Nghi vấn tắc trách khiến vỡ đập làm hàng vạn người thiệt mạng

Một người dân đau đớn khi mất người thân sau trận lũ lụt kinh hoàng do vỡ đập. Ảnh: Xinhua

Các chuyên gia từ lâu đã cảnh báo về nguy cơ vỡ đập, kéo theo lũ lụt có thể đe dọa mạng sống của gần 90.000 người ở phía đông bắc Libya. Những người này đã liên tục kêu gọi bảo trì hai công trình thủy lợi nằm ngay trên đồi của thành phố Derna. Tuy nhiên, chính quyền quốc gia Bắc Phi không có phản hồi.

Abdelwanees Ashoor, giáo sư về kỹ thuật dân dụng của Đại học Sabha, viết trong một nghiên cứu công bố năm ngoái: “Trong trường hợp lũ lớn, hậu quả sẽ rất thảm khốc đối với người dân ở thung lũng và thành phố”.

Những lời cảnh báo đã trở thành sự thật vào rạng sáng ngày 11.9 khi người dân Derna thức giấc trước những tiếng nổ lớn do 2 con đập bị vỡ.

Trận lụt đã gây ra cái chết cho hàng nghìn người chỉ trong vài giây, làm bật móng các tòa chung cư, cuốn trôi cơ sở hạ tầng. Hơn 11.300 người được cho là đã thiệt mạng, bao gồm cả người nước ngoài và hơn 10.000 người vẫn mất tích một tuần sau thảm họa.

Hai con đập Abu Mansour và Derna được xây dựng bởi một công ty xây dựng Nam Tư cũ vào những năm 1970 trên Wadi Derna, khu vực chia tách thành phố. Đập Abu Mansour cách thành phố 14 km, cao 74 m và có thể chứa tới 22,5 triệu mét khối nước. Đập Derna, còn được gọi là Belad, nằm gần thành phố hơn và có thể chứa 1,5 triệu mét khối nước.

Các con đập được xây dựng từ đất sét, đá và đất nhằm bảo vệ thành phố khỏi lũ quét, một hiện tượng không hiếm gặp trong khu vực. Nước lưu lại từ đập được dùng để tưới cây trồng ở hạ lưu.

Saleh Emhanna, nhà nghiên cứu địa chất của Đại học Ajdabia, cho biết: “Cả hai con đập đã không được bảo trì trong nhiều năm, bất chấp lũ lụt liên tục xảy ra trong quá khứ”.

Tổng Công tố Libya, al-Sediq al-Sour, cho hay: Các con đập đã bị hư hại nặng nề trong một cơn bão mạnh tấn công khu vực này vào năm 1986. Hơn 10 năm sau, một nghiên cứu do chính phủ Libya ủy quyền cho thấy các cấu trúc có nhiều vết nứt. Ông cũng thông tin, vụ vỡ đập sẽ được điều tra và đưa ra xét xử nếu xác định cá nhân, tổ chức sai phạm.

Theo một báo cáo của cơ quan kiểm toán nhà nước Libya vào năm 2021, 2 con đập đã không được tu sửa mặc dù đã được phân bổ hơn 2 triệu USD phí bảo trì vào năm 2012 và 2013.

Trước cơn bão Daniel, nhà chức trách cũng đưa ra những thông điệp trái ngược nhau. Họ áp đặt lệnh giới nghiêm ở Derna và các khu vực khác ở phía đông. Chính quyền thành phố Derna đã kêu gọi người dân sơ tán khỏi các khu vực ven biển vì lo ngại nước biển dâng cao. Tuy nhiên, nhiều người dân cho biết, họ lại nhận được tin nhắn trên điện thoại kêu gọi không nên rời khỏi nhà.