Israel - Hamas đạt thỏa thuận ngừng bắn

Hai nước trung gian Mỹ và Qatar công bố thỏa thuận ngừng bắn, thả con tin giữa Israel và Hamas, bày tỏ hy vọng động thái này sẽ mở đường chấm dứt cuộc chiến ở Gaza.

Thủ tướng Qatar Mohammed bin Abdulrahman bin Jassim al-Thani nói tại cuộc họp báo ngày 15/1 rằng "hai bên tham chiến ở Dải Gaza đã đạt được thỏa thuận" và lệnh ngừng bắn sẽ có hiệu lực vào 19/1. Ba nước gồm Mỹ, Qatar và Ai Cập, sẽ giám sát việc thực hiện lệnh ngừng bắn thông qua cơ quan có trụ sở tại Cairo.

Theo thỏa thuận, trong giai đoạn đầu kéo dài 42 ngày, 33 con tin sẽ được thả, "bao gồm tất cả phụ nữ, không phân biệt là dân thường hay binh sĩ, cùng với trẻ em, người cao tuổi, dân thường nam giới bị bệnh và bị thương". Hai con tin mang quốc tịch Mỹ Keith Siegel và Sagui Dekel-Chen dự kiến nằm trong nhóm được thả.

Trong giai đoạn này, lực lượng Israel sẽ rút khỏi khu vực đông dân cư ở Gaza để tạo điều kiện cho các cuộc trao đổi, cũng như "tạo điều kiện để người dân sơ tán trở về nơi cư trú", ông al-Thani nói. Số lượng tù nhân Palestine được thả để đổi lấy con tin Israel trong giai đoạn thứ hai và thứ ba sẽ được quyết định trong 42 ngày này.

33 người nói trên được tin là còn sống, nằm trong số 94 con tin bị giữ tại Gaza kể từ cuộc tấn công của Hamas vào Israel ngày 7/10/2023. Israel xác định 34 con tin khác đã thiệt mạng.

Một quan chức Israel giấu tên cho biết Israel sẽ thả "vài trăm" tù nhân Palestine để đổi lấy các con tin. Hai nguồn tin thân cận với Hamas nói rằng Israel sẽ thả khoảng 1.000 tù nhân Palestine, trong đó có cả những người lĩnh án tù dài.

Truyền thông Israel đưa tin rằng ở giai đoạn đầu tiên, Israel sẽ duy trì một vùng đệm bên trong Gaza. Theo nguồn tin thân cận với Hamas, lực lượng Israel dự kiến đóng ở vị trí biên giới "sâu tối đa 800 m bên trong Gaza, trải dài từ Rafah ở phía nam đến Beit Hanun ở phía bắc".

Các cuộc đàm phán về việc thực hiện giai đoạn thứ hai của thỏa thuận sẽ bắt đầu vào ngày thứ 16 của giai đoạn một. Giai đoạn này dự kiến bao gồm việc thả tất cả con tin còn lại, lệnh ngừng bắn vĩnh viễn và Israel rút quân hoàn toàn khỏi Gaza.

Giai đoạn thứ ba sẽ giải quyết việc bàn giao tất cả thi thể con tin còn lại và bắt đầu tái thiết Gaza dưới sự giám sát của Ai Cập, Qatar và Liên Hợp Quốc.

Người dân ăn mừng trên đường phố ở Khan Yunis, phía nam Dải Gaza ngày 15/1, sau thông tin về thỏa thuận ngừng bắn giữa Israel và Hamas. Ảnh: AFP

Văn phòng của Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu nói rằng một số vấn đề trong khuôn khổ vẫn "chưa được giải quyết", song bày tỏ hy vọng "các chi tiết sẽ được hoàn tất vào tối nay". Ông Netanyahu đã điện đàm với ông Biden và Tổng thống đắc cử Donald Trump để cảm ơn họ vì đã giúp đạt thỏa thuận.

Tổng thống Israel Isaac Herzog nói thỏa thuận này là "động thái đúng đắn" để đưa con tin trở về.

Hamas cho rằng lệnh ngừng bắn là "kết quả từ sự kiên định đã đi vào huyền thoại của người dân Palestine vĩ đại và sự kháng cự dũng cảm của chúng tôi tại Dải Gaza".

Tổng thống Mỹ Joe Biden cho biết ông "vô cùng hài lòng vì ngày này đã đến" sau một trong những "cuộc đàm phán khó khăn nhất" sự nghiệp. Theo Tổng thống Mỹ, giai đoạn thứ hai của thỏa thuận sẽ "chấm dứt vĩnh viễn cuộc chiến". Người đứng đầu Nhà Trắng cũng nhấn mạnh ông tự tin rằng thỏa thuận sẽ được thực thi.

"Cuộc chiến ở Gaza sẽ chấm dứt, và các con tin sẽ sớm trở về nhà với gia đình. Đối với người dân Palestine, thỏa thuận này là con đường đáng tin cậy để họ có nhà nước của riêng họ. Và đối với khu vực này, thỏa thuận sẽ mang đến tương lai bình thường hóa, hội nhập của Israel và tất cả nước láng giềng Arab, trong đó có Arab Saudi", ông Biden nói.

Những người biểu tình ở Tel Aviv để kêu gọi thả con tin đã bày tỏ hân hoan khi thỏa thuận ngừng bắn được công bố. Hàng nghìn người trên khắp Gaza cũng đổ ra đường phố ăn mừng.

"Tôi không thể tin nổi cơn ác mộng kéo dài hơn một năm cuối cùng cũng sắp kết thúc. Chúng tôi đã mất quá nhiều người, chúng tôi đã mất tất cả", Randa Sameeh, người phụ nữ 45 tuổi phải sơ tán khỏi căn nhà ở Gaza City, cho biết.

Người biểu tình ở Tel Aviv bày tỏ vui mừng sau khi nghe tin về thỏa thuận trao đổi con tin. Ảnh: AP

Qatar, cùng Mỹ và Ai Cập, đã nỗ lực làm trung gian cho lệnh ngừng bắn suốt nhiều tháng qua. Thỏa thuận đạt được chỉ vài ngày trước khi ông Biden kết thúc nhiệm kỳ. Các phái viên từ chính quyền Biden và nhóm chuyển tiếp của ông Trump đều tham gia các cuộc đàm phán, trong đó có đặc phái viên Trung Đông của ông Trump Steve Witkoff.

Một quan chức cấp cao của chính quyền Biden nói với Reuters rằng sự hiện diện của Witkoff rất quan trọng để đạt được thỏa thuận sau 96 giờ đàm phán căng thẳng.

Thư ký báo chí Nhà Trắng Karine Jean-Pierre nói rằng ông Biden muốn nhóm của ông Trump tham gia vì chính quyền Trump sẽ phụ trách giám sát thực hiện thỏa thuận ngừng bắn. "Trong vài ngày qua, chúng tôi đã thảo luận như một nhóm", ông Biden nói.

"Với thỏa thuận này, nhóm an ninh quốc gia của tôi, thông qua những nỗ lực của đặc phái viên tại Trung Đông Steve Witkoff, sẽ tiếp tục hợp tác chặt chẽ với Israel và đồng minh để đảm bảo Gaza không bao giờ là nơi ẩn náu an toàn của Hamas nữa", ông Trump đăng trên mạng xã hội Truth Social.

Ông Trump cho biết ông sẽ sử dụng thỏa thuận ngừng bắn làm động lực để mở rộng Hiệp định Abraham, thỏa thuận do Mỹ làm trung gian được ký kết trong nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên của ông năm 2017-2021, về bình thường hóa quan hệ giữa Israel với một số quốc gia Arab.

Nếu mọi việc diễn ra suôn sẻ, người Palestine, các quốc gia Arab và Israel vẫn phải nhất trí về tầm nhìn cho Gaza hậu chiến, một thách thức to lớn liên quan đến các đảm bảo an ninh cho Israel và nhiều tỷ USD đầu tư cho tái thiết.

Dù thỏa thuận ngừng bắn đã được công bố, người dân cho biết các cuộc không kích của Israel vẫn tiếp diễn tối 15/1 tại Gaza, nơi hơn 46.000 người đã thiệt mạng sau 15 tháng xung đột. Một quan chức Palestine am hiểu các cuộc đàm phán cho biết các nhà trung gian đang nỗ lực khiến cả hai bên ngừng giao tranh trước khi lệnh ngừng bắn có hiệu lực.

Huyền Lê (Theo AFP, Reuters)