Lý do Iran không tung hết sức khi tập kích Israel

Iran tấn công với hỏa lực vừa đủ để phòng không Israel đánh chặn, tránh nguy cơ xảy ra chiến tranh tổng lực, nhưng vẫn thể hiện được khả năng răn đe.

Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) đêm 13/4 phóng hơn 300 UAV, tên lửa đạn đạo và tên lửa hành trình nhắm vào nhiều mục tiêu ở Israel để đáp trả vụ không kích tòa lãnh sự Iran tại Syria hôm 1/4. Động thái đánh dấu lần đầu tiên trong lịch sử Iran khai hỏa từ lãnh thổ để tấn công Israel, vượt "lằn ranh đỏ" tồn tại từ lâu giữa hai quốc gia vốn xem nhau là kẻ thù không đội trời chung ở Trung Đông.

"Iran quyết định thiết lập thế cân bằng mới", tư lệnh IRGC Hossein Salami trả lời phỏng vấn truyền hình quốc gia Iran ngày 14/4. "Từ giờ trở đi, nếu Israel tấn công lợi ích, quan chức hay công dân Iran ở bất cứ đâu, chúng tôi sẽ đáp trả từ Iran".

Đòn tập kích của Iran có quy mô chưa từng thấy, kết hợp UAV và tên lửa, nhưng giới chuyên gia cho rằng động thái đã được Tehran tính toán cẩn thận để phục vụ mục tiêu chính trị hơn là quân sự, khiến họ không thể tung ra toàn bộ sức mạnh tấn công của mình. Tehran cần đáp trả Tel Aviv, phô diễn sức mạnh, nhưng cũng phải tránh châm ngòi một cuộc chiến tổng lực với đối thủ có thể đẩy họ vào tình thế ngặt nghèo.

"Iran rõ ràng không tung hết sức mạnh", Sanam Vakil, giám đốc chương trình Trung Đông và Bắc Phi tại viện chính sách Chatham House, trụ sở Anh, nói với Washington Post. "Nhưng đây là động thái mang tính biểu tượng quan trọng đối với những người có quan điểm cứng rắn ở Tehran cũng như lực lượng ủy nhiệm thân Iran trong khu vực".

Người biểu tình Iran tập trung tại một khu vực ở Tehran ngày 14/4 sau khi nước này tấn công đáp trả Israel. Ảnh: AFP

Đòn tấn công của Iran không gây tổn thất đáng kể cho Israel, khi chỉ một căn cứ không quân của Tel Aviv ở sa mạc Negev và một đài radar ở miền bắc nước này hư hại nhẹ do tên lửa đạn đạo. Toàn bộ UAV và tên lửa hành trình Iran, vốn có tốc độ bay chậm hơn, đều bị đánh chặn bên ngoài lãnh thổ Israel.

Dù vậy, giới lãnh đạo Iran vẫn tuyên bố đây là một "chiến thắng" và đòn đánh của họ đã khiến căn cứ không quân Nevatim, nơi đồn trú của tiêm kích tàng hình F-35 Israel, bị "vô hiệu hóa". Hàng nghìn người Iran đã đổ ra đường mừng chiến thắng và hô vang khẩu hiệu chống Israel ngay khi thông tin về đòn tập kích được loan báo.

Hezbollah, lực lượng dân quân được Iran hậu thuẫn ở Lebanon, cũng gửi lời chúc mừng tới giới lãnh đạo Iran và người dân nước này "vì cuộc tấn công chưa từng có vào Israel". Nhóm này ca ngợi "quyết định can đảm và sáng suốt của Tehran khi đáp trả dứt khoát cuộc tấn công của Israel vào lãnh sự quán Iran ở Damascus".

Các chuyên gia phân tích cho rằng dù đưa ra những tuyên bố quyết liệt trên truyền thông, Iran có thể đã tính toán cẩn thận để tối thiểu hóa thiệt hại với Israel. Trong quá khứ, Iran thường tuyên bố nhận trách nhiệm nhiều giờ sau các đòn tấn công. Lần này, Iran thông báo bắt đầu chiến dịch đáp trả ngay sau khi phóng UAV từ lãnh thổ, trong khi vũ khí này cần nhiều giờ bay để tiếp cận Israel.

Iran biết rõ rằng các hệ thống phòng thủ của Israel sẽ đánh chặn hầu hết UAV và tên lửa, Sima Shine, đứng đầu chương trình Iran tại Viện nghiên cứu An ninh Quốc gia ở Tel Aviv, nói. "Một tên lửa đánh trúng khu dân cư hay doanh trại quân đội sẽ tạo điều kiện để Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đưa ra biện pháp đáp trả mạnh mẽ hơn".

"Iran muốn tránh châm ngòi một cuộc chiến tổng lực. Kinh tế nước này đã bị ảnh hưởng nặng nề bởi các lệnh trừng phạt dưới thời tổng thống Mỹ Donald Trump. Xã hội Iran cũng xuất hiện một số nỗi bất bình với chính sách của chính phủ", theo nhà phân tích Tamara Qiblawi của CNN. "Iran không chỉ tính đến hệ thống phòng không của Israel, mà còn phụ thuộc vào nó".

Dù vậy, một số nhà quan sát cho rằng đòn tấn công của Iran vẫn lớn hơn đáng kể so với dự kiến.

"Đó chắc chắn không phải đòn gió và tôi nghĩ động thái thể hiện rõ ý muốn của Iran là khôi phục năng lực răn đe với Israel", Raz Zimmt, chuyên gia tại Viện nghiên cứu An ninh Quốc gia ở Tel Aviv, nhận định. Iran muốn tối thiểu thiệt hại để giảm nguy cơ bị đáp trả, nhưng Tehran có thể đã nhầm.

"Câu hỏi là Israel sẽ đáp trả như thế nào để tránh leo thang căng thẳng hơn nữa", theo Zimmt.

4 mũi tập kích của Iran và đồng minh nhằm vào Israel. Bấm vào hình để xem chi tiết

Giới phân tích tin chính phủ cực hữu của Thủ tướng Netanyahu sẽ không bỏ qua sự việc. Tel Aviv ngày 14/4 tuyên bố sẽ khiến Tehran trả giá, nhưng không nêu cụ thể. Nếu tung đòn đáp trả bằng biện pháp quân sự vào lãnh thổ Iran, Israel có nguy cơ đẩy đối thủ vào lập trường cứng rắn hơn nữa, khi phe bảo thủ đang củng cố vị thế ở Tehran và đang tìm cách lấn át phe ôn hòa.

"Mỹ và Israel sẽ có sự hài lòng nhất định khi nỗ lực đánh chặn đòn tập kích từ Iran thể hiện cán cân quân sự đang có lợi cho Tel Aviv", Trita Parsi, nhà phân tích về Iran ở Washington, nhận định. "Nhưng khi nghĩ xa hơn, bạn sẽ thấy tình huống lúc này sẽ củng cố quan điểm cứng rắn của một nhóm quan chức Iran rằng họ sẽ cần sở hữu vũ khí hạt nhân để đối phó với Israel".

Israel nhiều lần cáo buộc Iran đang phát triển vũ khí hạt nhân, nhưng Tehran bác bỏ, khẳng định chương trình nguyên tử của họ chỉ phục vụ mục đích hòa bình.

Tổng giám đốc Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) Rafael Grossi hôm 15/4 bày tỏ lo ngại nguy cơ Israel tấn công các cơ sở hạt nhân Iran để trả đũa và đã yêu cầu các thanh sát viên quốc tế không đến nơi làm việc để đảm bảo an toàn.

Một số người dân Iran lo ngại tình hình có thể vuột khỏi tầm kiểm soát, gây hậu quả nghiêm trọng cho quốc gia Hồi giáo vốn đang có nền kinh tế chật vật. Nội tệ của Iran đã mất hơn 30% giá trị trong hai năm qua, trong khi lạm phát tăng mạnh.

"Leo thang căng thẳng và gây bất ổn trong khu vực sẽ không có lợi cho bất kỳ bên nào", Meissam, 37 tuổi, quản lý một quán cafe ở miền bắc Iran, nói.

Như Tâm (Theo CNN, Washington Post)