Lễ mở ký Công ước Hà Nội: Trái ngọt sau hành trình dài và nhiều thử thách

Đàm phán Công ước Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng (Công ước Hà Nội) là một trong những quá trình thương thảo quốc tế phức tạp và khó khăn nhất trong nhiều năm gần đây.

Điều 64 của Công ước quy định văn kiện được mở ký tại Thủ đô Hà Nội trong năm 2025. (Ảnh: TTXVN phát)

Trước khi đạt được “trái ngọt” là Lễ mở ký Công ước Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng (Công ước Hà Nội), tiến trình đàm phán văn kiện này đã trải qua một hành trình dài, nhiều thời điểm tưởng chừng rơi vào bế tắc.

Đàm phán Công ước Hà Nội là một trong những quá trình thương thảo quốc tế phức tạp và khó khăn nhất trong nhiều năm gần đây.

Được khởi động từ Nghị quyết 74/247 của Đại hội đồng Liên hợp quốc năm 2019, tiến trình đàm phán kéo dài gần 3 năm (2/2022-8/2024), qua 7 phiên chính thức, 1 phiên kéo dài và 5 phiên giữa kỳ, với sự tham dự xuyên suốt của hơn 150 quốc gia cùng đại diện các tập đoàn công nghệ lớn như Microsoft, Meta, Google, Amazon và nhiều tổ chức phi chính phủ trong lĩnh vực công nghệ, nhân quyền.

Các cuộc thương lượng vấp phải nhiều trở ngại do khác biệt sâu sắc giữa hệ thống pháp lý, chính trị và văn hóa của các nước thành viên. “Nút thắt” chính nằm ở những vấn đề như cạnh tranh chiến lược giữa các cường quốc, khác biệt trong mô hình quản trị không gian mạng, lợi ích kinh tế-công nghệ và thực tiễn pháp luật quốc gia.

Một số nước phương Tây bày tỏ quan ngại công ước có thể bị lạm dụng để hạn chế quyền tự do ngôn luận, trong khi nhóm các nước đang phát triển nhấn mạnh nhu cầu tăng cường năng lực thực thi pháp luật và hợp tác kỹ thuật quốc tế.

Nhiều thời điểm, bất đồng trong chính Ủy ban Chuyên trách (Ad Hoc Committee) khiến tiến trình đàm phán suýt đổ vỡ.

Không ít quốc gia cũng lo ngại những yếu tố chính trị, chênh lệch công nghệ và khả năng hợp tác với các tập đoàn công nghệ toàn cầu có thể ảnh hưởng đến việc thực thi công ước.

Trong tương lai, việc triển khai Công ước Hà Nội sẽ đặt ra yêu cầu xây dựng mạng lưới đối tác thực thi, hoàn thiện khuôn khổ pháp lý trong nước và chuẩn bị hạ tầng công nghệ phù hợp.

Tuy nhiên, vượt qua mọi khác biệt, kết quả cuối cùng của tiến trình đàm phán đã thể hiện một thỏa hiệp mang tính toàn cầu - phản ánh quyết tâm của cộng đồng quốc tế trong việc xây dựng nền tảng pháp lý thống nhất nhằm chống lại tội phạm mạng xuyên biên giới trong kỷ nguyên số.

Đại sứ Đỗ Hùng Việt, Trưởng Phái đoàn Thường trực Việt Nam tại Liên hợp quốc, nhấn mạnh việc Công ước Hà Nội được thông qua sau nhiều năm đàm phán là minh chứng quan trọng cho thấy chủ nghĩa đa phương đang đi đúng hướng ở những thời điểm khó khăn; tái khẳng định vai trò, tầm quan trọng của chủ nghĩa đa phương và luật pháp quốc tế trong quản trị các vấn đề toàn cầu.

Chủ đề của Lễ mở ký - “Chống tội phạm mạng, chia sẻ trách nhiệm, hướng tới tương lai” - bao hàm đầy đủ tinh thần và thông điệp của Công ước.

Trưởng Văn phòng Liên hợp quốc về chống Ma túy và Tội phạm (UNODC) Xiaohong Li đánh giá Việt Nam đã thể hiện vai trò xây dựng, bao trùm và trách nhiệm trong suốt quá trình đàm phán, đặc biệt ở những thời điểm bế tắc, giúp thu hẹp khác biệt và dẫn đến kết quả đồng thuận. Bà nhấn mạnh việc chọn Hà Nội làm nơi tổ chức lễ mở ký là “một thông điệp mạnh mẽ, thể hiện chủ nghĩa đa phương trong hành động."

Chiều 24/12/2024 (giờ New York), Đại hội đồng Liên hợp quốc thông qua bằng đồng thuận Công ước Liên hợp quốc về Tội phạm mạng. (Ảnh: TTXVN phát)

Theo ông Sudhanshu Mittal, Giám đốc Giải pháp kỹ thuật thuộc Hiệp hội các công ty dịch vụ và phần mềm quốc gia Ấn Độ (Nasscom), Công ước Hà Nội là hiệp ước toàn cầu đầu tiên của Liên hợp quốc trong gần hai thập kỷ về lĩnh vực này, hướng tới hài hòa hóa luật pháp quốc gia, thúc đẩy hợp tác điều tra xuyên biên giới, chia sẻ bằng chứng điện tử, hỗ trợ pháp lý và kỹ thuật giữa các nước.

Ông cho rằng công ước mở ra cơ hội lớn cho các quốc gia như Ấn Độ trong việc tăng cường hợp tác quốc tế, xây dựng năng lực và hoàn thiện khung pháp lý.

Đặc biệt, ông Mittal nhấn mạnh việc Việt Nam được chọn đăng cai Lễ mở ký không chỉ nhờ vai trò tích cực trong quá trình soạn thảo công ước, mà còn bởi nền tảng pháp lý vững chắc thể hiện qua Luật An ninh mạng năm 2018, năng lực thực thi hiệu quả và đội ngũ nhân lực có trình độ chuyên môn cao.

Ông dẫn chứng Việt Nam hiện nằm trong top 20 quốc gia đứng đầu thế giới về Chỉ số An ninh mạng toàn cầu (GCI) năm 2024, với tỷ lệ người dân tham gia không gian số vượt 80%. Những yếu tố này, theo ông Mittal, giúp Việt Nam trở thành “điểm sáng” và địa điểm lý tưởng để tổ chức sự kiện mang tính bước ngoặt này của Liên hợp quốc.

Lễ mở ký tại Hà Nội cũng mang giá trị biểu tượng sâu sắc. Năm 1999, UNESCO vinh danh Hà Nội là “Thành phố vì hòa bình," ghi nhận nỗ lực của Thủ đô Việt Nam trong xây dựng và gìn giữ hòa bình.

Với hình ảnh một đô thị an toàn, hiếu khách và phát triển năng động, Hà Nội được coi là địa điểm lý tưởng để khởi đầu cho một văn kiện quốc tế hướng tới bảo đảm an ninh mạng toàn cầu.

Sự kiện lịch sử này gửi đi thông điệp rõ ràng: không gian mạng phải là không gian của hòa bình, hợp tác và phát triển; an ninh mạng toàn cầu chỉ có thể được bảo đảm thông qua hợp tác, luật lệ và lòng tin. Với việc văn kiện mang tên “Công ước Hà Nội," tinh thần đó sẽ tiếp tục được lan tỏa trong quá trình thực thi và củng cố công ước trong tương lai.

Tiến trình đàm phán tới ký kết Công ước Hà Nội cũng làm nổi bật dấu ấn đa phương đậm nét của nước chủ nhà Việt Nam, thể hiện nỗ lực chuyển đổi tư duy mạnh mẽ từ “tham dự” sang “chủ động tham gia," nâng tầm tầm vóc đối ngoại đa phương Việt Nam trong giai đoạn phát triển mới.

Đại sứ, Trưởng phái đoàn thường trực Nicaragua tại Liên hợp quốc Jaime Hermida Castillo, đánh giá việc Liên hợp quốc chọn Hà Nội làm nơi mở ký công ước không chỉ phản ánh niềm tin của cộng đồng quốc tế vào vai trò lãnh đạo và năng lực tổ chức của Việt Nam, mà còn tái khẳng định Việt Nam là một đối tác đáng tin cậy trong quản trị số.

Những đóng góp xuyên suốt của Việt Nam trong tiến trình xây dựng Công ước Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng là minh chứng rõ ràng cho nỗ lực chủ động và hiệu quả trong việc tham gia vào các công việc chung của Liên hợp quốc.

Việt Nam luôn là một trong những nước điều phối tích cực nhất, giúp thúc đẩy hoàn thiện văn kiện bảo đảm lợi ích hài hòa của các quốc gia. Việc đăng cai thành công Lễ mở ký tiếp tục thể hiện tầm vóc mới của ngoại giao Việt Nam - chủ động, sáng tạo và có trách nhiệm.

Với sự chuẩn bị kỹ lưỡng, chuyên nghiệp và tinh thần hợp tác quốc tế, Lễ mở ký Công ước Hà Nội chắc chắn sẽ thành công, góp phần lan tỏa hình ảnh “Hà Nội - Thành phố vì hòa bình," cũng như hình ảnh một Việt Nam hiền hòa, năng động, đang vươn mình mạnh mẽ trên trường quốc tế.

Sau hành trình dài và nhiều thử thách, “trái ngọt Hà Nội” hôm nay là khởi đầu cho một giai đoạn hợp tác toàn cầu mới trong cuộc chiến chống tội phạm mạng./.