Tầm ảnh hưởng của chuẩn tướng Iran bị hạ sát ở Syria

Mohammad Reza Zahedi, chuẩn tướng Iran thiệt mạng trong vụ tập kích ở thủ đô Syria, được coi là "bộ não" chỉ huy ba mặt trận then chốt với Tehran.

Khi tòa lãnh sự thuộc đại sứ quán Iran, nằm trên phố Mezzeh giữa trung tâm thủ đô Damascus của Syria, sụp đổ sau những tiếng nổ lớn tối 1/4, Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) mất đi đội ngũ chỉ huy hàng đầu trên ba mặt trận rất quan trọng với họ, gồm Syria, Lebanon và Palestine.

Giới chức IRGC xác nhận chuẩn tướng Mohammad Reza Zahedi, 64 tuổi, là một trong 7 người thiệt mạng trong đòn tập kích, được cho là do tên lửa từ tiêm kích F-35 của Israel gây ra. Ông là quan chức cấp cao nhất của Iran thiệt mạng trong một cuộc tập kích, kể từ khi Mỹ phóng tên lửa hạ sát tướng Qassem Soleimani của IRGC ở Baghdad hồi tháng 1/2020.

Truyền thông nhà nước Iran mô tả ông là "cố vấn quân sự" tại Syria, từng chỉ huy mọi hoạt động của IRGC ở Lebanon và Syria trước năm 2016. Tuy nhiên, giới quan sát nhận định quyền lực và ảnh hưởng của tướng Zahedi còn lớn hơn thế rất nhiều.

Chuẩn tướng Mohammad Reza Zahedi, quan chức cấp cao của đặc nhiệm Quds thuộc IRGC. Ảnh: Al Mayadeen

Tổ chức Giám sát Nhân quyền Syria (SOHR), có trụ sở tại Anh, cho biết Zahedi đang giữ vai trò lãnh đạo mọi hoạt động của đặc nhiệm Quds, lực lượng tinh nhuệ thuộc IRGC, tại ba mặt trận Palestine, Syria và Lebanon.

Khi vụ tập kích xảy ra, Zahedi đang họp cùng cấp phó là chuẩn tướng Mohammad Hadi Haji Rahimi, một trợ lý thân cận, ba sĩ quan tham mưu tác chiến của đặc nhiệm Quds ở Syria, Lebanon và Palestine.

Giới chức Iran tiết lộ cuộc họp còn có đại diện các nhóm vũ trang Palestine về chiến sự Dải Gaza, trong đó có một số lãnh đạo tổ chức Jihad Hồi giáo Palestine (PIJ).

Đại sứ Iran tại Syria Hossein Akbari cáo buộc quân đội Israel đã triển khai hai tiêm kích tàng hình F-35, khai hỏa ít nhất 6 tên lửa từ Cao nguyên Golan để xuyên thủng lưới phòng không Syria, phá hủy hoàn toàn tòa nhà lãnh sự nơi tướng Zahedi đang chủ trì cuộc họp. Hiện chưa rõ tình báo Israel nắm được thông tin về cuộc họp từ đâu.

Al Mayadeen, đài truyền hình thân Iran tại Lebanon, gọi tướng Zahedi là "lãnh đạo đặc nhiệm Quds chuyên trách hỗ trợ cách mạng của nhân dân Palestine và giải phóng khu vực bao gồm Syria cùng Lebanon". Ông còn đang giữ chức phó tham mưu trưởng IRGC, từng giữ các vị trí lãnh đạo không quân và lục quân của lực lượng này trong thập niên 2000.

Chuẩn tướng 64 tuổi gia nhập IRGC vào năm 1980, chưa đầy một năm sau Cách mạng Hồi giáo Iran. Ông từng là chỉ huy cấp sư đoàn của IRGC, trực tiếp ra trận trong chiến tranh Iraq - Iran vào thập niên 1980.

Theo tình báo Israel, Zahedi được tướng Soleimani chọn lựa để thành lập và chỉ huy Quân đoàn Lebanon trực thuộc Quds vào năm 1998, hỗ trợ huấn luyện kỹ thuật và quân sự cho lực lượng vũ trang Hezbollah. Ông cũng nằm trong nhóm lãnh đạo IRGC được biệt phái đến Syria hỗ trợ Tổng thống Bashar Al-Assad chống lại lực lượng nổi dậy trong cuộc nội chiến bùng phát năm 2011.

Bộ Tài chính Mỹ năm 2010 đã áp lệnh trừng phạt nhắm vào tướng Zahedi, cáo buộc ông là "cầu nối liên lạc giữa các cơ quan tình báo Syria và tổ chức Hezbollah, chịu trách nhiệm viện trợ vũ khí cho Hezbollah" ở Lebanon.

Lực lượng cứu hộ dập đám cháy tại tòa lãnh sự Iran ở Damascus sau đòn tập kích. Ảnh: AFP

Sau cái chết của tướng Soleimani, người kế nhiệm vị trí tư lệnh đặc nhiệm Quds là tướng Esmail Qaani. Tuy nhiên, tình báo Israel nhận định Qaani có ảnh hưởng kém xa chuẩn tướng Zahedi, người kế thừa "di sản" của Soleimani ở các mặt trận Syria và Lebanon.

Israel cho rằng tướng Qaani là người "quá khiêm tốn", có xu hướng thiên vị Hezbollah và không đủ am tường về khu vực như người tiền nhiệm do không sử dụng thành thạo tiếng Arab. Vì vậy, mọi chỉ đạo tác chiến của IRGC đến các tổ chức vũ trang thân cận tại Lebanon và Syria đều phải qua ông Zahedi. Tình báo Israel còn cáo buộc Zahedi tham gia lên kế hoạch các vụ tấn công trong lãnh thổ Israel.

"Vai trò của Zahedi trong IRGC không khác gì chất keo gắn kết giữa chính quyền Tổng thống Assad ở Syria và tổ chức Hezbollah ở Lebanon. Một bên là đồng minh cấp nhà nước lâu đời nhất của Iran, bên còn lại là tổ chức vũ trang thành công nhất do Iran hậu thuẫn", Behnam Ben Tableblu, chuyên gia về Trung Đông ở tổ chức nghiên cứu Quỹ Phòng vệ Dân chủ (FDD) tại Mỹ, nhận định.

Thanh Danh (Theo Lorient Today, Al Mayadeen, Fox, YNet)