UNESCO khẩn cấp công nhận tu viện cổ ở dải Gaza là Di sản Thế giới

Trước căng thẳng ngày càng leo thang giữa Israel - Iran - Lebanon, UNESCO đã làm thủ tục khẩn cấp để đưa tu viện Saint Hilarion vào danh sách di sản.

Ngoài đưa tu viện Saint Hilarion (di tích Tell Umm Amer) nằm trên dải Gaza vào danh sách Di sản Thế giới, UNESCO còn khẩn cấp xếp địa điểm này vào hạng mục "Đang bị đe dọa". Quyết định được đưa ra trong phiên họp thứ 46 của Ủy ban Di sản Thế giới tổ chức tại New Delhi, Ấn Độ cuối tháng 7. Động thái mới nhất của UNESCO nhằm phản ánh giá trị cũng như nhu cầu cần được bảo vệ của tu viện cổ này.

Một tàn tích nằm trong tu viện Saint Hilarion, dải Gaza. Ảnh: AFP

Tu viện được Ủy ban cấp hai danh hiệu cùng lúc bằng cách sử dụng một thủ tục khẩn cấp được nêu trong Công ước Di sản Thế giới, cho phép đưa các địa điểm đang bị đe dọa vào danh sách duyệt nhanh. Yêu cầu sử dụng quy trình khẩn cấp phải do một thành viên thuộc UNESCO đề xuất. Tháng 6/2024, Palestine đã đề cử Saint Hilarion. Quyết định ghi danh tu viện được đưa ra dựa trên sự đồng thuận giữa các thành viên Ủy ban.

Saint Hilarion, nằm ở làng Al Nusaira thuộc dải Gaza, là quần thể tu viện Cơ đốc giáo cổ có niên đại từ thế kỷ IV, được xây dựng bởi Hilarion Đại đế. Nơi đây được công nhận là một trong những cộng đồng tu viện cổ nhất và lớn nhất Trung Đông. Ngày nay, tàn tích này gồm 5 nhà thờ, khu phức hợp bể tắm và thánh địa, tranh ghép hình học và một hầm mộ lớn.

Đại diện của UNESCO chia sẻ vào hôm 6/8 rằng xung đột đang diễn ra ở dải Gaza có thể đe dọa địa điểm khảo cổ này. UNESCO hiện theo dõi điểm đến từ xa bằng hình ảnh vệ tinh và chưa xác định được tu viện cổ có bị thiệt hại không.

Tu viện Saint Hilarion trước khi bị phá hủy (đồ họa phục dựng). Ảnh: UNESCO

Khi Tu viện được vào danh sách Di sản đang bị đe dọa, các quốc gia thành viên của UNESCO phải có trách nhiệm bảo vệ, tránh gây hại trực tiếp lẫn gián tiếp cho địa điểm. Điều này được phê chuẩn trong Công ước Di sản Thế giới, thông qua vào năm 1972. Israel rời UNESCO vào năm 2019 nhưng vẫn cử phái đoàn tham dự cuộc họp thường niên của UNESCO để làm quan sát viên dù không có quyền bỏ phiếu.

Người phát ngôn của UNESCO cho biết một điểm đến đồng thời được ghi nhận là Di sản Thế giới và Di sản đang bị đe dọa "khá phổ biển". Tháng 1/2023, trung tâm lịch sử của thành phố cảng Odesa, Ukraine và các địa điểm khảo cổ của Vương quốc Saba ở Yemen đều được lần lượt công nhận hai danh hiệu giống tu viện Saint Hilarion.

UNESCO công nhận 1.123 địa điểm là Di sản Thế giới nhưng chỉ có 56 điểm đến trong danh sách "Đang bị đe dọa", nằm ở khu vực bị đe dọa bởi chiến tranh, thiên tai, ô nhiễm, du lịch quá tải hoặc các vấn đề khác.

Các địa điểm trong danh sách "Đang bị đe dọa" cũng có thể nhận được hỗ trợ kỹ thuật và tài chính cho công tác bảo vệ, phục hồi.

Kỳ họp thứ 46 kết thúc vào ngày 31/7 với 26 địa điểm mới được ghi danh vào Danh sách Di sản Thế giới của UNESCO. Đảo nhỏ Nauru của Micronesia trở thành Quốc gia thành viên thứ 196 của tổ chức này.

Anh Minh (Theo CNBC)