'Giải Tạ Quang Bửu là động lực để nhà khoa học nâng chất lượng công bố'

GS.TS Nguyễn Ngọc Minh nhìn nhận việc được trao giải thưởng là động lực để các nhà khoa học nghĩ đến việc cải thiện công bố, góp phần tăng chất lượng nghiên cứu khoa học.

GS Nguyễn Ngọc Minh (45 tuổi), Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội từng được giải Tạ Quang Bửu năm 2016 vinh danh với "nghiên cứu sự giải phóng kali đi kèm với quá trình hòa tan phytolith trong rơm rạ". "Tôi xem như một mốc son trong sự nghiệp, nhờ đó có thêm động lực cống hiến trong công tác đào tạo và nghiên cứu khoa học", giáo sư trẻ nhất năm 2022 nói với VnExpress.

GS Minh đánh giá giải Tạ Quang Bửu đặc biệt uy tín và có tính lan tỏa trong cộng đồng khoa học. Giải thưởng trao tặng cho các nhà khoa học có đóng góp cho lĩnh vực khoa học dựa trên việc đánh giá chất lượng công bố quốc tế. Do đó, ngoài việc mang ý nghĩa khích lệ to lớn đối với những người làm nghiên cứu, giải thưởng "còn là động lực để các nhà khoa học nghĩ đến việc cải thiện và nâng cao chất lượng các công bố của mình", anh nói.

GS Nguyễn Ngọc Minh. Ảnh: NVCC

Nói về mùa giải 2024, GS Minh cho hay dịch bệnh, thiên tai và ô nhiễm môi trường là những vấn đề nổi cộm trong vài năm trở lại đây. "Tôi kỳ vọng có một công trình hay một cụm công trình về những vấn đề này được trao giải năm nay". Anh cũng đề xuất và mong muốn giải thưởng sẽ được duy trì dài hạn; cơ cấu giải thưởng phù hợp hơn, đồng thời được trao cho các công trình gắn với bối cảnh và những vấn đề thực tế ở Việt Nam.

Giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2024 hiện đã tiếp nhận 97 hồ sơ, gồm 76 hồ sơ thuộc lĩnh vực khoa học kỹ thuật và công nghệ, 21 hồ sơ thuộc lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn. Về cơ cấu giải, có tối đa năm giải thưởng chính, nhưng không quá ba giải ở mỗi lĩnh vực, cùng với đó là ba giải thưởng dành cho nhà khoa học trẻ (dưới 35 tuổi).

Thông tin từ Quỹ Phát triển khoa học và công nghệ quốc gia (Nafosted), Hội đồng xét tặng giải thưởng sẽ đánh giá các cá nhân được đề cử thông qua tối đa ba công trình nghiên cứu trong bảy năm, mở rộng so với một công trình duy nhất trong 5 năm theo quy định cũ. Điều này nhằm mang tới cơ hội ngang bằng giữa nhóm nhà khoa học trẻ và nhóm nhà khoa học kỳ cựu. Dù có thay đổi trong quy chế (gồm lĩnh vực và tiêu chuẩn xét tặng), giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2024 vẫn xoay quanh mục tiêu vừa tôn vinh, vừa khích lệ các nhà khoa học. Bên cạnh việc chọn ra đề tài xuất sắc, hội đồng sẽ xét tới cả những nghiên cứu được thực hiện trong điều kiện khó khăn, thiếu thốn, nỗ lực vượt qua các rào cản để giúp nền khoa học Việt Nam hội nhập thế giới.

Được tổ chức từ năm 2013, Giải thưởng mang tên cố giáo sư Tạ Quang Bửu - một trong những người đặt nền móng trong việc xây dựng và phát triển các lĩnh vực khoa học cơ bản ở Việt Nam. Sau 10 năm tổ chức, Giải thưởng Tạ Quang Bửu đã trao 18 giải chính và 4 giải cho nhà khoa học trẻ. Riêng năm 2021, không có nhà khoa học nào được nhận Giải thưởng này. Năm 2022, Hội đồng xét tặng giải thưởng Tạ Quang Bửu không trao giải dành cho nhà khoa học trẻ.

Lễ trao Giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2024 sẽ được tổ chức ngày 15/5 tại Hà Nội, trong chuỗi sự kiện kỷ niệm Ngày Khoa học và Công nghệ Việt Nam (18/5 và 65 năm thành lập Bộ Khoa học và Công nghệ. Chương trình được phát trực tiếp trên VnExpress.

Như Quỳnh