Tây Nguyên cạn nước, hàng ngàn ha cây trồng sắp chết khô

Khô hạn còn khốc liệt

Theo Đài Khí tượng thủy văn khu vực Tây Nguyên, do ảnh hưởng El Nino, nền nhiệt khu vực mùa khô năm nay tăng cao hơn trung bình nhiều năm. Đồng thời mùa khô sẽ kéo dài hơn do mùa mưa đến muộn, mưa trái mùa có diễn biến cực đoan như mưa đá, mưa kèm dông lốc, sét.

Ông Nguyễn Văn Huấn, trưởng phòng dự báo Đài Khí tượng thủy văn khu vực Tây Nguyên, nói từ nay tới cuối tháng 4 khu vực có khả năng sẽ hứng chịu thêm nhiều đợt nắng nóng gay gắt. Do đó, tình hình khô hạn sẽ khốc liệt hơn nhiều năm.

Để hạn chế nguy cơ thiệt hại, chính quyền địa phương và người dân cần theo dõi, cập nhật thông tin dự báo khí tượng thủy văn. Đặc biệt các cơ quan cần theo dõi nguồn nước trên các hồ chứa, sông ngòi để cân đối nguồn nước.

Theo ông Huấn, dự báo mùa mưa Tây Nguyên năm nay tại một số nơi sẽ đến trễ khoảng 15 - 20 ngày so với các năm. Ngay trong mùa mưa vẫn có khả năng thiếu nước do mưa gián đoạn trong thời kỳ các tháng đầu mùa mưa (tháng 6, tháng 7), do vậy khô hạn vẫn có thể xảy ra.

Trận "mưa vàng" cứu hàng trăm ha cà phê

Trong khi đó tại Kon Tum, nông dân các vùng trồng cà phê tại xã Hà Mòn, huyện Đăk Hà, vừa thở phào nhẹ nhõm khi đón cơn mưa lớn trái mùa. Ông Trần Đức Trọng, chủ tịch UBND xã Hà Mòn, nói trận "mưa vàng" sau nhiều tháng nắng nóng đã cứu hạn cho hàng trăm ha cà phê và hoa màu xã này khỏi nguy cơ khô cháy.

Trước đó, hồ thủy lợi C3 với dung tích 370.000m3 phục vụ tưới tiêu cho xã này gần như đã khô kiệt sau thời gian dài chống chọi với mùa khô. Theo ông Trọng, người dân địa phương đang trông đợi sẽ có thêm nhiều đợt mưa lớn trái mùa để các vườn cà phê đủ nước tưới trong những ngày tới.

Ninh Thuận: tính phương án nhờ nước từ hồ Đơn Dương (Lâm Đồng)

Hành tím tưới bằng nước giếng khoan bị èo uột, thậm chí thối rễ - Ảnh: D.NGỌC

Dưới cái nắng hầm hập của những ngày đầu tháng 4, chúng tôi đến hồ Ông Kinh (xã Nhơn Hải, huyện Ninh Hải, Ninh Thuận). Lòng hồ đã cạn trơ đáy. Ông Đỗ Hội (thôn Mỹ Tường 1, xã Nhơn Hải, huyện Ninh Hải) vất vả vét ao trong lòng hồ để tưới ruộng hành tím.

Ông Hội nói: "Hiện không còn nguồn nước tưới nào khác là phải đào ao để trữ nước bơm từ các giếng khoan từ hơn năm năm trước. Nguồn nước này đang bị nhiễm phèn, nhưng đây cũng là nguồn nước duy nhất để cứu hành tím đang chuẩn bị thu hoạch".

Cách rẫy ông Hội khoảng 2km, gia đình ông Trần Văn Phước (ở thôn Khánh Phước, xã Nhơn Hải) cũng đang xoay xở nước tưới cho 6 sào (6.000m2).

Để giảm bớt thiệt hại do thiếu nước, ông cắt giảm diện tích trồng hành. Lượng nước giếng khoan còn lại ông dành cho đàn bò 10 con.

Ông Nguyễn Khắc Hòa, phó chủ tịch UBND huyện Ninh Hải, cho biết các khu vực chịu ảnh hưởng bởi nắng hạn mùa khô gồm các xã Vĩnh Hải, Thanh Hải, Nhơn Hải, Tri Hải và khu vực hồ Thành Sơn thuộc xã Xuân Hải với diện tích hơn 150ha.

Một số khu vực trên địa bàn huyện có nguy cơ thiếu nước sinh hoạt do thiếu hụt nguồn nước, cần đấu nối hệ thống cấp nước, điều tiết bổ sung hoặc chở nước phục vụ sinh hoạt cho người dân, nhất là các khu vực sử dụng nước từ hệ thống cấp nước Mỹ Tường.

Ông Trương Khắc Trí, phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Ninh Thuận, cho biết tính đến ngày 7-4 tổng dung tích 23 hồ chứa nước trên địa bàn tỉnh hiện còn khoảng 188 triệu m3 (chiếm 43% tổng dung tích thiết kế).

Do tình hình nắng nóng gay gắt nên hiện nay dung tích một số hồ đã giảm đáng kể, trong đó 3/23 hồ chứa đã xuống đến mực nước chết gồm Tà Ranh, Bầu Zôn (huyện Ninh Phước), Ông Kinh (huyện Ninh Hải). "Các diện tích tại các hồ chứa này sẽ dừng sản xuất", ông Trí nói.

"Trong thời gian tới nếu trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận tiếp tục không có mưa sẽ có một số hồ chứa khả năng dung tích hạ thấp xuống dưới mực nước chết gồm Phước Nhơn (huyện Bác Ái), Tân Giang, Sông Biêu (huyện Thuận Nam), Lanh Ra (huyện Ninh Phước), CK7 (huyện Thuận Nam) và Suối Lớn.

Với tình hình thời tiết khắc nghiệt lượng nước hao hụt rất nhanh, nguy cơ thiếu nước tưới trong thời gian tới rất lớn, chúng tôi ưu tiên lượng nước tại các hồ chứa để cấp cho sinh hoạt của người dân, nước uống cho gia súc, cho cây lâu năm có giá trị kinh tế cao và các lĩnh vực thiết yếu khác...khuyến cáo nhân dân không sản xuất lúa ở những nơi có nguy cơ thiếu nước và chuyển sang sản xuất các loại cây trồng phù hợp, tiết kiệm nước", ông Trí nhấn mạnh.

Trước tình hình nắng nóng gay gắt, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Ninh Thuận đã đưa ra hai phương án điều tiết đủ nước tưới cho cây trồng sản xuất vụ hè thu. Cụ thể, trong điều kiện tháng 5 trên địa bàn tỉnh không mưa, các hồ không có lượng nước đến bổ sung thì sẽ nhờ nước từ hồ Đơn Dương (Lâm Đồng).

Đây là hồ nước lớn của Lâm Đồng, có sẵn hệ thống xả nước xuống Ninh Thuận thông qua thủy điện.

Trường hợp trong tháng 5 trên địa bàn tỉnh có mưa, dung tích 23 hồ chứa trên địa bàn toàn tỉnh đều đạt trên 50% dung tích thiết kế, tỉnh sẽ có kế hoạch điều tiết nước phục vụ sản xuất cho toàn bộ khu vực nằm trong hệ thống Sông Pha, Nha Trinh - Lâm Cấm (huyện Ninh Sơn) và một số vùng thuộc khu tưới hồ, đập nhỏ do các huyện quản lý với tổng diện tích 29.265ha (gồm lúa 14.467,5ha, màu 14.797,5ha).

Bình Thuận: 1.000ha cây trồng có nguy cơ thiệt hại

Hồ chứa nước Tà Mon, huyện Hàm Thuận Nam, tỉnh Bình Thuận cạn trơ đáy - Ảnh: MAI THỨC

Tỉnh Bình Thuận đang căng mình chống hạn, tìm mọi nguồn nước còn lại cho người dân sản xuất và sinh hoạt trong mùa khô đang khốc liệt này.

Theo thông tin từ tỉnh này, hiện khoảng 41 xã, phường, thị trấn bị thiếu nước sinh hoạt cục bộ, ảnh hưởng đến đời sống của 75.918 người. Trong đó, vùng dự án Hồ chứa nước Ka Pét là xã Mỹ Thạnh và Hàm Cần (huyện Hàm Thuận Nam) đang gay gắt nhất.

Theo Công ty TNHH MTV Khai thác công trình thủy lợi tỉnh Bình Thuận, tính đến cuối tháng 3 lượng nước hữu ích còn lại ở các hồ chứa là khoảng 115,14/363,55 triệu m3.

Với tổng lượng nước như vậy, đơn vị tính toán chỉ đạt khoảng 31% thiết kế, thấp hơn cùng kỳ năm ngoái khoảng 38,85 triệu m3. Tương tự, mực nước hữu ích tại các hồ thủy điện của tỉnh Bình Thuận hiện cũng chỉ đạt khoảng 60% thiết kế.

Công ty cho biết thêm hiện có khoảng 365ha (chủ yếu là thanh long và hoa màu) đang thiệt hại do thiếu nước trong mùa khô năm nay. Diện tích cây trồng đang có nguy cơ thiệt hại tiếp tục là hơn 1.000ha.

Với tình hình này, địa phương đã thành lập các ban chỉ đạo chống hạn, xây dựng kế hoạch cấp nước, tranh thủ nạo vét để tận dụng nguồn nước mặt còn lại tại các công trình thủy lợi... Tuy nhiên, các hồ chứa nước quy mô nhỏ không còn khả năng trữ nhiều, hệ thống kênh phần lớn là mặt đất nên thất thoát lớn và không hiệu quả.

Điểm nóng nhất về hạn hán của tỉnh Bình Thuận là các vùng hạ du của dự án Hồ chứa nước Ka Pét. Theo UBND huyện Hàm Thuận Nam, lượng nước hiện nay tại các hồ chứa như Sông Móng, Đu Đủ, Ba Bàu, Tân Lập, Tà Mon... chỉ còn khoảng 17.116 triệu m3.

Theo huyện Hàm Thuận Nam, từ cuối tháng 2 đến nay, nơi thiếu nước sản xuất tập trung ở hai xã vùng đồng bào dân tộc thiểu số Hàm Cần, Mỹ Thạnh.

Đây là những xã hưởng lợi đầu tiên nếu dự án Hồ chứa nước Ka Pét hình thành. Ngoài ra, hai điểm còn lại ở phía nam của huyện là thị trấn Thuận Nam, Tân Lập cũng đang thiếu nước do không có hệ thống thủy lợi, nông dân không bố trí sản xuất.

Trước tình hình này, huyện Hàm Thuận Nam đã xây dựng nhiều phương án điều tiết để phục vụ sản xuất và sinh hoạt, cấp nước cho đàn gia súc.

Đối với nước cho sản xuất, huyện điều tiết nước giữa các hồ còn nhiều nước sang cho hồ ít hơn. Song song với việc điều tiết ở các hồ chứa, huyện cũng khuyến cáo người dân biết về nguồn nước để sản xuất và phòng chống hạn cho phù hợp.

Còn với nước phục vụ sinh hoạt, khi các hồ đã ngưng tưới cho sản xuất thì các nhà máy sử dụng nguồn nước thô còn lại để cấp. Huyện còn dự báo nguồn nước thô này chỉ cầm chừng đến hết tháng 6 là cạn kiệt.

Riêng các vùng nằm ngoài hệ thống cấp nước sinh hoạt như xã Tân Lập nếu sau ngày 30-5 trời không mưa sẽ thiếu nước cho khoảng 232 hộ.

Tương tự, tại xã Mỹ Thạnh (nơi dự kiến là hồ Ka Pét), nếu sau ngày 30-5 trời không mưa sẽ thiếu nước sinh hoạt khoảng 278 hộ, tức toàn xã.

Riêng xã Hàm Cần nếu sau ngày 30-4 trời không mưa sẽ thiếu nước sinh hoạt khoảng 209 hộ nằm rải rác ở thôn xã khu cấp nước sinh hoạt, nông dân không có khả năng lắp đặt đồng hồ nước.

Miền Tây: thường xuyên kiểm tra độ mặn trong nước

Ngày 8-4, ông Lê Văn Sử - phó chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau - cho biết hạn hán những ngày qua làm các kênh rạch trong vùng ngọt Cà Mau khô cạn nước. Đến nay đã có 132 tuyến kênh mương xảy ra sạt lở, sụt lún với 600 điểm.

Tổng chiều dài sạt lở, sụt lún đất hơn 15,8km, ước thiệt hại trên 22 tỉ đồng. Bên cạnh đó, hơn 2.600 hộ gia đình bị thiếu và không chủ động được nguồn nước sinh hoạt, hơn 35.000ha rừng U Minh Hạ và rừng cụm đảo nguy cơ cháy từ cấp cao đến cấp cực kỳ nguy hiểm.

Trước mắt, tỉnh Cà Mau đã triển khai lắp đặt 60 bồn nước quy mô nhóm hộ gia đình cho các cộng đồng dân cư ở nơi gặp khó khăn về nước sạch, đang chuẩn bị lắp thêm 12 bồn, nâng tổng số lên 72 bồn.

Các ngành chức năng tỉnh cũng đã bố trí lực lượng, phương tiện chở 400m3 nước ngọt ra đảo Hòn Khoai để hỗ trợ cho người dân, cán bộ, chiến sĩ trên đảo. Cùng ngày, Quân khu 9 cũng đã triển khai ba tàu chở nước đến Cà Mau để cấp nước cho người dân vùng khô hạn. Lượng nước được cấp miễn phí cho người dân Cà Mau lần này lên đến 1.700m3.

Theo Đài Khí tượng thủy văn tỉnh Bến Tre, tình hình xâm nhập mặn trên các sông Tiền, sông Hàm Luông, sông Cổ Chiên tăng dần từ nay đến ngày 11-4. Nơi này khuyến cáo người dân sống cách cửa sông từ 73km trở xuống cần kiểm tra độ mặn thường xuyên trước khi vận hành cống và sử dụng nước sông trực tiếp.