Nga - Ukraine so kè trên không

Ngoại trưởng Ukraine Dmytro Kuleba tuyên bố năm 2024, "ưu tiên tất nhiên là loại Nga khỏi bầu trời".

Nguồn: BAYKAR, AFP - Dữ liệu: MINH KHÔI

"Vào năm 2024, ưu tiên tất nhiên là loại Nga khỏi bầu trời", Hãng tin AFP dẫn lời ông Kuleba phát biểu tại Diễn đàn kinh tế thế giới ở Davos vào hôm 17-1, "bởi vì người kiểm soát bầu trời sẽ quyết định khi nào và bằng cách nào chiến tranh sẽ kết thúc".

Drone tăng tốc cuộc chiến

Lời tuyên bố của ông Kuleba được đưa ra chỉ vài giờ sau khi Nga tấn công bằng drone trong đêm khiến ít nhất 20 người bị thương trên khắp Ukraine.

Trong cuộc chiến ở Ukraine, có hai loại drone đang được sử dụng là drone quân sự và drone phi quân sự. Đối với cả Nga và Ukraine, drone tỏ ra hiệu quả trong việc xác định mục tiêu và hướng hỏa lực pháo binh về phía các mục tiêu này.

Đài BBC dẫn lời tiến sĩ Jack Watling, nhà phân tích quốc phòng tại Học viện Hoàng gia các dịch vụ thống nhất (RUSI) của Anh, cho biết trước đây hai phe có thể phải mất 20 hoặc 30 phút để xác định chính xác mục tiêu. Tuy nhiên, bây giờ lực lượng Nga có thể dùng súng tấn công đối phương chỉ trong vòng 3-5 phút sau khi drone Orlan-10 phát hiện mục tiêu.

Trong khi đó, tiến sĩ Marina Miron, nhà nghiên cứu quốc phòng tại Kings College London, cho biết drone đã cho phép Ukraine mở rộng năng lực tác chiến có phần hạn chế của họ. "Trước đây khi muốn tìm kiếm vị trí của đối phương, họ sẽ phải cử các đơn vị đặc biệt ra ngoài và họ có thể sẽ mất một số binh sĩ - tiến sĩ Marina Miron nói - Bây giờ tất cả những gì họ đang mạo hiểm là một chiếc drone".

Vấn đề chính khi sử dụng drone quân sự là chúng có kích thước lớn và di chuyển chậm, do đó dễ bị bắn hạ. Drone quân sự cũng cực kỳ đắt tiền, như chiếc Bayraktar TB2 do Thổ Nhĩ Kỳ thiết kế và chế tạo có giá lên tới 2 triệu USD.

Drone phi quân sự cũng ngày càng được sử dụng nhiều trong cuộc chiến. Cả hai bên, đặc biệt là Ukraine, ngày càng sử dụng các mẫu drone thương mại nhỏ, giá rẻ như DJI Mavic 3 - có giá khoảng 2.100 USD. Chúng có thể được gắn những quả bom nhỏ, nhưng chủ yếu được dùng để phát hiện địch và định hướng cuộc tấn công, theo trang Eurasia Times.

Binh sĩ Ukraine thực hành huấn luyện điều khiển drone FPV hồi giữa tháng 11-2023 - Ảnh: AFP

Thay đổi bộ mặt chiến trường

Cuộc chiến ở Ukraine sắp gần tròn hai năm (từ tháng 2-2022) và chưa có dấu hiệu sẽ kết thúc trong tương lai gần. Việc Ukraine trụ vững trước quân đội hùng mạnh của Nga có sự góp sức không nhỏ của drone.

Có thông tin cho rằng Ukraine đã chế tạo và sở hữu một đội drone đa dạng để làm phức tạp và cản trở những bước tiến của Nga, từ những chiếc nhỏ gọn trong lòng bàn tay cho đến những chiếc drone nặng hơn 400kg.

Đáng chú ý hơn là mô hình và chiến thuật trên chiến trường cũng đã thay đổi vì drone. Các chuyên gia nhận thấy rằng trong giai đoạn đầu của cuộc chiến - khi khả năng tác chiến điện tử và phòng không của Nga kém hơn, Ukraine đã dựa vào drone kích thước lớn như Bayraktar TB2 của Thổ Nhĩ Kỳ để ứng phó.

Tuy nhiên, khi thời gian trôi qua và Nga đã kiểm soát bầu trời tốt hơn, cũng như có thể phát hiện và bắn hạ những mẫu máy bay dễ dàng hơn, Ukraine đã chuyển sang sử dụng drone nhỏ hơn để thích ứng với những tiến bộ của Nga.

Các chuyên gia nhận định rằng drone cỡ lớn thường được sử dụng trong các hoạt động chống khủng bố ở Afghanistan, Iraq, Pakistan, Somalia và Syria nhưng không phù hợp cho cuộc chiến ở Ukraine. Điều này giải thích tại sao Ukraine công bố một loạt drone mới có kích cỡ nhỏ, bao gồm Backfire - có khả năng chống gây nhiễu, thiết bị cảm tử mặt đất Ratel S và phương tiện không người dưới nước Marichka.

Những drone kích thước nhỏ này được cho là đã giúp Ukraine nhận thức tốt hơn về không gian chiến đấu và có nhiều khả năng tấn công mục tiêu hơn. Điều quan trọng là hầu hết các loại drone này đều do chính Ukraine sản xuất thông qua hình thức đối tác công - tư. Ukraine đã lên kế hoạch sản xuất hơn 11.000 drone tấn công tầm trung và tầm xa trong năm 2024, cũng như 1 triệu FPV.

Thủ đô Kiev của Ukraine đã hứng chịu đợt tấn công của khoảng 75 drone của Nga trong ngày 25-11-2023 - Ảnh: REUTERS

Tất nhiên Ukraine tiến lên không có nghĩa là Nga đứng một chỗ. Phó thủ tướng thứ nhất của Nga Andrei Belousov tiết lộ rằng Matxcơva có kế hoạch sản xuất hơn 32.000 drone mỗi năm vào năm 2030 và để các nhà sản xuất trong nước chiếm 70% thị phần.

Nga được cho là đang tự chế tạo drone có khả năng phát nổ nguy hiểm hơn, dựa trên dòng drone giá rẻ Shaheds do Iran sản xuất. Nga cũng đang sản xuất drone sử dụng động cơ từ gã khổng lồ thương mại điện tử AliExpress của Trung Quốc.

Nhờ quan hệ đối tác với Iran, Nga gần đây đã hoàn thành việc xây dựng một nhà máy sản xuất drone ở Tatarstan, cách Matxcơva 805km về phía đông, nơi có thể sản xuất khoảng 6.000 nguyên mẫu Shahed-136 (được Matxcơva đổi tên thành Geran-2) vào giữa năm 2025.

Và hẳn nhiên, để "loại Nga khỏi bầu trời" như lời ông Kuleba, Ukraine đang trông chờ vào chiến đấu cơ F-16 cũng như hệ thống pháo tầm xa Patriot do phương Tây tài trợ. Vấn đề là Ukraine có đủ drone, Patriot và F-16 để đạt mục tiêu thay đổi bộ mặt chiến trường hay không.