Tiền và chuyện thu - chi ở các bảo tàng

Theo ghi nhận của Lao Động, không còn cảnh đìu hiu, vắng vẻ như những năm trước, một số bảo tàng ở Hà Nội - nơi lưu giữ các tài liệu, hiện vật liên quan đến di sản văn hóa dân tộc - hiện tại thu hút đông đảo du khách trong nước và quốc tế.

Một trong những bảo tàng có lượng khách đông, ổn định nhất là Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam. Tại đây lưu giữ và trưng bày nhiều hiện vật văn hóa của cả 54 dân tộc Việt Nam, gồm 15.000 hiện vật, 42.000 phim (kèm ảnh màu), 2.190 phim dương bản, 273 băng ghi âm các cuộc phỏng vấn, âm nhạc, 373 băng video và 25 đĩa CD-Rom (tính đến năm 2000).

Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam là nơi sưu tầm, lưu giữ gần 20.000 hiện vật, tác phẩm mỹ thuật có giá trị, phản ánh được cơ bản lịch sử phát triển của nền mỹ thuật Việt Nam; giới thiệu gần 2.000 hiện vật tại hệ thống trưng bày thường xuyên với nhiều hạng mục khác nhau như điêu khắc, kiến trúc hay hội họa.

Du khách Bangladesh tới tham quan Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam. Ảnh: Hoàng Huê

Với sự đầu tư về tư liệu, hiện vật, thường xuyên phải tu sửa cơ sở... các bảo tàng buộc phải có nguồn thu ổn định, đảm bảo duy trì các khoản phí. Một trong những hình thức đang được Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam và Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam áp dụng là bán vé vào cửa.

Cả 2 bảo tàng đều có mức giá vé 40.000 đồng cho người lớn, 20.000 đồng cho học sinh, sinh viên, 10.000 đồng cho trẻ nhỏ và miễn phí cho trẻ dưới 6 tuổi, người dân tộc thiểu số, người khuyết tật…

Theo Tiến sĩ An Thu Trà - Trưởng phòng Truyền thông và Giáo dục, Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam, bảo tàng hiện hoạt động theo mô hình tự chủ thu chi một phần. Do vậy, ngoài nguồn thu từ bán vé, đơn vị này phải nỗ lực, nâng cao chất lượng phục vụ để thu hút khách.

Bà Trà cho biết, Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam đón gần nửa triệu khách mỗi năm. Ước tính, đơn vị này thường đón 1.000 - 2.000 khách vào cuối tuần. Đặc biệt, vào những dịp lễ hoặc sự kiện, bảo tàng có thể đón từ 10.000 - 15.000 khách trong 2 ngày cuối tuần.

Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam đón số lượng lớn khách tham quan vào cuối tuần. Ảnh: Hoàng Huê

"Những năm trước, mùa thấp điểm rơi vào tháng 6, 7. Tuy nhiên, lượng khách năm nay đã cao hơn so với cùng kì năm ngoái, đạt con số trung bình như các tháng trước. Nguồn thu tạo ra trước mắt vẫn đảm bảo để vận hành hệ thống.

Hiện nay, chúng tôi vẫn tăng cường tạo điểm check-in, xây dựng đa dạng hóa các kênh, nội dung các kênh truyền thông online và truyền thông tại chỗ, đồng thời đa dạng các hình thức trải nghiệm như sử dụng kính công nghệ (VR, AR), tour tham quan theo chủ đề có áp dụng mã QR, trưng bày ảo, phòng khám phá dành cho trẻ em, phòng đa phương tiện (Multimedia)…

Hoạt động này phù hợp với xu thế chung khi người dân (đặc biệt là thế hệ trẻ) tìm kiếm các địa điểm để trải nghiệm thực tế, vừa mang đến giá trị tri thức, tìm hiểu về di sản văn hóa truyền thống vừa đáp ứng được nhu cầu giải trí, thay vì các trò chơi điện tử, "đốt" thời gian vào mạng xã hội", bà An nhấn mạnh.

Vị lãnh đạo này cũng cho biết, do bảo tàng khá rộng, có khu trưng bày ngoài trời, đặt nhiều ngôi nhà truyền thống dân gian nên bảo tàng phải bảo tồn, tu sửa hàng năm và mất một nguồn kinh phí rất lớn. Hoạt động tự chủ một phần, nguồn thu không nhiều nên đó là những khó khăn nhất định của Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam.

Bà An Thu Trà thông tin thêm: "Chúng tôi phải đa dạng, tăng cường các hoạt động để thu hút khách ở các nhóm khác nhau. Tiếp theo, chúng tôi hợp tác với các tổ chức trong và ngoài nước để tổ chức các cuộc trưng bày theo chuyên đề. Thậm chí, điều này đã được áp dụng trong thời kì COVID-19 theo cả hình thức online và offline để xã hội hóa các hoạt động.

Từ hậu COVID-19 tới bây giờ, có nhiều hoạt động theo hình thức xã hội hóa, từ đó giảm sự phụ thuộc vào nguồn thu như bán vé xuống.

Chúng tôi cũng cân nhắc kĩ và không kí hợp đồng lâu dài với trường học, công ty lữ hành để duy trì nguồn thu mà chỉ hợp tác, giới thiệu, quảng bá hình ảnh, lắng nghe ý kiến từ công ty du lịch để nâng cao chất lượng".

Trong bối cảnh xã hội hiện tại khi xu hướng tìm về các giá trị xưa cũ đang trở thành "trend", bên cạnh việc duy trì, làm phong phú nguồn tư liệu, hiện vật, các bảo tàng tại Việt Nam nên khắc phục những khó khăn về công nghệ, đội ngũ nhân lực, đổi mới, đa dạng các hình thức trải nghiệm để hấp dẫn du khách.

Khi đó, những bảo tàng này sẽ vừa góp phần bảo tồn các di sản vừa tạo ra giá trị thặng dư về kinh tế, đưa các di sản văn hóa dân tộc đến gần hơn với người dân, đặc biệt là thế hệ trẻ.