Suy tuyến thượng thận, cô gái mặt tròn như vầng trăng

Cô gái 23 tuổi đến viện khám do gương mặt ngày càng tròn và mệt, bác sĩ phát hiện suy tuyến thượng thận do lạm dụng thuốc corticoid.

TS.BS. Nguyễn Quang Bảy, Trưởng khoa Nội tiết và Đái tháo đường, Bệnh viện viện Bạch Mai, cho biết bệnh nhân cao 1,5 m, nặng 57 kg, vào viện trong tình trạng mặt tròn, bụng to, chân tay teo, bụng và đùi có rất nhiều vết rạn da màu đỏ. Cô cho biết bị viêm mũi từ lâu, cứ ngạt mũi là sử dụng thuốc xịt mũi, trung bình xịt ngày 3-4 lần. Thành phần của lọ xịt mũi có Dexamethasone - loại corticoid rất mạnh, dùng kéo dài dễ gây nhiều biến chứng như suy thượng thận, đái tháo đường, tăng huyết áp, loãng xương, loét dạ dày, rối loạn tâm thần...

"Với bệnh nhân này, thuốc còn gây lùn và lão hóa sớm", bác sĩ Bảy nói, chẩn đoán bệnh nhân mắc hội chứng Cushing do thuốc và suy tuyến thượng thận.

Khoa Nội tiết và Đái tháo đường mỗi tuần khám khoảng 10 bệnh nhân bị suy thượng thận. Người bệnh đến khám vì những lý do "rất vu vơ" như mệt, đau mỏi xương khớp, phù, tăng cân... Trong đó, 2/3 trường hợp bác sĩ nhìn biểu hiện ở mặt đã biết bệnh bởi dấu hiệu đặc trưng "mặt tròn như trăng".

Bụng và đùi bệnh nhân có rất nhiều vết rạn da màu đỏ là dấu hiệu của hội chứng Cushing. Ảnh: Bệnh viện cung cấp

Suy tuyến thượng thận là tình trạng tuyến thượng thận không sản xuất đủ hormone. Về giải phẫu, phía trên hai thận có hai tuyến thượng thận hình tam giác, kích thước nhỏ như đầu đũa. Đây là tuyến nội tiết quan trọng, tiết ra một số hormone, trong đó có cortisol chịu trách nhiệm điều hòa chuyển hóa carbohydrate trong cơ thể và duy trì chức năng tim mạch, huyết áp. Ngoài ra, nó còn làm giảm viêm, ức chế miễn dịch.

Thuốc corticoid được sử dụng rất rộng rãi trong nhiều lĩnh vực của y học như ghép tạng, dị ứng, viêm khớp, hen phế quản, điều trị Covid-19... Do đó thuốc này đang bị lạm dụng. Ước tính có khoảng 1% dân số Mỹ sử dụng thường xuyên các thuốc này. Tình hình trở nên nghiêm trọng hơn ở Việt Nam, khi ai cũng có thể tự mua được các thuốc này theo đơn hoặc theo mách bảo của người khác. Thuốc bị lạm dụng theo "đường truyền miệng" để điều trị các bệnh viêm họng, viêm mũi dị ứng, viêm da, đau lưng, gút, thoái hóa khớp, viêm phổi, hen... dưới các dạng bôi, hít, uống, tiêm.

"Tác dụng phụ nguy hiểm nhất của lạm dụng corticoid là suy thượng thận do thuốc, biểu hiện mệt mỏi thường xuyên, huyết áp thấp, có thể tụt huyết áp, thậm chí tử vong", bác sĩ Bảy nói.

Suy thượng thận cấp (Adrenal Crisis) là tình trạng nặng, có thể gây tử vong do trụy tim mạch. Đa số trường hợp suy thượng thận mạn nhưng không được chẩn đoán hoặc mắc thêm bệnh cấp tính, không được điều trị kịp thời.

Lê Nga