Ukraine trả giá vì lơ là xây dựng phòng tuyến

Lơ là xây dựng hệ thống phòng tuyến từ sớm, Ukraine đang phải trả giá khi không thể chống đỡ đà tiến công ngày càng quyết liệt từ lực lượng Nga.

Trong những trận chiến căng thẳng với lực lượng Nga được trang bị vũ khí tốt hơn nhiều, đơn vị của Batyar có rất ít lựa chọn.

Bom lượn 1,5 tấn của Nga có thể được phóng từ bên ngoài tầm bắn của hầu hết vũ khí phòng không Ukraine và chúng đang bào mòn đáng kể lực lượng Kiev trên tiền tuyến. Tuy nhiên, họ không thể rút lui khi các tuyến phòng thủ phía sau đều chưa được xây dựng xong, Batyar, chỉ huy một đơn vị Ukraine, cho hay.

Công nhân lắp đặt hệ thống chướng ngại vật "răng rồng" chống xe tăng ở vùng Kharkov, Ukraine, hôm 17/4. Ảnh: AP

Tình trạng thiếu đạn dược đang buộc các binh sĩ Ukraine phải rút dần từ làng này đến làng khác. Ba ngôi làng đã rơi vào tay lực lượng Nga hôm 28/4, khi giao tranh dữ dội nổ ra ở vùng nông thôn xung quanh Avdeevka, gần ba tháng kể từ thời điểm Nga chiếm được thành phố chiến lược này.

"Cần phải tăng tốc xây dựng phòng tuyến để khi lui quân, chúng tôi có thể rút về một vị trí đã được chuẩn bị kỹ càng", Batyar nói. "Hệ thống công sự hiện nay là không đủ".

Sau khi Avdeevka thất thủ, Ukraine nhận ra nguy cơ vỡ phòng tuyến, nên đã gấp rút xây dựng các chiến hào, công sự, vị trí chiến đấu và chướng ngại vật chống tăng trên tiền tuyến miền đông. Nhưng việc Nga pháo kích không ngừng, tình trạng thiếu thiết bị và bộ máy quan liêu đang làm tê liệt hoạt động xây dựng chiến hào, công sự trên mặt trận trải dài hơn 1.000 km, ngay cả khi Nga được dự báo sắp phát động một chiến dịch tấn công mới, theo các binh sĩ, quan chức chính phủ và giám đốc công ty xây dựng Ukraine.

Gói viện trợ quốc hội Mỹ thông qua vào tháng trước sẽ giúp Ukraine phần nào thu hẹp khoảng cách về hỏa lực với đối phương. Nhưng trong vài tuần trước khi nguồn viện trợ bổ sung đến nơi, Moskva sẽ không ngừng khoét sâu vào các điểm yếu của Kiev, giới chuyên gia nhận định.

Ukraine năm nay đã phân bổ gần 960 triệu USD để xây dựng mạng lưới phòng thủ. Nhưng những người lính trên chiến tuyến cho rằng chính phủ đáng lẽ phải làm điều này từ năm ngoái, khi Kiev còn chiếm thế thượng phong, chứ không phải trong tình thế ngặt nghèo như bây giờ.

Nga năm ngoái đã xây dựng hệ thống phòng thủ đa tầng, với chiến hào, chướng ngại vật dày đặc, bên cạnh những bãi mìn và hàng rào "răng rồng" chống tăng. Chúng giúp Moskva chặn đứng đà tiến của Kiev trong chiến dịch phản công mùa hè, khiến đối phương hứng chịu tổn thất nặng nề và tạo điều kiện cho họ chuyển sang giai đoạn tiến công.

Nhưng Ukraine lại không rút được kinh nghiệm từ đó. Phải đến mùa xuân năm nay, khi điều kiện thời tiết được cải thiện, họ mới bắt tay vào việc củng cố hệ thống phòng thủ. Tổng thống Volodymyr Zelensky hồi tháng ba tuyên bố Ukraine đang xây dựng 2.000 km công sự.

Khu vực phòng tuyến giữa Ukraine và Nga. Đồ họa: RYV

"Mọi người không hiểu rằng công sự có thể cứu mạng quân nhân nếu họ chuẩn bị nó từ trước", Oleksandr, phó chỉ huy Lữ đoàn 47 ở Avdeevka, cho hay. "Nhiều người nghĩ rằng chúng tôi không cần chuẩn bị những tuyến phòng thủ như vậy. Họ không nghĩ Nga sẽ mở một cuộc tấn công mới".

Hậu quả là binh sĩ Ukraine ở tiền tuyến đang phải vừa chiến đấu vừa đào chiến hào để bảo vệ chính mình.

"Rất khó làm cả hai việc một lúc", Oleksandr nói.

Xây dựng phòng tuyến thứ hai, cách tiền tuyến 2-5 km và vẫn nằm trong tầm bắn pháo binh Nga, là nhiệm vụ được giao cho lực lượng công binh vốn đã rất ít ỏi của Ukraine. Tuyến thứ ba, ở xa mặt trận hơn, do các công ty xây dựng thực hiện theo hợp đồng ký với quân đội.

Lý do Ukraine thiếu chuẩn bị phòng tuyến một phần bắt nguồn từ yếu tố lịch sử. Ukraine từ năm 1991 bắt đầu thu hẹp quy mô quân đội vì không đủ nguồn lực, giải tán hàng loạt trung đoàn công binh, chỉ giữ lại vài đơn vị. Những thiết bị công binh rất cần thiết để xây dựng phòng tuyến như máy xúc đều bị bán thanh lý.

"Chúng tôi lao vào cuộc xung đột mà không có bất cứ thứ gì trong tay", một quân nhân giấu tên thuộc lực lượng công binh Ukraine cho hay.

Anh cho biết khi được điều đến xây dựng công sự ở miền đông Ukraine hồi tháng 10 năm ngoái, cả đơn vị chỉ có cuốc xẻng và các thiết bị cũ kỹ từ những năm 1960.

"Chúng tôi đào chiến hào từ những thứ như thế", anh nói.

Việc Ukraine không kịp bố trí phòng tuyến đã giúp Nga đạt được những bước tiến đáng kể, liên tiếp kiểm soát các làng ở phía tây Avdeevka. Hỏa lực pháo binh Nga cũng cản trở tốc độ xây dựng phòng tuyến của Ukraine.

5 chỉ huy Ukraine ở Avdeevka và Chasov Yar, nơi liên tục bị Nga tấn công, cho biết nếu không có các cứ điểm được chuẩn bị kỹ lưỡng, họ không thể phòng thủ trên địa hình xa lạ mà không chịu tổn thất lớn.

Tại Chasov Yar, thành phố án ngữ địa hình cao ở Donetsk, việc Ukraine không có hệ thống công sự vững chắc đã giúp Nga đẩy nhanh đà tiến để áp sát mục tiêu.

Hồi giữa tháng 3, Lữ đoàn 67 của Ukraine được luân chuyển đến giữ các vị trí cách Chasov Yar khoảng 3 km. "Tôi không thể gọi chúng là những 'vị trí chiến đấu'", một quân nhân Ukraine giấu tên cho hay.

Một vị trí phòng thủ mới được xây dựng ở vùng Kharkov, Ukraine, hôm 17/4. Ảnh: AP

Anh mong đợi một hệ thống chiến hào và lô cốt được gia cố cẩn thận, nhưng thứ nhận được chỉ là những chiếc hố nhỏ hẹp, hầu như không thể giúp người lính ẩn náu trong các trận pháo kích.

Dưới làn hỏa lực pháo binh, những người lính Lữ đoàn 67 bắt đầu đào chiến hào để kết nối với nhau, nhưng đất nhiều cát đến nỗi hệ thống hào vỡ vụn mỗi khi trúng đạn pháo.

Không có nơi nào để ẩn nấp và không có phương tiện để đối đầu lực lượng đối phương, họ phải rút lui 2 km. Theo lời anh, hơn 100 binh sĩ Ukraine đã thiệt mạng hoặc mất tích trong các trận đánh tại đây.

"Chúng tôi mất các chỉ huy, trung đội trưởng, đại đội trưởng và cả hạ sĩ quan. Tức là chúng tôi đã mất toàn bộ xương sống của lữ đoàn", anh nói thêm.

Đơn vị của anh rút lui vào đầu tháng 4 và bị Bộ Tổng tham mưu Ukraine giải tán vì không giữ được phòng tuyến, nhưng các chỉ huy đơn vị tuyên bố họ không có nguồn lực để thực hiện nhiệm vụ.

Xây dựng công sự nhanh chóng giữa các cuộc tấn công của Nga dường như là một nhiệm vụ bất khả thi. Máy bay không người lái (UAV) thường xuyên giám sát mọi hoạt động từ xa và chỉ thị mục tiêu cho pháo binh tấn công ngay khi phát hiện công nhân, máy móc đào hào.

Thống đốc Kharkov Oleh Syniehubov cho biết ít nhất 4 công nhân xây dựng đã thiệt mạng trong tháng trước. Ngoài ra, 10 thiết bị bị phá hủy.

Để gấp rút thiết lập phòng tuyến thứ ba, các công ty xây dựng Ukraine đã được trao hợp đồng mà không qua quy trình đấu thầu thông thường.

"Không có thời gian", Thống đốc Syniehubov nói.

Động thái này đã đẩy nhanh tiến độ, nhưng làm dấy lên lo ngại về khả năng tham nhũng, mối lo mà Syniehubov cho rằng đang bị cường điệu hóa. "Hãy tin tôi, chúng tôi có rất nhiều cơ quan kiểm tra và đánh giá cũng như cơ quan chính phủ chịu trách nhiệm giám sát công việc nên không thể nào đánh cắp được thứ gì", ông nhấn mạnh.

Mặt khác, việc tìm kiếm các công ty sẵn sàng chấp nhận rủi ro để thi công trên tiền tuyến cũng là một thách thức. Họ phải đối mặt nhiều quy trình quan liêu để được trả tiền, đồng thời phải chịu áp lực rất lớn về tốc độ xây dựng.

Một nhà thầu ở vùng Sumy cho biết ông đã phải liên hệ với gần 10 quan chức chính phủ để được cấp ngân sách xây dựng phòng tuyến.

"Không nhiều người sẵn sàng nhận công việc này", một giám đốc công ty xây dựng ở thành phố Marinka, vùng Donetsk, cho biết, thêm rằng tất cả các công sự mà ông ký hợp đồng xây dựng lẽ ra phải được thiết lập từ năm 2014, khi cuộc xung đột giữa phe ly khai do Nga hậu thuẫn với quân đội chính phủ nổ ra ở miền đông Ukraine.

"Đây là câu hỏi lớn đối với lãnh đạo của chúng tôi: Tại sao họ không mua những thiết bị mà lực lượng công binh cần để thực hiện công việc? Tại sao họ lại chờ đợi suốt nhiều năm như vậy, để rồi phải giao nhiệm vụ cho đơn vị dân sự như chúng tôi", ông nói.

Theo lãnh đạo một công ty khác cung cấp bê tông cho các công sự tiền tuyến, nhiều quan chức khu vực, dưới áp lực phải xây dựng nhanh chóng, đã thêu dệt dữ liệu về tiến độ xây dựng. "Tôi đã xem các số liệu và biết chúng không thể là sự thật", ông nói.

Vũ Hoàng (Theo AP)