Ngồi kiệu hoa diễu phố để chứng minh mình chưa chết

Cụ Dhuli Chand, 102 tuổi, ngồi kiệu hoa trong đám rước ở Haryana để phản đối việc hệ thống định danh điện tử xác định ông đã "qua đời".

Đám rước được ông Chand tổ chức hồi tháng 9/2022 tại thị trấn Rohtak theo phong tục truyền thống, với hoa và ban nhạc, nhằm chứng minh với giới chức rằng ông "không những còn sống, mà còn rất tươi trẻ".

Hai bên kiệu hoa là các thành viên trong gia đình, cũng như người dân địa phương. Cụ Chand cầm trên tay tấm bảng ghi dòng chữ: "Chú của các người còn sống".

6 tháng trước đó, cụ Chand bị cắt trợ cấp đột ngột, do dữ liệu định danh điện tử của chính quyền xác định ông "đã chết".

Ông Dhuli Chand, 102 tuổi, sống ở Rohtak, bang Haryana. Ảnh: Al Jazeera

Theo chương trình trợ cấp người cao tuổi tại bang Haryana, những người trên 60 tuổi có thu nhập cùng vợ hoặc chồng không quá 3.600 USD mỗi năm sẽ được nhận trợ cấp hàng tháng 33 USD.

Đến tháng 6/2020, bang này bắt đầu áp dụng hệ thống thống kê dữ liệu bằng thuật toán mới, còn gọi là Parivar Pehchan Patra (PPP), nhằm xác định những người đủ điều kiện nhận trợ cấp.

PPP là mã số định danh gồm 8 chữ số, được cung cấp cho mỗi gia đình trong bang, chứa thông tin về tình trạng sinh tử, hôn nhân, việc làm, tài sản, thuế thu nhập và các dữ liệu khác của từng thành viên. Chính quyền bang Haryana cho biết mã số PPP tạo ra dữ liệu xác thực, đáng tin cậy với toàn bộ hộ gia đình, yêu cầu người dân phải sử dụng nó để được hưởng trợ cấp.

Nhưng trên thực tế, hệ thống PPP lại ghi nhận là cụ Chand đã qua đời, khiến cụ không thể tiếp tục nhận trợ cấp. Chính quyền bang cũng không thay đổi tình trạng "đã chết" ngay cả khi cụ liên tục gặp các quan chức để khiếu nại.

"Gia đình tôi đã đến văn phòng thị trấn ít nhất 10 lần, trong đó 5 lần có ông cụ đi theo, đồng thời gửi đơn khiếu nại lên Thủ hiến bang, song vẫn không có gì thay đổi", Naresh, cháu trai cụ Chand, nói.

Chỉ khi cụ tổ chức đám rước rầm rộ và tháng 9/2022, chính quyền địa phương mới thừa nhận sai lầm và trả lại trợ cấp cho cụ.

Vị trí bang Haryana ở miền bắc Ấn Độ. Đồ họa: Atnyla

Cụ Chand không phải trường hợp duy nhất gặp sai sót trên hệ thống PPP. Tháng 8/2023, chính phủ Ấn Độ thông báo ngừng trợ cấp cho hơn 277.000 người cao tuổi, 52.000 góa phụ trong ba năm vì hệ thống PPP ghi nhận họ "đã chết", trong khi hàng nghìn người trong số này vẫn còn sống.

Sai sót này được xác định là do lỗi nhập dữ liệu đầu vào của hệ thống, hoặc thuật toán suy diễn sai. Tình trạng lỗi thuật toán cũng diễn ra đối với người khuyết tật.

Ấn Độ hàng năm chi khoảng 13% GDP, tương đương gần 256 tỷ USD, để trợ cấp cho khoảng 1/2 dân số. Cùng với bang Haryana, ít nhất 5 bang khác ở Ấn Độ đã áp dụng hệ thống mã số định danh để ngăn chặn những trường hợp không đủ điều kiện vẫn nhận tiền trợ cấp.

Nhưng các vấn đề lớn bắt đầu xuất hiện sau một năm áp dụng PPP. Sau đám rước của cụ Chand, hàng nghìn người nghèo đổ về các cơ quan công quyền ở Haryana, phàn nàn về tình trạng bị cắt trợ cấp. Trước đó, họ đều được các quan chức chính quyền giải đáp và xử lý thỏa đáng.

Nhiều người bị hướng dẫn đi từ phòng này sang phòng khác, nộp vô số giấy tờ để chứng minh rằng họ còn sống. Trước phản ứng dữ dội của công chúng, giới chức Haryana phải thành lập các tổ giải quyết khiếu nại trên khắp bang.

Tháng 8/2023, Thủ hiến bang Haryana Manohar Lal Khattar thừa nhận có hơn 63.000 người bị ngừng trợ cấp do lỗi PPP, hơn 44.000 trường hợp đã được khôi phục quyền lợi.

Thủ hiến bang Haryana Manohar Lal Khattar. Ảnh: Hidustan Times

Daya Kor, 64 tuổi, bắt đầu nhận trợ cấp 33 USD hàng tháng cho góa phụ từ năm 1996, sau khi chồng qua đời. Tháng 3/2022, trợ cấp của bà bị cắt. Theo hồ sơ định danh trên PPP, bà Kor và cháu gái mỗi người có thu nhập hàng năm là 7.200 USD, nhưng cháu bà mới 9 tuổi.

Bà Kor cho biết người gánh vác tài chính duy nhất trong gia đình là Devandar, con trai lớn 37 tuổi của bà, vốn làm tài xế xe bus trường học, lương khoảng 84 USD mỗi tháng. Ngoài ra, anh này còn làm ruộng thuê.

"Nếu kiếm được 14.400 USD mỗi tháng, chúng tôi cần 33 USD trợ cấp làm gì", Devandar đặt câu hỏi.

Dù bang Haryana đã khắc phục hơn 70% trường hợp lỗi thuật toán PPP, truyền thông địa phương cho hay nhiều sai sót vẫn tồn tại. Trợ cấp của bà Kor đã được khôi phục, song gia đình không thể quên những khó khăn trong khoảng thời gian đó.

"Để điều chỉnh thông tin trên PPP, tôi được yêu cầu phải lấy chứng nhận thu nhập. Nhưng để có giấy này, tôi lại phải nộp thông tin PPP. Không thể biết phải giải quyết vấn đề này như thế nào", bà nói.

Đức Trung (Theo Al Jazeera)