Những 'lá bài' ép Ukraine của ông Trump

Đàm phán song phương với Matxcơva dường như chỉ là một trong những "lá bài" mà Tổng thống Donald Trump tận dụng để gây sức ép với Kiev.

Ông Zelensky đang chịu sức ép lớn từ chính quyền Trump - Ảnh: AFP

Đối tượng chính của một loạt các pha hành động cũng như các "động tác giả" liên tiếp chính là "tài nguyên khoáng sản đất hiếm của Ukraine" như titan, sắt và uranium như cách để bù đắp chi phí viện trợ gửi đến Ukraine.

Sức ép từ nhiều hướng

Đàm phán song phương với Matxcơva dường như chỉ là một trong những "lá bài" mà Tổng thống Donald Trump tận dụng để gây sức ép với Kiev rằng Mỹ có thể đàm phán hòa bình cho Ukraine riêng rẽ với Nga bất chấp Ukraine và châu Âu nghĩ gì. Đây chỉ là một đòn "cây gậy" giơ lên.

Chính quyền Trump đã liên tục thực hiện chính sách "cây gậy và củ cà rốt" từ nhiều hướng, nhanh và mạnh, đối với Kiev để nhằm thúc ép buộc họ phải ký vào một thỏa thuận khoáng sản với Mỹ như một phần của các cuộc đàm phán rộng hơn nhằm chấm dứt chiến tranh với Nga.

Ý tưởng trao đổi tài nguyên thiên nhiên để lấy sự hỗ trợ của Mỹ lần đầu tiên được Ukraine đưa ra, nhưng Tổng thống Ukraine Zelensky đã lưỡng lự khi Mỹ đề xuất chỉ cho phép Kiev tiếp cận lợi nhuận từ 50% tài nguyên khoáng sản và năng lượng của đất nước.

Ngoài ra ông Zelensky tiết lộ thỏa thuận này không bao gồm các cam kết an ninh của Mỹ. Do đó Tổng thống Ukraine đã từ chối ký vào một phiên bản do Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent trình cho ông trong chuyến thăm Kiev tuần trước.

Các cuộc đàm phán đã trật bánh và người Mỹ nổi giận. Ông Trump và đội ngũ của ông đã tiến hành một chiến dịch gây áp lực tổng lực chống lại tổng thống Ukraine.

Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio phát biểu trên mạng xã hội X, ngụ ý rằng việc ông Zelensky từ chối thỏa thuận là điều không nên diễn ra.

Phát biểu trên đài Fox News sáng 20-2, Cố vấn an ninh Mỹ Mike Waltz cũng tỏ thái độ rằng đã đến lúc Ukraine phải ngừng "nói xấu" ông Trump vì tất cả những điều tốt đẹp mà ông Trump và Mỹ đã làm cho đất nước Ukraine.

Ông Waltz nhấn mạnh: "Thật không thể chấp nhận được. Họ cần phải giảm giọng điệu lại, xem xét kỹ lưỡng và ký thỏa thuận đó".

Sau khi buông những lời chỉ trích thậm tệ ông Zelensky là "kẻ độc tài không thông qua bầu cử" hôm 19-2, Tổng thống Trump ngày 21-2 tiếp tục buông lời "sát thương" rằng ông không coi việc Tổng thống Ukraine Zelensky có mặt tại các cuộc đàm phán nhằm chấm dứt chiến tranh của Nga tại Ukraine là điều cần thiết.

Cùng ngày 21-2, ông Trump cũng chìa ra "củ cà rốt" khi cho biết ông kỳ vọng tổng thống Ukraine Zelensky sẽ sớm ký một thỏa thuận khoáng sản với Mỹ như một phần trong nỗ lực nhằm chấm dứt chiến sự Ukraine.

Ukraine nương nhờ châu Âu

Kết quả là ông Zelensky theo đuổi một loạt chính sách ngoại giao với châu Âu, với hy vọng rằng châu Âu có thể đưa ra các cam kết an ninh hoặc viện trợ quân sự để lấp đầy những khoảng trống nếu Mỹ từ chối hỗ trợ.

Hôm 20-2, ông Zelensky đã thực hiện một loạt cuộc nói chuyện qua điện thoại với 5 nhà lãnh đạo châu Âu - từ Pháp, Vương quốc Anh, Na Uy, Đan Mạch và Phần Lan, cũng như với Thủ tướng Canada Justin Trudeau. Sau đó, ngày 21-2 ông điện đàm với Tổng thống Ba Lan Andrzej Duda.

Trong 9 ngày kể từ khi ông Trump điện đàm với Tổng thống Putin ngày 12-2, ông Zelensky đã gặp hoặc nói chuyện qua điện thoại với các nhà lãnh đạo châu Âu ít nhất 9 lần. Tuy nhiên, có lẽ châu Âu và Canada không thể thay thế sức mạnh của người Mỹ.

Thậm chí các nhà đàm phán Mỹ cũng gây sức ép với Ukraine khi đề cập đến khả năng cắt quyền truy cập của Kiev vào hệ thống Internet vệ tinh Starlink - vốn rất cần thiết cho việc vận hành máy bay không người lái (drone) của quân đội Ukraine.

Ukraine đang bị dồn vào chân tường. Cuối cùng Tổng thống Zelensky có thể đành phải nhượng bộ về thỏa thuận khoáng sản trước sức ép từ "cây gậy" của chính quyền Trump.

Ông Zelensky thông báo trên mạng xã hội hôm 21-2: "Thỏa thuận (khoáng sản) này có thể tăng thêm giá trị cho mối quan hệ của chúng ta - điều quan trọng nhất là làm rõ các chi tiết để đảm bảo nó thực sự hiệu quả".

Trung tướng về hưu Keith Kellogg, đặc phái viên của ông Trump về Ukraine và Nga, cùng ngày khen ngợi ông Zelensky là "nhà lãnh đạo dũng cảm và dũng cảm của một quốc gia đang có chiến tranh và đội ngũ an ninh quốc gia tài năng của ông ấy".

Ông Kellogg cho biết ông đã có "các cuộc thảo luận sâu rộng và tích cực" về một bản thỏa thuận khoáng sản mới trong chuyến thăm Kiev mới đây.

Cùng trong ngày 21-2, ông Trump khoe tại Nhà Trắng rằng ông sắp đạt được một thỏa thuận có thể mang lại tới 500 tỉ USD cho nước Mỹ. Ông tuyên bố: "Chúng tôi đang ký một thỏa thuận, hy vọng là trong một khoảng thời gian khá ngắn nữa".

Các dấu hiệu giảm bớt căng thẳng mới nhất giữa ông Trump và ông Zelensky đã nhấn mạnh cách ông Trump thể hiện lập trường mang lại lợi ích kinh tế công khai trong việc giải quyết chiến sự Ukraine.

Chính quyền Mỹ đã "vũ khí hóa" sức mạnh của họ để mang lại những lợi ích kinh tế cho nước Mỹ. Điều này mang lại những tác động an ninh sâu sắc đối với châu Âu và tương lai của liên minh xuyên Đại Tây Dương giữa Mỹ và lục địa già.

Các quốc gia khác ở châu Âu sẽ phải suy nghĩ lại về vai trò lãnh đạo về mặt an ninh của Mỹ trong thế giới tự do.