Ngắm cá heo trên dòng Mekong

Cá heo Irrawaddy tượng trưng cho tính đa dạng sinh học của dòng Mekong, thường thấy ở thị trấn phía đông Kratie.

Kratie là một thị trấn nhỏ với dân số khoảng 13.000 người, nằm trên bờ sông Mekong, còn khá nhiều công trình kiến trúc thời Pháp, xen lẫn các kiến trúc hiện đại. Kratie giáp tỉnh Bình Phước của Việt Nam, được mô tả "đẹp như tranh vẽ", với những cù lao cát trắng trải dài. Đoạn sông phía bắc thị trấn là ngôi nhà trú ẩn của Irrawaddy, loài cá heo đang có nguy cơ tuyệt chủng.

Năm 2007, dự án Bảo tồn cá heo Mekong ở Campuchia (CMDCP), hợp tác giữa Quỹ Quốc tế Bảo vệ Thiên nhiên Thế giới (WWF), Tổ chức Quản lý Nghề cá và Nhóm phát triển nông thôn Campuchia (CRDT), cho hay có khoảng 66 đến 86 cá thể cá heo còn lại trên đoạn cuối của sông Mekong dài 180 km trước khi chảy vào Việt Nam, con số được coi là thấp, báo động nguy cơ tuyệt chủng cao của loài này trên thế giới, theo Khmer Times.

Du khách chèo thuyền ngắm cá heo ở sông Mekong. Ảnh: JP Klovstad

Irrawaddy là loài cá heo nhỏ, nhút nhát, có màu xám đen với bụng dưới nhạt, vây lưng nhỏ tròn và đầu tròn thẳng (ở Việt Nam còn gọi là cá nược). Nó có thể đạt chiều dài 2,75 m, nặng 150 kg và thường sống theo nhóm 6 con. Irrawaddy là một trong ba loài cá heo sống ở cả vùng nước ngọt và nước biển.

Quần thể cá heo biển sống ở các vùng ven biển, đặc biệt là vùng nước bùn và nước lợ, trong khi quần thể cá heo nước ngọt thích sống ở các khu vực hồ sâu hơn và sông lớn. Số lượng sinh vật biển lớn nhất được biết đến là khoảng 6.000 cá thể và được tìm thấy ngoài khơi bờ biển Bangladesh. Tất cả năm quần thể nước ngọt còn lại đều có số lượng dưới 100 cá thể và được Sách đỏ IUCN liệt vào danh sách nguy cấp.

Khắp sông Mekong từ biên giới Lào - Campuchia đến vùng đồng bằng ở Việt Nam và Tonle Sap thường gặp cá heo Irrawaddy. Nhưng quần thể và phạm vi phân bố của cá heo đã giảm đáng kể trong hàng chục năm qua. Mùa khô từ tháng 1 đến tháng 5 khi mực nước giảm, chúng tập trung ở 9 vực nước sâu trên đoạn sông Mekong dài 180 km về phía bắc Kratie đến biên giới Lào. Những hồ này cung cấp môi trường sống an toàn cho cá heo nghỉ ngơi và tìm kiếm thức ăn, nhưng những quần thể như vậy cũng khiến cá heo dễ bị tổn thương trước các hoạt động đánh bắt. Vào mùa mưa thỉnh thoảng người ta cũng nhìn thấy cá heo ở phía nam Kratie.

Cá heo Irrawaddy dành phần lớn thời gian để kiếm ăn. Chúng không phải là loài năng động hay nhào lộn, nhưng đôi khi thực hiện những cú nhảy thấp. Cá heo Irrawaddy thường lặn dưới 2 phút, nhưng thời gian lặn lâu hơn khi động vật sợ hãi. Tuổi thọ của cá heo Irrawaddy khoảng 30 năm và trong khi một số cá thể đạt kích thước trưởng thành ở độ tuổi từ 4 đến 6 thì độ tuổi trưởng thành về giới tính cụ thể vẫn chưa được biết rõ. Cá heo con có tốc độ tăng trưởng ấn tượng, khi sinh ra khoảng 1m và 12 kg, tăng hơn 50 cm và nặng 33 kg trong 7 tháng đầu tiên. Con cái sinh con 2-3 năm một lần.

JP Klovstad, một nhiếp ảnh gia 63 tuổi người Na Uy, thường di chuyển từ Việt Nam sang Lào và Campuchia, cho biết tại đây du khách có thể thuê một chiếc thuyền để có thể nhìn thấy cá heo. Trên thuyền, bạn sẽ được chiêm ngưỡng vẻ đáng yêu của đàn cá cũng như vẻ bình dị của các ngôi làng dọc dòng Mekong. Những người lái thuyền thường biết vị trí và thời gian cá heo sẽ đến, vì vậy bạn gần như chắc chắn sẽ nhìn thấy chúng.

Bằng cách thuê một chiếc xe máy, bạn có thể tự do khám phá mà không cần phải lên kế hoạch nhiều. Nếu cần thông tin, hầu hết các nhà nghỉ ở Kratie đều có sẵn để giúp du khách. Bên cạnh đó, cư dân tại đây khá thân thiện và luôn sẵn sàng giúp đỡ du khách khi cần thiết.

"Lần gần nhất tôi đến Kratie là tháng 5 vừa qua. Tôi trả 7 USD để đi thuyền ra xa vài trăm mét để nhìn thấy cá heo nhô lên khỏi mặt nước. Nhìn thấy chúng nô đùa bơi lượn ngay trước mặt thật ngoạn mục", JP cho hay.

Ngày nay, cá heo Irrawaddy đang bị đe dọa bởi các hoạt động đánh bắt trái phép, môi trường sống bị phá hủy, nhiều công trình xây dựng. Vì điều này, số lượng của chúng đang giảm nhanh chóng. WWF ước tính chỉ còn khoảng 92 con cá heo. Nhiều cá heo chết sau khi mắc vào lưới đánh cá hoặc chết do thuốc nổ trong quá trình đánh bắt của người dân. Cá heo cũng đang phải đối mặt với mối đe dọa từ ô nhiễm, cụ thể là các hóa chất độc hại như DDT, thủy ngân và PCB (Polychlorinated biphenyl) đã lẫn vào nước sông Mekong do các hoạt động khai thác mỏ. Những hóa chất này đang gây tổn hại cho hệ thống miễn dịch của cá heo, dẫn đến các vấn đề về sức khỏe.

Theo JP Klovstad, nếu muốn khám phá nhiều hơn về Kratie, đừng quên đến thăm ngôi chùa 100 cột nằm ở quận Sambor. Điều đặc biệt ở ngôi chùa này chính là có 100 cột được xây dựng từ đất sét và thạch cao. Để tới được đây, bạn di chuyển 36 km về phía bắc từ trung tâm thị trấn Kratie. Chùa 100 cột là địa điểm tham quan để tìm hiểu về kiến trúc và lịch sử của vùng đất. Bên cạnh đó, bạn cũng có thể cảm nhận được sự yên bình và thanh tịnh tại ngôi chùa. Ngoài ra còn có chùa Phnom Sambok, một địa điểm tôn giáo nổi tiếng tọa lạc tại tỉnh Kratie. Chùa nằm trên đỉnh núi Phnom Sambok, cách trung tâm Kratie 11 km.

Nếu là một tín đồ ẩm thực, chắc chắn bạn không thể bỏ qua cơ hội thưởng thức những món đặc sản tại Kratie như bánh ngô tươi nướng, thịt trâu khô và bò nướng.

Thời gian tốt nhất để tới đây là từ tháng 1 đến tháng 5. Bạn cũng có thể tới Kampi vào dịp Tết của người Khmer để tận hưởng kỳ nghỉ.

Trải nghiệm ngắm cá heo ở vị trí gần nhất, bạn nên lưu trú tại Kampi Resort, có thể chèo thuyền chiêm ngưỡng ánh hoàng hôn trên sông.

Nhiều du khách chọn đường bộ làm phương tiện di chuyển từ Việt Nam sang Campuchia, đặc biệt từ các tỉnh phía Nam. Tuy nhiên, thời gian di chuyển khá dài. Từ TP HCM, bạn sẽ mất 8 tiếng đến Hà Tiên (Kiên Giang), 10-15 tiếng nếu từ Hà Tiên đến một trong hai địa điểm Siem Reap hoặc Phnom Penh, sau đó khoảng 6-8 tiếng nữa để tới Kratie. Với ba chặng này, bạn nên nghỉ ngơi ở Phnom Penh hoặc Siem Reap dưỡng sức, sau đó sắp xếp lịch trình đến Kratie.

Các đường bay từ TP HCM hay Hà Nội đã mở trở lại sau Covid-19, tuy nhiên giá vé khá cao, từ 6 đến 8 triệu đồng khứ hồi.

Thanh Thu