Panama khiếu nại lên LHQ vì đe dọa của ông Trump về kênh đào

Panama khiếu nại lên LHQ về lời đe dọa "đáng lo ngại" của Tổng thống Trump về việc Mỹ giành quyền kiểm soát kênh đào Panama.

Trong thư gửi tới Tổng thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Guterres và được chia sẻ với truyền thông hôm 21/1, Đại sứ Panama tại LHQ Eloy Alfaro de Alba đề cập đến những tuyên bố gần đây của Tổng thống Mỹ Donald Trump trong phát biểu nhậm chức, trong đó ông Trump đe dọa sẽ giành lại quyền kiểm soát kênh đào Panama.

Đại sứ de Alba lưu ý trong thư rằng Hiến chương LHQ cấm bất kỳ quốc gia thành viên nào "đe dọa hoặc sử dụng vũ lực" chống lại toàn vẹn lãnh thổ hoặc độc lập chính trị của quốc gia khác.

Ông đề nghị Tổng thư ký Guterres lưu hành bức thư này trong 15 ủy viên Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc, song không yêu cầu triệu tập cuộc họp. Panama đang là ủy viên không thường trực nhiệm kỳ 2025-2026 của Hội đồng Bảo an, cơ quan có trách nhiệm duy trì hòa bình và an ninh thế giới.

Trong phát biểu nhậm chức ngày 20/1, Tổng thống Trump lặp lại lời than phiền rằng Trung Quốc đang "vận hành" kênh đào Panama thông qua sự hiện diện ngày càng tăng của Bắc Kinh quanh tuyến đường thủy mà Mỹ đã bàn giao vào cuối năm 1999.

"Chúng ta không trao nó cho Trung Quốc, mà là cho Panama. Và giờ đây, chúng ta sẽ lấy lại kênh đào đó", ông Trump tuyên bố.

Người dân quan sát tàu hàng di chuyển qua kênh đào Panama ngày 20/1. Ảnh: AFP

Kênh đào Panama dài 82 km, là tuyến đường thủy huyết mạch kết nối Thái Bình Dương với Đại Tây Dương, rút ngắn đáng kể hành trình giữa hai khu vực và cho phép tàu thuyền không phải vòng qua cực nam Nam Mỹ. Khoảng 5% lưu lượng hàng hải toàn cầu đi qua kênh đào Panama mỗi năm.

Mỹ là bên xây dựng kênh đào Panama và quản lý lãnh thổ xung quanh kênh đào này suốt nhiều thập kỷ. Chính phủ Mỹ bàn giao toàn bộ quyền quản lý kênh đào cho Panama năm 1999, sau thời gian hai bên đồng quản lý.

Tổng thống Panama Jose Raul Mulino bác bỏ phát biểu của ông Trump trong lễ nhậm chức, khẳng định kênh đào Panama là của nước này và "không có bất kỳ quốc gia nào trên thế giới đang can thiệp tình hình ở đây".

Kiểm toán Nhà nước Panama cũng thông báo sẽ tiến hành "cuộc kiểm tra toàn diện nhằm đảm bảo việc sử dụng hiệu quả và minh bạch các nguồn lực công" tại Công ty Cảng Panama. Công ty này thuộc Hutchison Ports, một công ty con của tập đoàn CK Hutchison Holdings có trụ sở tại Hong Kong, vận hành các cảng Balboa và Cristobal ở hai đầu kênh đào.

Kiểm toán Nhà nước Panama cho biết mục đích cuộc kiểm toán là xác định xem công ty có tuân thủ các điều khoản của thỏa thuận nhượng quyền hay không, bao gồm báo cáo đầy đủ về các khoản doanh thu, thanh toán và đóng thuế cho nhà nước. Thỏa thuận nhượng quyền quản lý hai cảng với Công ty Cảng Panama đã được gia hạn thêm 25 năm hồi năm 2021.

Ông Trump cuối tháng 12/2024 phàn nàn Washington đang bị đối xử bất công khi Panama áp các khoản phí "vô lý" với tàu hải quân và tàu hàng Mỹ qua kênh đào, nơi 40% lượng container của Mỹ đi qua. Ông cũng đề cập ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc đối với kênh đào, yêu cầu Panama trả lại cho Mỹ nếu không thể đảm bảo công trình hoạt động an toàn, hiệu quả, đáng tin cậy.

Mỹ là bên sử dụng kênh đào nhiều nhất với 74%, tiếp theo là Trung Quốc với 21%. Ban quản lý kênh đào Panama hồi tháng 10 thông báo doanh thu năm tài chính 2024 đạt mức kỷ lục gần 5 tỷ USD.

Kể từ năm 2000, tuyến đường thủy này đã đóng góp hơn 30 tỷ USD vào kho bạc nhà nước Panama, trong đó có gần 2,5 tỷ USD trong năm tài chính gần nhất.

Huyền Lê (Theo AFP, Reuters)