Châu Phi nóng rực vì hai vụ đảo chính Gabon và Niger

Nigeria và Liên minh châu Phi mới nhất lên tiếng về tình hình đảo chính ở Gabon, còn Liên minh châu Âu được cho sắp trừng phạt phe đảo chính Niger.

Tổng thống Gabon Ali Bongo Ondimba - Ảnh: REUTERS

Gabon đang là tâm điểm của dư luận quốc tế sau khi một nhóm sĩ quan quân đội tuyên bố nắm quyền.

Vụ Gabon xảy không khi các nước châu Phi và EU vẫn còn đau đầu với tình hình ở Niger - quốc gia có vị trí chiến lược quan trọng với an ninh khu vực Tây Phi. Gabon là quốc gia thứ 8 ở châu Phi xảy ra đảo chính kể từ năm 2020.

Tổng thống Gabon bị quản thúc, phe đảo chính họp bầu lãnh đạo

Tổng thống Gabon Ali Bongo Ondimba được tuyên bố tái đắc cử nhiệm kỳ thứ ba. Tuy nhiên ngay sau đó, ngày 30-8, các sĩ quan quân đội ở quốc gia sản xuất dầu mỏ này đã lên truyền hình tuyên bố chiếm quyền.

Ông Ali Bongo đang bị quản thúc tại gia, đối diện nguy cơ bị lật đổ sau hơn 50 năm cùng gia đình Bongo lãnh đạo Gabon.

Phe đảo chính khẳng định hủy kết quả bầu cử, đóng cửa biên giới và giải tán các tổ chức nhà nước. Ông Brice Oligui Nguema, một trong các sĩ quan thuộc nhóm đảo chính, nói với tờ Le Monde (Pháp) rằng các tướng lĩnh khác sẽ họp bàn trong ngày 30-8 để bầu người đứng đầu chính phủ chuyển giao.

Theo Reuters, hình ảnh trên video cho thấy ông Oligui Nguema là nhân vật quan trọng và có khả năng là lãnh đạo của nhóm lật đổ.

Chiều 30-8 (giờ Việt Nam), phát ngôn viên Ajuri Ngelale của Tổng thống Nigeria Bola Tinubu cho biết ông đang phối hợp với các lãnh đạo khác tại châu Phi để phản ứng trước cuộc đảo chính tại Gabon. Nigeria đang là chủ tịch Nhóm Cộng đồng kinh tế Tây Phi (ECOWAS), và cũng là quốc gia có tiếng nói quan trọng nhất khu vực.

Theo ông Ngelale, Tổng thống Tinubu đang theo dõi tình hình Gabon và "sự chuyên quyền lây lan" diễn ra ở châu Phi với một "mối lo ngại sâu sắc".

AU và các nước lên tiếng về Gabon

Hôm 30-8, chủ tịch Ủy ban AU Moussa Faki Mahamat kêu gọi quân đội Gabon đảm bảo an toàn cho Tổng thống Ali Bongo và gia đình. Ông Mahamat khẳng định theo sát tình hình với mối lo ngại lớn, và lên án hành động đảo chính.

Tình hình bất ổn ở Gabon, không lâu sau vụ Niger, đã khiến nhiều quốc gia lên tiếng. Pháp lên án "vụ đảo chính quân sự và nhắc lại cam kết của chúng tôi đối với các cuộc bầu cử tự do và minh bạch".

Trong khi đó, Trung Quốc nói đang theo dõi diễn biến Gabon, kêu gọi các bên liên quan tại quốc gia vùng Trung Phi này tập trung vào lợi ích của quốc gia và người dân, giải quyết khác biệt bằng biện pháp hòa bình thông qua đối thoại, đồng thời đưa trật tự về bình thường sớm nhất có thể. Trung Quốc cũng kêu gọi đảm bảo an toàn cá nhân cho Tổng thống Bongo.

Tương tự, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Nga Maria Zakharova cũng cho biết Matxcơva đã nhận được các báo cáo "đáng lo ngại" về "sự suy giảm nghiêm trọng trong tình hình nội bộ của quốc gia bạn hữu châu Phi này". "Chúng tôi tiếp tục theo dõi chặt chẽ diễn biến sự việc và hi vọng sẽ có sự ổn định nhanh chóng", bà Zakharova nói.

Trong khi đó, đại diện EU cũng khẳng định sự việc ở Gabon đang làm gia tăng bất ổn cho toàn bộ khu vực, và đề cập tới sự cần thiết trong việc suy nghĩ thấu đáo về những gì đang diễn ra, cũng như tìm cách cải thiện chính sách của châu Âu đối với các quốc gia châu Phi có đảo chính gần đây.

Tây Ban Nha cho biết sẽ sơ tán các lực lượng tham gia gìn giữ hòa bình tại châu Phi sau các vụ đảo chính ở Niger và Gabon.

Ông Josep Borrell, lãnh đạo chính sách đối ngoại của EU, khẳng định EU đang muốn theo chân ECOWAS và áp đặt lệnh trừng phạt tương ứng lên các nhân vật đảo chính ở Niger.