Người Nga khổ sở vì cây ngò tây xâm hại

Sau Thế chiến II, các nhà khoa học Liên Xô đã bắt tay vào tìm kiếm các loại cây trồng mới có năng suất cao để nuôi gia súc.

Ngò tây Sosnowsky, nổi bật bởi khả năng chống chịu lạnh và năng suất phi thường, đã được họ chọn từ môi trường sống tự nhiên là các khu rừng vùng Kavkaz để đưa đến vùng trung tâm đất nước, nơi chúng dễ dàng lấn át những loại cỏ thấp bản địa.

Nhiều khu vực của Liên Xô sau đó đổ xô trồng cây ngò tây khổng lồ cho đến khi những cảnh báo về mức độ độc hại của chúng được đưa ra. Nhưng đã quá muộn để ngăn chặn chúng lây lan không ngừng khắp đất nước.

Ngày nay, loại cây này phổ biến đến mức nó còn đi vào văn hóa đại chúng Nga, xuất hiện trong các bộ phim truyền hình nổi tiếng, trò chơi máy tính và các bài hát nhạc rock.

Cây ngò tây Sosnovsky mọc dọc một con đường ở vùng Leningrad. Ảnh: Moscow Times

Theo Yaroshenko, khoảng 90% số ngò tây khổng lồ ở Nga được tìm thấy trên các vùng đất nông nghiệp bị bỏ hoang sau khi Liên Xô tan rã và Nga chuyển sang nền kinh tế thị trường.

Trồng lại rừng trên những vùng đất đó có thể giúp giảm bớt vấn đề ngò tây khổng lồ.

"Cây ngò tây khổng lồ sinh trưởng mạnh trên những vùng đất nông nghiệp thoáng đãng với ánh sáng mặt trời đầy đủ. Nhưng dưới tán một khu rừng rậm, chúng phát triển kém hơn nhiều", Yaroshenko giải thích.

Ông dự đoán rằng nhiều vùng đất nông nghiệp bị bỏ hoang ở Nga sẽ không những không thể sử dụng được mà còn mở rộng theo thời gian, khi các hoạt động nông nghiệp trở nên tập trung hơn, tạo ra nhiều mảnh đất màu mỡ hơn cho loài ngò tây khổng lồ sinh sôi.

"Cần có các hình thức sử dụng đất thay thế. Cho phép người dân và doanh nghiệp trồng rừng là một trong những cách hiệu quả nhất vì rừng vừa tạo ra giá trị kinh tế, vừa là phương tiện để chống lại ngò tây khổng lồ", Yaroshenko nhấn mạnh.

Nhưng với các quy định trong luật hiện hành, cùng nhiều cuộc kiểm tra và yêu cầu báo cáo nghiêm ngặt, nông dân Nga và các nhà sản xuất nông nghiệp nhỏ gặp rất nhiều khó khăn trong canh tác.

"Nông dân không thể tồn tại và phát triển khi các quy định ngày càng khắt khe hơn. Điều này có nghĩa chúng ta sẽ phải đối mặt với một làn sóng từ bỏ đất nông nghiệp mới", Yaroshenko cho hay. "Ngò tây khổng lồ sẽ nói 'cảm ơn'".

Theo các nhà thực vật học, sau khi chiếm lĩnh được một vùng đất, cây ngò tây khổng lồ sẽ lấn át các loài địa phương, đe dọa đáng kể đến đa dạng sinh học.

Vì hậu quả sinh thái của loài thực vật này thường không rõ ràng ngay lập tức, nên các nhóm hoạt động gọi nó là một "thảm họa môi trường thầm lặng". Vào thời điểm chủ sở hữu đất phát hiện ra điều bất thường, hàng triệu hạt giống ngò tây khổng lồ đã được phát tán.

Khi người Nga tiếp tục từ bỏ những ngôi làng nhỏ để đến các thành phố, nơi hiện là nơi sinh sống của 3/4 dân số cả nước, sẽ không còn ai chống lại loại cây này tại những vùng xa xôi, hẻo lánh.

Nhóm Chống Ngò tây khổng lồ, tập hợp hàng nghìn người tham gia từ khắp nước Nga, đang hướng dẫn cho người dân cách loại bỏ loài cây ác mộng khỏi những vùng đất bị ảnh hưởng và bảo tồn các khu vực còn hoang sơ.

Một đại diện của nhóm cho hay việc kiểm soát cây ngò tây vẫn còn nhiều thách thức vì tập thói quen phổ biến của mọi người là tập trung phá bỏ các bụi cây lớn, trong khi bỏ qua những khu vực cây riêng lẻ đang phát triển.

Nhiều người cũng gặp khó khăn trong việc phân biệt cây ngò tây khổng lồ với các loài khác hoặc thiếu hiểu biết về những mối đe dọa của nó đối với thiên nhiên.

Người đại diện cho biết cùng với nỗ lực của các nhà hoạt động, cần có một chiến dịch nâng cao nhận thức do chính phủ chỉ đạo, tương tự như chiến dịch chống Covid-19.

Theo dự án môi trường Earth Touches Me, việc chống lại các loài xâm lấn như ngò tây khổng lồ đòi hỏi một chương trình toàn diện của nhà nước, kinh phí đáng kể và nỗ lực nâng cao nhận thức cộng đồng. Nếu không, việc diệt trừ ngò tây khổng lồ sẽ vẫn khó khăn và ngày càng trở nên tồi tệ hơn do biến đổi khí hậu.

Các nhà nghiên cứu cảnh báo hồi năm 2022 rằng tình trạng nóng lên toàn cầu sẽ cho phép loài ngò tây Sosnovsky mở rộng môi trường sống, nguy cơ bao phủ toàn bộ vùng phía tây Nga vào năm 2050.

Ngò tây khổng lồ Sosnovsky ở vùng Tver. Ảnh: Moscow Times

Cây đã được phát hiện ở ngoài Vòng Bắc Cực trên bán đảo Yamal, gây lo ngại cho sinh kế truyền thống của người bản địa.

Đã tận mắt nhìn thấy ngò tây khổng lồ ở khu vực Arkhangelsk, phía bắc Nga, vài năm trước, Yaroshenko cho hay ông tin rằng loại cây này sẽ còn lan rộng hơn nữa khi Trái Đất tiếp tục ấm lên.

Ông cảnh báo rằng không thể chỉ dựa vào việc áp dụng hình phạt để xử lý triệt để vấn đề ngò tây khổng lồ. "Nếu không có các biện pháp bổ sung nghiêm túc từ chính phủ, vấn đề sẽ không được giải quyết", Yaroshenko nói.

Vũ Hoàng (Theo Moscow Times)