Đột quỵ sau giác hơi

Người đàn ông 35 tuổi liệt nửa người phải, ý thức lơ mơ, nhập viện cấp cứu với dấu tích dụng cụ giác hơi in hằn trên da.

Ngày 4/6, TS.BS Tạ Vương Khoa, trưởng kíp can thiệp mạch, Khoa Nội thần kinh, tại Bệnh viện Quân y 175, cho biết bệnh nhân đột quỵ nhồi máu não bán cầu trái giờ thứ hai kể từ khi khởi phát. Các bác sĩ truyền thuốc tiêu sợi huyết để giải huyết khối, can thiệp mạch khảo sát và xử lý sang thương. Sau gần một giờ, các mạch máu bị tổn thương được khơi thông và sửa chữa, não được tái tưới máu.

Ê kíp can thiệp mạch máu thần kinh Bệnh viện Quân y 175. Ảnh: Bệnh viện cung cấp

Theo bác sĩ Khoa, đây là trường hợp đột quỵ rất nặng và phức tạp, thuộc dạng ca lâm sàng hiếm gặp trên thế giới. Hình ảnh mạch máu trong quá trình can thiệp cho thấy động mạch cảnh trong bên trái đoạn cổ bị bóc tách bởi tác động liên tục của dòng máu áp lực cao. Từ đó, huyết khối có điều kiện hình thành và lớn dần, di chuyển làm tắc mạch máu não. Điều này khiến toàn bộ bán cầu não bên trái bị ngừng cung cấp máu, tính mạng bệnh nhân bị đe dọa nghiêm trọng, bác sĩ phải chạy đua với thời gian cứu chữa.

Sau can thiệp chưa đầy 48 giờ, bệnh nhân hồi phục hoàn toàn ý thức và sức cơ. 10 ngày sau đó, chức năng ngôn ngữ nhận thức hồi phục hoàn toàn. Bệnh nhân chỉ còn một vài khiếm khuyết chức năng ngôn ngữ vận động và đang điều trị phục hồi chức năng.

Nguyên nhân của bóc tách động mạch cảnh trong có thể do bệnh lý (loạn sản sợi cơ, xơ vữa động mạch, viêm, nhiễm trùng, bệnh mô liên kết di truyền...) hoặc chấn thương (tác động của ngoại lực). Hai động mạch cảnh trong, một bên phải và một bên trái, là các động mạch quan trọng dẫn máu từ tim lên não.

Bệnh nhân này hoàn toàn khỏe mạnh trước đó, có thói quen nhờ người chị ruột giác hơi tại nhà mỗi khi đau lưng, đau vai gáy. Lần thực hiện gần nhất là buổi chiều trước ngày bị đột quỵ, giác hơi vào vùng cổ trái.

Bác sĩ cho rằng sang chấn tác động từ bên ngoài vào vùng cổ, với lực tác động mạnh như tai nạn giao thông hay đả thương, đến sang chấn tưởng chừng vô hại như động tác massage vùng cổ, đều có thể gây chấn thương cho động mạch cảnh trong. Nghiêm trọng nhất là gây bóc tách động mạch dẫn đến đột quỵ, mà phần lớn là đột quỵ nhồi máu não.

Nguyên lý của liệu pháp giác hơi là tạo áp suất âm trong những chiếc cốc chuyên dụng gắn trên da để sinh lực hút. Lực hút có thể rất mạnh tùy theo kỹ năng, hoặc mong muốn của người điều trị. Vì vậy, chúng được khuyến cáo tránh đặt trên những vùng cơ thể có da và cơ mỏng, mạch máu đi nông nhằm tránh nguy cơ gây sang chấn mạch máu.

"Bệnh nhân này không được giác hơi trị liệu an toàn nên xảy ra hậu quả nghiêm trọng đối với mạch máu", bác sĩ phân tích.

Huyết khối của bệnh nhân được ê kíp can thiệp kéo ra khỏi động mạch não giữa trái. Ảnh: Bệnh viện cung cấp

Bóc tách động mạch cảnh trong là nguyên nhân hiếm gặp của nhồi máu não (khoảng 2,5% dân số), song là lý do hàng đầu nhồi máu não ở người dưới 40 tuổi (khoảng 20% trường hợp). Nhiều trường hợp đột quỵ nguy kịch do chấn thương gây bóc tách động mạch vùng cổ, sau động tác "bẻ cổ" của thợ hớt tóc, nhân viên massage... Cũng có bệnh nhân đột quỵ sau các động tác đơn giản như xoay lắc, gập ưỡn cổ quá mức.

Diễn biến đột quỵ ở bệnh nhân sau bóc tách động mạch cảnh trong do chấn thương rất khó đoán định, có thể xảy ra sớm trong vòng 24 giờ đầu nhưng cũng có thể diễn biến thầm lặng, vài ngày hoặc thậm chí vài tuần sau mà không có triệu chứng cảnh báo trước. Nhiều khi triệu chứng mơ hồ, gây khó khăn cho việc chẩn đoán sớm để điều trị dự phòng. Đột quỵ dạng này rất nặng, tỷ lệ tử vong 40% nếu không được kịp thời điều trị.

Lê Phương