Hàng trăm dự án thủy điện nhỏ bị loại khỏi quy hoạch

Gần 490 dự án thủy điện nhỏ, 8 dự án thủy điện bậc thang bị nhà chức trách loại khỏi quy hoạch sau rà soát do chiếm nhiều đất, hiệu quả kinh tế kém.

Thông tin trên được Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên thừa ủy quyền Thủ tướng, báo cáo Quốc hội về thực hiện chất vấn, nghị quyết từ đầu nhiệm kỳ.

Theo Bộ trưởng, qua rà soát, kiểm tra các công trình thủy điện, cơ quan quản lý đã loại bỏ 8 dự án thủy điện bậc thang, 486 dự án thủy điện nhỏ và 213 vị trí tiềm năng ra khỏi quy hoạch. "Đây là các dự án chiếm nhiều đất, ảnh hưởng tới môi trường - xã hội hoặc hiệu quả kinh tế thấp", ông Diên cho hay. Các dự án còn lại trong quy hoạch hầu hết đã được rà soát kỹ, cập nhật vào Quy hoạch điện VIII để đầu tư tiếp.

Bộ Công Thương đánh giá về tổng thể các hồ, đập vận hành an toàn, ổn định tại thời điểm kiểm tra trước mùa lũ. Nhưng một số công trình có hiện tượng phát sinh trong vận hành như lở, sạt trượt bờ hồ, hạ lưu đập tràn; hay thấm thân đập chưa được xử lý triệt để, hư hỏng thiết bị quan trắc.

Tồn tại lớn nhất sau thanh, kiểm tra tại các hồ đập liên quan tới điều chỉnh quy mô, thay đổi thiết kế bản vẽ kỹ thuật thi công so với hồ sơ thiết kế công trình thủy điện. Tuy nhiên, Bộ này cho hay việc điều chỉnh thiết kế của một số dự án thủy điện vừa qua chủ yếu là điều chỉnh cục bộ kết cấu các hạng mục công trình, không làm thay đổi mục tiêu, nhiệm vụ trong quy hoạch.

Công nhân ngành điện sửa chữa lưới điện trung áp. Ảnh: EVN

Cũng tại báo cáo, Chính phủ cho biết hiện thiếu gần 21.000 tỷ đồng kéo điện về nông thôn, hải đảo. Theo đó, chương trình cấp điện cho các vùng này tới 2025, với tổng vốn gần 29.800 tỷ đồng được trình Chính phủ xem xét, phê duyệt từ tháng 6/2021.

Tuy nhiên, sau gần hai năm, chương trình này vẫn chưa được phê duyệt, với lý do chưa có giải pháp thu xếp khoảng 20.900 tỷ đồng, tức trên 70% nhu cầu vốn của chương trình. Bởi theo Điều 16 Luật Đầu tư công, hành vi bị cấm trong đầu tư công là quyết định chủ trường mà không xác định được nguồn vốn và khả năng cân đối vốn.

Ngoài ra, thời gian duyệt chương trình cấp điện cho huyện Côn Đảo (tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu) bị kéo dài tới tháng 6 năm nay Thủ tướng mới phê duyệt chủ trương, với tổng vốn đầu tư gần 5.000 tỷ đồng. Cùng đó, cơ chế tài chính với chương trình SETP (dự án, tiểu dự án thành phần sử dụng vốn ODA không hoàn lại) chưa được cấp có thẩm quyền duyệt.

Tổng công ty điện lực Việt Nam - EVN được giao đầu tư một số dự án thuộc chương trình cấp điện miền núi, hải đảo tới 2025, nhưng theo Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên, vướng mắc hiện nay luật không quy định hình thức đầu tư vốn Nhà nước vào doanh nghiệp nhà nước để làm dự án. Để bố trí vốn ngân sách cho EVN làm các dự án này, Bộ Kế hoạch & Đầu tư đề nghị sửa Điều 6, Luật 69, tức là cho phép ngân sách bố trí vốn cho doanh nghiệp để đầu tư cung cấp sản phẩm, dịch vụ công ích, phúc lợi xã hội.

Để có vốn cho các dự án kéo điện về nông thôn, miền núi, Bộ Công Thương kiến nghị Chính phủ phê duyệt chương trình có sử dụng vốn của các tổ chức tín dụng, vốn vay ODA ưu đãi của các tổ chức quốc tế như WB, ADB và các nguồn lực từ xã hội hóa.

Bộ này cũng cho biết đã kiến nghị Chính phủ trình Quốc hội xem xét bổ sung vốn còn thiếu để hoàn thành mục tiêu chương trình, trong đó bổ sung nguồn dự phòng ngân sách trung ương cho dự án cấp điện Côn Đảo. Một nghị quyết riêng về giao vốn đầu tư công cho EVN để làm các dự án kéo điện về nông thôn hải đảo cũng được kiến nghị trình Quốc hội xem xét.

Theo số liệu của Bộ Công Thương, hiện khoảng 17 triệu hộ dân nông thôn, vùng sâu, xa, biên giới được dùng điện lưới quốc gia. Riêng tại khu vực nông thôn, tỷ lệ số hộ dân được sử dụng điện đạt gần 99,3%.

Đến cuối 2020, EVN đã cung cấp và quản lý bán điện tới 11/12 huyện đảo, 82/85 xã đảo với tổng vốn hơn 7.900 tỷ đồng. Hàng năm, tập đoàn này bù lỗ khoảng 200 tỷ đồng cho quản lý, vận hành các dự án điện tại các khu vực nông thôn, biển đảo.