Cuộc chiến ở Ukraine, dải Gaza gây rối loạn nhiều máy bay dân sự

Chiến tranh điện tử làm nhiễu hệ thống định vị toàn cầu (GPS) ở Ukraine và Trung Đông đã khiến các phi công dân sự không khỏi bối rối.

Các phi công và kiểm soát không lưu bối rối do tác chiến điện tử - Ảnh: NEW YORK TIMES

Theo báo New York Times, các cơ quan quản lý an toàn hàng không của Liên minh châu Âu (EU) và bản báo cáo của một hãng hàng không giấu tên, tiết lộ cuộc chiến ở Ukraine và cuộc xung đột ở Dải Gaza đã khiến một số máy bay dân sự bị mất tín hiệu. Do đó, không ít chuyến bay bị chuyển hướng bất ngờ, trong khi các phi công thi thoảng nhận được những báo cáo sai lệch.

Cục Hàng không liên bang Mỹ cũng cảnh báo các phi công về những ảnh hưởng từ quá trình gây nhiễu hệ thống định vị toàn cầu vị trí bằng vệ tinh (GPS) ở Trung Đông.

Thủ thuật làm nhiễu tần số vô tuyến này nhằm làm gián đoạn tín hiệu GPS của các tên lửa, máy bay không người lái (drone) hay một số loại vũ khí khác. Theo New York Times, thủ thuật làm nhiễu GPS đã tăng vọt kể từ khi chiến sự ở Ukraine bùng nổ hồi năm ngoái.

Hơn nữa thủ thuật này càng phổ biến hơn từ sau khi Phong trào Hồi giáo Hamas bất ngờ tấn công Israel hồi đầu tháng 10 vừa qua.

Ảnh hưởng đến ngành hàng không

Thủ thuật gây nhiễu GPS có thể tạo ra các âm thanh gây ồn hoặc tạo ra các tín hiệu vệ tinh giả mạo để đánh lừa các thiết bị nhận, khiến các thiết bị nhận những thông tin không chính xác.

Thủ thật này đến nay vẫn chưa được xem là nguy hiểm. Tuy nhiên, Opsgroup, một tổ chức giám sát các thay đổi và rủi ro trong ngành hàng không, cho biết các hệ thống trên máy bay dân dụng hầu như không thể phát hiện các tín hiệu GPS giả.

Hồi tháng 9 vừa qua, một máy bay phản lực Embraer đi Dubai đã suýt bay chệch vào không phận Iran, nhưng may mắn các phi công đã kịp nhận ra tín hiệu GPS giả và chuyển hướng máy bay quay trở về đường bay cũ.

Theo Eurocontrol, cơ quan kiểm soát không lưu chính của châu Âu, sự can thiệp vào tín hiệu vệ tinh có thể cảm nhận ở khoảng cách lên đến 190 dặm, tính từ chiến trường, và điều này “dường như vượt xa hiệu quả của các nhiệm vụ quân sự đơn giản”.

Cũng theo cơ quan này, các khu vực bị ảnh hưởng nặng nề nhất gồm không phận Biển Đen từ Thổ Nhĩ Kỳ đến Azerbaijan, không phận Địa Trung Hải kéo dài từ đảo Síp đến Libya, không phận biển Baltic gần Ba Lan và Latvia, và không phận Bắc Cực gần Phần Lan và Na Uy.

Hãng sản xuất máy bay châu Âu Airbus ghi nhận gần 50.000 sự cố gây nhiễu tín hiệu vệ tinh từ các máy bay của họ trong năm 2022, gấp bốn lần so với năm 2021.

Trong khi đó ở khu vực Trung Đông, nhóm nghiên cứu của giáo sư Humphrey cho phát hiện ra tình trạng giả mạo tín hiệu vệ tinh bằng cách thông báo cho các phi công rằng họ đã ở không phận Tel Aviv, dù thực tế các phi công này đang ở rất xa Israel.

Ai cũng có thể làm giả tín hiệu vệ tinh

Ông Todd Humphreys, giáo sư kỹ thuật hàng không vũ trụ tại Đại học Texas cho biết nhiều chuyên gia cho rằng các không phải ai cũng có thể làm nhiễu GPS, bởi cuộc tấn công nhằm vào tín hiệu vệ tinh là quá phức tạp và tốn kém.

Tuy nhiên ngày nay một người bình thường chỉ cần bỏ ra vài trăm USD và một bản hướng dẫn có trên Internet là có thể làm giả tín hiệu vệ tinh.

“Trong vài năm qua, việc làm giả tín hiệu vệ tinh đã chuyển từ trong lý thuyết, trong các bài báo nghiên cứu và trong phòng thí nghiệm ra thực tế”, giáo sư Humphreys nhận định.

Đáng chú ý hơn không dễ để con người và các thiết bị có thể phân biệt được đâu là gây nhiễu tín hiệu vệ tinh, đâu là tín hiệu vệ tinh giả, vả càng khó xác định ai là người đứng sau những thủ thuật trên.