Lễ hội mở cửa rừng ở Bắc Giang có gì đặc biệt?

Hưởng ứng Tuần Văn hóa - Du lịch tỉnh Bắc Giang năm 2024, ngày 20/2, lễ hội mở cửa rừng được tổ chức tại đền Cổ Ngựa, đền Chúa Then ở thôn Việt Hương, xã Hương Sơn, huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang.

Là một nét mới của hoạt động Tuần Văn hóa - Du lịch Bắc Giang 2024, lễ hội mở cửa rừng được tổ chức với quy mô cấp huyện, lớn hơn nhiều so với quy mô các năm trước, góp phần phát huy vai trò, giá trị văn hóa của đồng bào dân tộc Tày, Nùng.

Lễ hội mở cửa rừng là dịp để nhân dân gặp gỡ, giao lưu, cầu mong cho một năm mới mưa thuận gió hòa, cây cối xanh tốt, mùa màng bội thu, thể hiện ước nguyện, khát vọng về cuộc sống ấm no, sung túc về vật chất, tinh thần và mang đậm nét văn hóa tâm linh truyền thống của đồng bào các dân tộc Tày, Nùng, Thái, Sán Dìu ở xã Hương Sơn, huyện Lạng Giang với phong tục thờ cúng Chúa Then.

Ông Nguyễn Văn Bằng, Chủ tịch UBND huyện Lạng Giang cho biết, xã Hương Sơn xưa là một vùng rừng núi rộng lớn, là cửa rừng quan trọng để đi lên phía Bắc. Theo đường thiên lý Đông quan, đây là mảnh đất “phên dậu” của Tổ quốc, vùng cửa ngõ quan trọng giao thông với phương Bắc.

Suốt chiều dài lịch sử, mảnh đất Hương Sơn đã chứng kiến và làm nên bao chiến công hiển hách của đồng bào các dân tộc, tiêu biểu là trận chiến trước viện binh nhà Minh ở thành Cần Trạm năm 1427.

Chiến thắng Cần Trạm, cùng với chiến thắng Chi Lăng, Hố Cát, Xương Giang đã góp phần quyết định kết thúc cuộc kháng chiến 20 năm chống quân Minh xâm lược của nhân dân ta.

Khi giang sơn thu về một mối, vua Lê lên ngôi đã mở hội mừng công, ghi nhận vai trò của các vị tướng; hình thành nét văn hóa tín ngưỡng trong nhân dân địa phương, nhất là đồng bào các dân tộc thiểu số về việc thờ các vị thần linh nơi cửa rừng.

Theo lưu truyền, đền Chúa Then thờ vị nữ thần là Bà Then Tiên Vương Thị Chân Nhân. Tín ngưỡng thờ Chúa Then là tín ngưỡng bản địa thờ thần trên rừng núi. Đối với dân tộc Nùng, thờ Chúa Then cũng giống tín ngưỡng thờ các vị chúa Sơn Lâm, Sơn Trang, nhiều dòng họ thờ gọi là Then tổ.

Chúa Bà được thờ ở đền Chúa Then này là Then Tiên, ngài đã vượt ra phạm vi một dòng họ, một vùng mà hiển hóa khắp mọi nơi, được nhiều người biết tới và thờ phụng.

Trong tâm thức của đồng bào các dân tộc xã Hương Sơn, lễ hội mở cửa rừng có từ lâu đời và thường diễn ra vào dịp đầu xuân do dân làng đứng ra tổ chức.

Ngày nay, nghi lễ này vẫn được đồng bào các dân tộc ở thôn Việt Hương, xã Hương Sơn duy trì. Đây cũng là ngày hội truyền thống ở địa phương nên thu hút nhiều người tham gia.

Lễ hội mở cửa rừng xã Hương Sơn, huyện Lạng Giang diễn ra trong 3 ngày, từ 19-21/2 (mùng 10 đến 12 tháng Giêng). Các nghi lễ cúng thần rừng tại đền Chúa Then là một hình thái sinh hoạt văn hoá tín ngưỡng đặc biệt với tổng hòa các yếu tố văn hóa và nhiều loại hình nghệ thuật độc đáo.

Nghi lễ này không chỉ để tạ ơn thần rừng đã mang nguồn nước, sản vật cho nhân dân mà còn có ý nghĩa giáo dục ý thức bảo vệ rừng.