Xót xa dự án bảo tồn văn hóa làm kiểu đánh trống bỏ dùi ở Quảng Ngãi

Rơi vào cảnh “sớm nở tối tàn”

Dự án Khu bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa thôn Làng Teng được đầu tư xây dựng và đưa vào sử dụng năm 2018, trên diện tích 1,48ha với tổng vốn đầu tư hơn 10,5 tỉ đồng. Dự án bao gồm nhiều hạng mục như nhà sinh hoạt cộng đồng, phục dựng các nhà sàn truyền thống, nhà kho… được làm bằng chất liệu gỗ, tre, cỏ tranh…

Nhà sàn trong khu bảo tồn xuống cấp nghiêm trọng, chính quyền địa phương phải phủ bạt trên mái nhà để chống mưa dột. Ảnh: Ngọc Viên

Dự án do Ban quản lý Đầu tư xây dựng các công trình dân dụng và công nghiệp tỉnh làm chủ đầu tư. Sau khi hoàn thành, công trình được bàn giao cho chính quyền địa phương quản lý. Mục tiêu của dự án nhằm lưu giữ, phát huy giá trị văn hóa, bản sắc của đồng bào H’rê, thu hút khách du lịch…

Tuy nhiên, chỉ sau hơn 5 năm đưa vào hoạt động, nhiều hạng mục của dự án đã xuống cấp nghiêm trọng, một số hạng mục trong khu bảo tồn buộc phải tháo dỡ do có nguy cơ mất an toàn.

Ông Phạm Văn Điệp ở thôn làng Teng cho biết: “Lúc khu bảo tồn mới được đưa vào sử dụng, bà con thường đến tham dự các chương trình sinh hoạt cộng đồng, giao lưu văn hóa, đặc biệt là vào lễ Tết của đồng bào Hrê. Tuy nhiên, sau đó, các chương trình ở khu bảo tồn ít được tổ chức, nên lượng người đến cũng thưa thớt dần. Nay công trình xuống cấp quá nên không ai vào nữa…”.

Nhiều hạng mục trong khu bảo tồn xuống cấp, không khác gì một căn nhà sàn bị bỏ hoang. Ảnh: Ngọc Viên

Theo quan sát của phóng viên, những mái nhà sàn trong khu bảo tồn đã bị mục nát rơi rớt xuống sàn nhà, một số cột gỗ, công trình phụ trợ quanh khu vực các nhà sàn cùng bị hư hại. Khuôn viên xung quanh nhà sàn không khác gì một khu đất bỏ hoang, cỏ mọc um tùm. Nếu không được người dân chỉ dẫn, du khách sẽ chẳng nhận ra đây là nơi sinh hoạt văn hóa truyền thống của người Hrê, là điểm tham quan nổi tiếng ở địa phương.

Phần mái, vách tường, sàn nhà hư hỏng nghiêm trọng. Ảnh: Ngọc Viên

Đừng để “hữu sinh vô dưỡng”!

Nguyên nhân khu bảo tồn nhanh xuống cấp là do nhiều hạng mục làm bằng chất liệu gỗ, tre, cỏ tranh… nên chịu tác động của thời tiết khiến công trình bị hư hại. Đặc biệt, cơn bão số 9 trong năm 2020 khiến nhiều hạng mục trong khu bảo tồn bị hư hỏng. Ngoài ra, việc ít tu bổ, bảo dưỡng thường xuyên cũng là nguyên nhân khiến công trình hư hại nghiêm trọng hơn. Trước thực trạng trên, UBND huyện Ba Tơ đã cho kéo bạt phủ lên mái tranh của các nhà sàn để ngăn nước mưa làm hư hại thêm công trình, đồng thời dở bỏ một số công trình phụ trợ đã bị hư hỏng nặng, gây mất an toàn trong khu bảo tồn.

Mái nhà sàn trong khu bảo tồn rách nát. Ảnh: Ngọc Viên

Ông Phạm Văn Lam - Trưởng thôn Làng Teng chua xót nói: “Hiện việc tu bổ lại khu bảo tồn đang gặp rất nhiều khó khăn, do thiếu vốn, khó kiếm nguồn vật liệu thay thế... Việc “nghèo” ý tưởng tổ chức, duy trì các hoạt động văn hóa tại khối nhà sàn khu bảo tồn cũng là nguyên nhân khiến công trình chưa phát huy được hiệu quả”.

Ông Phạm Xuân Vinh - Chủ tịch UBND huyện Ba Tơ thẳn thắng: “Hiện, các hạng mục công trình phụ trợ xuống cấp nghiêm trọng đã được cho tháo dỡ ngay. Riêng ba ngôi nhà sàn chính cũng sẽ được kiểm tra, đánh giá lại mức độ hư hại. Ngôi nhà nào còn đảm bảo sẽ cho giữ lại, nhà nào xuống cấp nghiêm trọng sẽ tháo dỡ để tập trung đầu tư nhằm bảo đảm tính tổng thể của một công trình kiên cố”.

Nhiều hạng mục trong khu bảo tồn gãy đổ, rách nát. Thật khó tin với mức đầu tư hàng chục tỉ đồng nhưng “tuổi thọ” của nhiều hạng mục trong khu bảo tồn này lại quá ngắn ngủi. Ảnh: Ngọc Viên

Việc xây dựng khu bảo tồn nhằm phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc vùng cao là cần thiết, tuy nhiên đầu tư hàng chục tỉ đồng để thực hiện nhưng chưa kịp phát huy hết công năng đã xuống cấp trầm trọng là minh chứng cho tình trạng đầu tư dự án theo kiểu “đánh trồng bỏ dùi”, "hữu sinh vô dưỡng" gây lãng phí tiền của Nhà nước, làm mất niềm tin trong nhân dân vì tính hiệu quả của dự án thấp.