vạch kế hoạch cho cuộc chiến bí mật chống lại Nga. Ông hiện thường xuyên sống tại văn phòng ở ngoại ô Kiev và bầu bạn cùng con ếch tên Petro trong bể nước đặt cạnh bàn làm việc.

Kyrylo Budanov sinh ra tại Kiev vào ngày 4/1/1986. Sau khi tốt nghiệp Học viện Lục quân Odessa năm 2007, ông bắt đầu phục vụ tại GUR, từng tham chiến chống lực lượng ly khai ở vùng Donbass và nhiều lần bị thương. Trong giai đoạn 2018-2020, Budanov tham gia một số chiến dịch đặc biệt, nhưng thông tin về hoạt động này chưa được giải mật.

Tháng 8/2020, ông được Tổng thống Volodymyr Zelensky bổ nhiệm làm Tổng cục trưởng GRU và được phong hàm chuẩn tướng một năm sau đó

Tháng 4/2022, hai tháng sau khi chiến sự với Nga bùng phát, sĩ quan 36 tuổi này được thăng hàm thiếu tướng, cấp bậc thường dành cho những sĩ quan trên 50 tuổi trong quân đội phương Tây. Chỉ một năm sau, ông nhận quân hàm trung tướng.

Thiếu tướng Kyrylo Budanov, tổng cục trưởng Tổng cục Tình báo Quân đội Ukraine, dự họp báo ở Kiev tháng 9/2022. Ảnh: AFP

Những chiến dịch bí mật trong GRU khiến cơ thể Budanov đầy những vết thương. Ông từng suýt chết vì mảnh mìn găm gần tim, từng bị gãy xương cổ và lưng, bị bắn vào cánh tay.

Tuy nhiên, chúng cũng khiến ông trở nên nổi tiếng. Nhiều người Ukraine đã chia sẻ hình ảnh của ông trên mạng xã hội mỗi khi thiết bị quân sự phát nổ ở Nga hoặc vùng lãnh thổ mà Moskva kiểm soát.

Sự nổi tiếng đó cũng khiến Budanov phải đối mặt với ít nhất 10 vụ ám sát mà ông mô tả là "không có gì đặc biệt". Lần gần nhất ông trở thành mục tiêu ám sát là ngày 4/4/2019. Chiếc xe chở Budanov bị kẻ phá hoại người Nga cài bom, theo chính quyền Ukraine. Quả bom phát nổ sớm và ông không bị thương.

Budanov là một trong số ít quan chức Ukraine dự đoán Nga sẽ phát động cuộc chiến vào ngày 24/2/2022, xác định rằng "nó sẽ diễn ra vào lúc 5h sáng", dù cả Tổng thống Zelensky và nhiều quan chức chính trị không tin Moskva sẽ tấn công. Ông đêm trước đó đã đưa vợ đến cứ điểm được bảo vệ an toàn và "đếm từng giờ trôi qua".

"Tôi không muốn cuộc chiến xảy ra, nhưng tôi phải chịu trách nhiệm với thông tin mà mình đưa ra. Dự báo và nhận định sai lầm sẽ là điều không thể chấp nhận được", ông nói.

Đánh giá của Budanov đã đúng, giúp Kiev không hoàn toàn bị bất ngờ trước chiến dịch của Nga. Tháng 3/2022, ông trở thành chủ tịch cơ quan điều phối về tù binh chiến tranh. Tháng 9 năm đó, ông tham gia cuộc trao đổi tù binh lớn nhất giữa Nga và Ukraine, khi 215 tù nhân Ukraine được trở về nhà. Budanov cũng là thành viên của phái đoàn Ukraine tại các cuộc đàm phán nhằm chấm dứt lệnh phong tỏa Biển Đen của Nga.

Tướng Budanov thường xuất hiện trên các phương tiện truyền thông và nổi tiếng với phong cách kiềm chế, cùng những bình luận úp mở về những cuộc tập kích, phá hoại được cho là do Ukraine thực hiện bên trong lãnh thổ Nga.

Lực lượng dưới quyền Budanov được cho là đang tiến hành các cuộc tấn công bí mật phía sau chiến tuyến Nga. Tuy nhiên, ông trùm tình báo quân sự Ukraine hiếm khi thừa nhận những chiến dịch đó, khiến Moskva và phần còn lại của thế giới mơ hồ về năng lực thực sự của GUR.

Các đối tác phương Tây đôi khi so sánh GUR của Budanov với cơ quan tình báo Mossad nổi tiếng của Israel. Mossad từng được mệnh danh là "nỗi kinh hoàng" với thế giới Arab khi tiến hành những chiến dịch bí mật, giúp duy trì ưu thế của Israel trước các đối thủ ở Trung Đông, cũng như chặn đứng nhiều âm mưu đe dọa tới an ninh quốc gia.

"Thời thế khác nhau, song chúng tôi luôn sẵn sàng cho những hành động cứng rắn", ông Budanov nói.

Nguồn tin quân sự Ukraine ngày 18/1 cho hay lực lượng nước này đã phóng máy bay không người lái (UAV) tập kích cơ sở dầu khí ở St. Petersburg trong "giai đoạn mới" của cuộc xung đột. Ukraine còn được cho đã nhắm mục tiêu nhà máy thuốc súng và kho dầu ở khu vực Bryansk, phía bắc biên giới Ukraine.

Những hoạt động táo bạo này đôi khi khiến các đồng minh phương Tây của Ukraine khó chịu. Họ lo ngại hoạt động tập kích vào lãnh thổ Nga sẽ kích động phản ứng mạnh từ Moskva, thậm chí là đòn đáp trả hạt nhân. Tuy nhiên, Budanov không lay chuyển lập trường của mình và cam kết sẽ tiếp tục tiến hành các hoạt sâu bên trong nước Nga.

"Chúng tôi không dự tính có thay đổi lớn nào trong thời gian tới. Chúng tôi sẽ tiếp tục những gì đã làm", ông nói.

Khói lửa bốc lên sau vụ nổ cầu Kerch nối Crimea với Nga hồi tháng 10/2022. Ảnh: AFP

Lãnh đạo GUR hiểu rằng Ukraine đang đối mặt một năm khó khăn. "Nói rằng tất cả mọi thứ đều ổn là không đúng sự thật. Song nói đây là thảm họa thì cũng không phải", ông Budanov nói về cuộc phản công không như kỳ vọng của Ukraine vào năm ngoái.

Ông Budanov không muốn đánh giá về hoạt động quân sự hiện tại của Ukraine, song cảnh báo "khó có thể tưởng tượng chúng tôi có thể tiếp tục mà không huy động quân".

Tổng thống Zelensky cho biết các chỉ huy quân đội của ông đã yêu cầu huy động khoảng 450.000-500.000 tân binh để thay thế những người thiệt mạng hoặc bị thương, đồng thời cho phép những lính chiến đấu ở tiền tuyến ác liệt có thời gian nghỉ ngơi.

Một năm trước, Budanov dự đoán lực lượng Ukraine với đà phản công thành công cuối năm 2022 ở Kherson và Kharkov sẽ tiến công tới bán đảo Crimea. Nhưng quân đội Ukraine đã không thể chọc thủng hoàn toàn phòng tuyến kiên cố của Nga và tiền tuyến gần như rơi vào tình trạng đóng băng. Tuy nhiên, Budanov khẳng định ông không sai.

"Dù tình hình không như kỳ vọng ban đầu, chúng tôi vẫn giữ lời hứa. Mùa hè vừa qua, các đơn vị tình báo chúng tôi đã liên tục xâm nhập Crimea", ông nói, đề cập tới việc lực lượng Ukraine thực hiện các vụ tập kích căn cứ Nga trên bán đảo.

Hồi tháng 9/2023, Ukraine tập kích nhà máy đóng tàu tại thành phố Sevastopol trên bán đảo Crimea. Bộ Quốc phòng Nga cho biết Kiev đã sử dụng 10 tên lửa hành trình và 3 xuồng tự sát không người lái, làm hư hại hai tàu chiến. Một ngày sau, 11 UAV của Ukraine tiếp tục tấn công mục tiêu trên bán đảo.

Đây chỉ là một phần trong chiến dịch tấn công bán đảo Crimea của Ukraine trong năm qua. "Chúng tôi sẽ tiếp tục cản bước Nga, chứng minh rằng họ không phải là lực lượng bất khả chiến bại", ông trùm tình báo "thích bóng tối" của Ukraine nhấn mạnh.

Thanh Tâm (Theo FT, Reuters, Le Monde)