Người thầy nào có nhiều học trò đỗ trạng nguyên, tiến sĩ nhất lịch sử Việt?

Trần Ích Phát

Trần Ích Phát, quê ở làng Triều Dương, huyện Chí Linh, tỉnh Hải Dương. Xuất thân trong gia đình nông dân nghèo khổ, cả họ chưa ai đỗ đạt lớn, nhưng ngay từ nhỏ, thầy Trần Ích Phát đã bộc lộ trí nhớ tốt, thông minh hơn người. Lớn lên, ông thi đỗ Hương đỗ Giải nguyên. Sau mấy lần thi Hội không đỗ, Trần Ích Phát về quê mở trường dạy học với quan điểm “mình không đỗ đại khoa thì phải đào tạo học trò đỗ đạt cao”.

Ông có số lượng đông đảo học trò đỗ trạng nguyên, bảng nhãn, thám hoa. Cụ thể gồm: 3 người đỗ trạng nguyên; 4 người đỗ bảng nhãn; 6 người đỗ thám hoa; 10 người đỗ hoàng giáp; 51 người đỗ tiến sĩ, tổng cộng 74 học trò.

Lê

Theo sách Đại Nam nhất thống chí, Trần Ích Phát sống dưới thời Lê Sơ (1428-1527) nhưng hiện chưa rõ năm sinh và năm mất của ông.

Vũ Kiệt

Nhiều học trò của ông đỗ bảng vàng khi còn rất trẻ, trạng nguyên nổi tiếng Vũ Kiệt (một trong những học trò xuất sắc của thầy Trần Ích Phát) đỗ khi 21 tuổi.

Trạng nguyên Vũ Kiệt được đương thời ca ngợi là “bậc thiên tài kiệt xuất, đức độ vẹn toàn”, là tấm gương sáng cho hậu thế noi theo. Tên tuổi của ông không chỉ được khắc trên bia tiến sĩ ở Văn Miếu – Quốc Tử Giám Thăng Long mà còn được khắc trên bia đá dựng ở Văn Miếu (Bắc Ninh).

Các tệ nạn xã hội

Vào khoa thi Đình năm Nhâm Thìn, niên hiệu Hồng Đức (năm 1472), với đề văn sách hỏi về việc ”Đế vương trị thiên hạ” do vua Lê Thánh Tông đích thân ra đề, trong bài luận của Vũ Kiệt viện dẫn những sách vở kinh điển nổi tiếng và sử dụng kinh nghiệm tư duy sáng tạo để làm bài nghị luận sắc sảo, lời văn lưu loát dài đến hơn 3 vạn chữ.

Khi chấm bài, vua và các quan giám khảo đều lấy làm hài lòng về kiến thức uyên bác của Vũ Kiệt. Trong bài luận đó, Vũ Kiệt đề xuất với triều đình những giải pháp hữu hiệu để ngăn chặn các tệ nạn xã hội nhằm chấn hưng đất nước.

Chẳng hạn khi vua hỏi: "Tại sao quan lại được chọn cử nghiêm ngặt, lại có thêm các chức quan ngự sử, giám sát theo dõi, kiểm tra mà vẫn có nhiều người tham ô, hối lộ, làm những việc đồi bại?", Vũ Kiệt đã lập luận: “Việc giáo dục phẩm chất cho quan lại phải tiến hành ngay từ lúc họ ngồi trên ghế nhà trường. Nếu khi học, họ có tư tưởng dối trá, mẹo mực, thì khi ra đảm nhiệm việc quan làm sao có thể có được phẩm chất thanh liêm, trong sạch”.