Khủng hoảng giá nhà phủ bóng bầu cử Mỹ

Trong cuộc đua vào Nhà Trắng, giá nhà ngày càng cao là vấn đề đau đầu cho cả ông Biden và ứng viên tiềm năng đảng Cộng hòa Donald Trump.

Chỉ số Giá nhà Quốc gia do S&P tính toán tại Mỹ vào tháng 12/2023 đã tăng đã tăng 5,5% so với cùng kỳ và tăng 5% so với tháng 11. Đây là mức tăng cao nhất kể từ tháng 12/2022. Brian Luke, Trưởng bộ phận hàng hóa, tài sản thực và kỹ thuật số tại S&P Dow Jones Indices, cho biết giá nhà ở Mỹ phải đối mặt với những trở ngại đáng kể trong quý IV/2023.

"Mức tăng giá nhà cả năm 2023 khả năng đã vượt qua mức tăng trung bình trong vòng 35 năm qua", ông nhận định.

Mỹ đang phải vật lộn với cuộc khủng hoảng về khả năng chi trả nhà ở. Gốc rễ của vấn đề là không xây đủ nhà khi dân số ngày càng tăng. Theo AP, thiếu nguồn cung đã đánh vào giấc mơ sở hữu nhà của người Mỹ, làm giảm cam kết của Tổng thống Joe Biden rằng kinh tế Mỹ đang mạnh mẽ. Đồng thời, cũng bộc lộ rằng thời kỳ Donald Trump cũng đã phớt lờ khủng hoảng thế nào.

Theo một phân tích của Đại học Harvard, thiếu nhà đã khiến giá bán tăng cao, người thuê cũng phải chi một khoản thu nhập quá lớn cho chỗ ở. Cùng với đó, lãi vay thế chấp trung bình đã tăng hơn gấp đôi.

Cục Điều tra Dân số Mỹ cho biết rằng tỷ lệ sở hữu nhà giảm nhẹ vào cuối năm ngoái dù nền kinh tế mạnh mẽ. Nếu chi phí chỗ ở không leo thang, lạm phát - vấn đề kinh tế làm ông Biden đau đầu nhất - có thể vẫn ổn định ở mức 1,8%. Còn thực tế, nó đang quanh 3,2%.

Shaun Donovan, cựu thư ký Phát triển Nhà ở và Đô thị dưới thời Obama nói đã làm công việc nhà ở được 30 năm. "Thách thức về khả năng chi trả nhà ở là điều tồi tệ nhất mà tôi từng thấy trong sự nghiệp của mình", ông nói.

Donovan cho rằng giá nhà hiện là thách thức ngày càng mang tính lưỡng đảng. Trên đường chạy đua giành quyền kiểm soát Nhà Trắng vào tháng 11 tới, cả đảng Dân chủ và Cộng hòa đều không thoát khỏi áp lực ngành bất động sản.

Giá nhà vốn đắt đỏ ở các khu vực do đảng Dân chủ kiểm soát như New York và San Francisco. Tuy nhiên, giờ các bang thuộc đảng Cộng hòa như Boise, Idaho, cũng vật lộn với giá nhà tăng cao. "Đây là vấn đề hàng đầu ở mọi nơi. Nó đang thay đổi nền chính trị theo cách khá khác những gì tôi từng thấy", ông nhận định.

Mark Zandi, Kinh tế trưởng tại Moody's Analytics cho rằng kết quả cuộc bầu cử tháng 11 có thể phụ thuộc vào xu hướng lãi vay thế chấp mua nhà. Hiện lãi vay trung bình khoảng 6,74%. Theo Zandi, nếu lãi họ giảm xuống gần 6%, tỷ lệ chiến thắng của Biden sẽ tăng lên. Còn nếu tăng đến 8% có thể giúp Trump có ưu thế.

Chuyên gia của Moody's Analytics cho rằng, trong bối cảnh cuộc khủng hoảng về khả năng chi trả nhà ở hiện nay, lãi suất cao hơn sẽ khiến việc sở hữu ngôi nhà hoàn toàn nằm ngoài tầm với của hầu hết người mua nhà lần đầu.

"Vì quyền sở hữu nhà là một phần quan trọng trong giấc mơ của người Mỹ nên nếu nó không thể đạt được thì điều này sẽ ảnh hưởng sâu sắc đến nhận thức của cử tri về nền kinh tế", Kinh tế trưởng Zandi nói.

Theo công ty thế chấp Freddie Mac, những năm 2018-2020 của nhiệm kỳ tổng thống Trump, tình trạng thiếu nhà ở của đất nước đã tăng 52%, lên 3,8 triệu căn. Đến thời Biden, tổng thống cũng thừa nhận nhiều người đang cảm thấy khó khăn sở hữu nhà trong bài phát biểu Thông điệp Liên bang hồi đầu tháng này và trong đề xuất ngân sách của ông được công bố đầu tuần.

Ông muốn chi tiền xây dựng 2 triệu căn nhà, cũng như đề xuất một ưu đãi thuế lên tới 10.000 USD cho mỗi người mua nhà. "Điểm mấu chốt là chúng ta phải xây dựng thêm. Đó là cách giảm chi phí", ông Biden nói hôm trong bài phát biểu hôm thứ hai (11/3).

Quốc kỳ Mỹ trang trí biển rao bán tại một ngôi nhà ở khu Capitol Hill, Washington. Ảnh: Reuters

Giá nhà tăng nhanh vốn là vấn đề nhức nhối dưới thời Trump. Khi làm tổng thống, ông kêu gọi hạn chế xây dựng ở vùng ngoại ô. Ông tuyên bố trong cuộc bầu cử năm 2020 rằng các chính sách của Biden nhằm thúc đẩy xây dựng và khả năng chi trả sẽ "phá hủy khu vực lân cận của bạn".

Giải pháp xây thêm nhà sẽ phải mất nhiều năm mới đạt được và đòi hỏi các quy định mới của các bang và thành phố. Chính quyền đang cố gắng khuyến khích những thay đổi về quy hoạch, nhưng những lựa chọn chính nằm ngoài tầm kiểm soát của Nhà Trắng.

Daryl Fairweather, Kinh tế trưởng tại công ty môi giới Redfin, cho biết ngay cả khi thu nhập tăng, nền kinh tế tốt lên và lạm phát giảm xuống, người dân vẫn không thể mua nhà. "Đó giống như vấn đề bóc búa nhất với Biden vì không phải mình ông ấy có thể giải quyết", bà nói.

Dù đã có thỏa thuận lưỡng đảng về việc cần thêm nhà, vẫn chưa có một kế hoạch quan trọng nào được Hạ viện và Thượng viện thông qua. Ông Biden đã đề xuất hỗ trợ nhà ở trong suốt thời gian ở Nhà Trắng nhưng chưa bao giờ đạt được.

"Nếu Quốc hội thông qua một số khoản đầu tư mà tổng thống đã kêu gọi từ khi bắt đầu nắm quyền và thực hiện từ ba năm trước, chúng ta đã có những căn hộ giá cả phải chăng bổ sung vào thị trường bây giờ", Daniel Hornung, Phó giám đốc Hội đồng Kinh tế Quốc gia Nhà Trắng, nhận định.

Anh Kỳ (theo AP, S&P)