Giải mã sự suy giảm dân số bí ẩn cách đây 5.000 năm

TPO - Một nghiên cứu mới dựa trên ADN cổ đại thu thập được từ 108 cá thể thời tiền sử được khai quật tại chín địa điểm chôn cất ở Thụy Điển và Đan Mạch cho thấy một dạng bệnh dịch hạch cổ xưa có thể đã lan rộng trong số những người nông dân đầu tiên ở châu Âu và có thể giải thích tại sao dân số này lại suy giảm một cách bí ẩn trong vòng 400 năm.

Nạn nhân bệnh dịch hạch lâu đời nhất được biết đến có niên đại khoảng 5.000 năm trước ở châu Âu. Nhưng vẫn chưa rõ liệu hai trường hợp, một ở Latvia và một ở Thụy Điển, có phải là trường hợp riêng lẻ hay là bằng chứng của một đợt bùng phát rộng hơn.

Frederik Seersholm, nghiên cứu viên sau tiến sĩ tại Trung tâm Địa di truyền của Quỹ Lundbeck, Viện Globe, Đại học Copenhagen ở Đan Mạch và là tác giả chính của nghiên cứu được công bố trên tạp chí Nature, cho biết: "Điều này khá thống nhất trên khắp Bắc Âu, Pháp và Thụy Điển, mặc dù có một số khác biệt khá lớn trong khảo cổ học, chúng tôi vẫn thấy cùng một mô hình, chúng chỉ biến mất ".

Nhóm này, được gọi là nông dân thời kỳ đồ đá mới, di cư từ phía đông Địa Trung Hải, thay thế các nhóm nhỏ thợ săn hái lượm và mang nông nghiệp cùng lối sống ổn định đến Tây Bắc Âu lần đầu tiên vào khoảng 6.000 đến 7.000 năm trước. Di sản của họ vẫn tồn tại trong nhiều ngôi mộ và tượng đài bằng đá lớn của lục địa này, trong đó nổi tiếng nhất là Stonehenge.

Các nhà khảo cổ học tranh luận gay gắt về nguyên nhân khiến quần thể này biến mất trong khoảng từ 5.300 đến 4.900 năm trước. Một số người cho rằng sự biến mất của họ là do khủng hoảng nông nghiệp do biến đổi khí hậu và những người khác nghi ngờ là do bệnh tật.

“Đột nhiên, không còn ai được chôn cất (tại những di tích này) nữa. Và những người chịu trách nhiệm xây dựng những khối đá lớn này (đã biến mất)”, Seersholm nói.

Nghiên cứu phát hiện ra rằng, các dạng vi khuẩn gây bệnh dịch hạch có mặt trong 1/6 mẫu vật cổ đại, cho thấy tình trạng nhiễm căn bệnh này không phải là hiếm.

Sự lây truyền bệnh dịch hạch thời tiền sử

Seersholm cho biết, do hài cốt được chôn cất cẩn thận trong một ngôi mộ, nên có khả năng dữ liệu di truyền được kiểm tra trong nghiên cứu đã ghi lại được thời điểm bắt đầu của một trận dịch hạch.

Cũng có khả năng là căn bệnh này ít nghiêm trọng hơn bệnh dịch hạch gây ra "Cái chết đen", đợt bùng phát dịch hạch tàn khốc nhất thế giới được ước tính đã giết chết một nửa dân số châu Âu trong vòng bảy năm vào thời Trung cổ.

Hơn nữa, vì các biến thể được phát hiện trong các mẫu thiếu một gien mà các nhà di truyền học biết là rất quan trọng đối với sự sống còn của vi khuẩn trong đường tiêu hóa của bọ chét, nên căn bệnh kết quả không giống với bệnh dịch hạch, lây lan qua bọ chét trên động vật gặm nhấm.

Bệnh dịch hạch vẫn tồn tại cho đến ngày nay và các triệu chứng bao gồm các hạch bạch huyết sưng đau, được gọi là hạch bạch huyết, ở vùng bẹn, nách hoặc cổ, cũng như sốt, ớn lạnh và ho.