Không chỉ tượng Bồ tát Tara có hiện vật rời thân, Đà Nẵng còn có một pho tượng Phật khác rời đầu

Đà Nẵng không chỉ có bảo vật quốc gia tượng Bồ tát Tara có vật rời thân mà còn có một pho tượng khác có phần đầu 'lưu lạc' ở nơi khác.

Pho tượng Phật được đặt trên đài thờ ở phòng trưng bày Đồng Dương Bảo tàng Điêu khắc Chăm thành phố Đà Nẵng- Ảnh: TRƯỜNG TRUNG

Cuối năm 2023, tỉnh Quảng Nam và Đà Nẵng đã thống nhất đưa hai hiện vật bị thất lạt của tượng bảo vật quốc gia tượng Bồ tát Tara là đóa sen và con ốc về với nơi lưu giữ bức tượng gốc tại Bảo tàng Điêu khắc Chăm thành phố Đà Nẵng.

Tuy nhiên đây không phải là hiện vật 1.000 năm tuổi duy nhất ở bảo tàng này bị "lìa thân".

Khi bảo vật quốc gia tượng Bồ tát Tara đã "châu về hợp phố", nhiều nhà nghiên cứu văn hóa Chăm đã nhắc nhớ về một pho tượng khác cũng có nguồn gốc từ Phật viện Đồng Dương (huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam) có phần đầu hiện "lưu lạc" ở nơi khác.

Đó là pho tượng Phật có ký hiệu 13.5 được trưng bày ở trung tâm phòng trưng bày Đồng Dương tại Bảo tàng Điêu khắc Chăm thành phố Đà Nẵng.

Đây là tượng Phật lớn nhất của nghệ thuật điêu khắc Chăm được tìm thấy cho đến nay. Tượng bằng sa thạch được phát hiện trong cuộc khai quật khảo cổ tại di tích Đồng Dương năm 1902.

Người Pháp khai quật di tích Phật viện Đồng Dương (Quảng Nam) năm 1902 - Ảnh: VIỆN VIỄN ĐÔNG BÁC CỔ

Những người tổ chức khai quật di tích Phật viện Đồng Dương (Quảng Nam) năm 1902 đã lắp những đầu tượng tìm được vào thân tượng - Ảnh: VIỆN VIỄN ĐÔNG BÁC CỔ

Các bức ảnh thời điểm khai quật cho thấy phần chân tượng bị vùi lấp dưới đống đổ nát tại vòng thành III, nơi được cho là Hội trường chính của Phật viện Đồng Dương (có niên đại từ thế kỷ thứ IX) còn phần thân tượng được phát hiện ở tòa tháp trung tâm thuộc vòng thành I.

Đồng thời tại khu vực này đã tìm thấy 2 đầu tượng có kích thước tương xứng với thân tượng. Nhà khảo cổ Henri Parmentier, người dẫn đầu đợt khai quật Phật viện Đồng Dương năm 1902 đã thực hiện công việc lắp ghép các bộ phận của tượng Phật đã được thực hiện thử nghiệm tại hiện trường khảo cổ.

Kết quả đầu tượng thứ nhất không trùng khớp hoàn toàn với thân tượng. Còn đầu tượng thứ hai lắp ghép trùng khớp hơn.

Nhiều học giả cho rằng bức ảnh chiếc đầu thứ 2 ghép với phần thân và chân đã in trong một số tài liệu được xem như một giả định khả dĩ để hình dung một tượng Phật hoàn chỉnh tại Phật viện Đồng Dương.

Tuy nhiên sau đó chiếc đầu thứ 2 được chuyển về Hà Nội trước năm 1936 và hiện đang được bảo quản tại Bảo tàng Lịch sử Quốc gia Việt Nam (ký hiệu LSb 21185).

Hiện vật được cho là đầu tượng gốc đang được bảo quản tại Bảo tàng Lịch sử Quốc gia Việt Nam (ký hiệu LSb 21185) - Ảnh: TƯ LIỆU SƯU TẦM

Những hình ảnh khai quật ở di tích Đồng Dương được trưng bày tại Bảo tàng điêu khắc Chăm Đà Nẵng- Ảnh: TRƯỜNG TRUNG

Còn đầu tượng đang trưng bày tại Bảo tàng Điêu khắc Chăm thành phố Đà Nẵng được phục chế theo phương pháp đổ khuôn từ nguyên bản tại Bảo tàng Lịch sử Quốc gia Việt Nam.

Bảo tàng Điêu khắc Chăm thành phố Đà Nẵng cho biết đây là giải pháp trưng bày nhằm có được hình ảnh Đức Phật gồm cả phần đầu và thân, phỏng theo ý tưởng của Henri Parmentier trong sách Inventaire Descriptif des Monuments Cams de l'Annam.

Cận cảnh bức tượng có đầu đã phục chế đầu tượng theo phương pháp đổ khuôn từ nguyên bản tại Bảo tàng Lịch sử Quốc gia Việt Nam hiện trưng bày ở Đà Nẵng- Ảnh: TRƯỜNG TRUNG