Giải thưởng Sách quốc gia: Tôn vinh sách hay vì bạn đọc

Chúng tôi hiểu rằng, khi làm giải thưởng vì bạn đọc, chúng tôi sẽ có được sự tin yêu của công chúng và uy tín của giải thưởng.

Cuốn Văn minh vật chất của người Việt của tác giả Phan Cẩm Thượng nhận giải B Giải thưởng sách quốc gia 2022 - Ảnh minh họa: T.ĐIỂU

Khi chúng tôi quyết định trao Giải thưởng Sách quốc gia cho cuốn Bài thơ của một người yêu nước mình của Trần Vàng Sao (NXB Hội Nhà Văn) vài năm trước, dư luận xã hội rất tốt.

Vài năm làm Giải thưởng Sách quốc gia cũng như làm công tác quản lý xuất bản đã cho tôi kinh nghiệm rằng, muốn làm sách hay trao giải thưởng sách thành công, không gì khác là sách ấy, giải thưởng ấy phải vì bạn đọc.

Mà để vì bạn đọc trong xã hội rất mở hiện nay, những người thực hiện phải có tư duy rất cởi mở, phải có tinh thần khai phóng để chấp nhận tôn vinh những cuốn sách có những góc nhìn mới mẻ có thể rất khác với lối nghĩ, quan điểm cũ.

Thế nên, Giải thưởng Sách quốc gia ngoài mục tiêu là tôn vinh các tác giả, tôn vinh những người làm xuất bản giống như các giải thưởng sách khác, còn đặt ra mục tiêu quan trọng là tôn vinh bạn đọc. Những cuốn sách được trao giải phải là những cuốn sách hướng tới bạn đọc, những cuốn sách mà bạn đọc muốn đọc, cần đọc, hữu ích thực sự cho bạn đọc.

Trong giai đoạn hiện nay khi chúng ta đang đẩy mạnh công nghiệp hóa - hiện đại hóa, hội nhập quốc tế, xây dựng nền kinh tế tri thức, phát triển kinh tế số, xã hội số… đòi hỏi phải có chất lượng nguồn nhân lực cao hơn.

Để làm được việc đó, ngành xuất bản phải thực hiện tốt nhiệm vụ truyền bá được nhiều tri thức mới đến với bạn đọc. Những người làm xuất bản phải cởi mở và nhanh nhạy với những tư duy, quan điểm mới, bắt kịp nhịp đập của xuất bản thế giới.

Khi ngành xuất bản đã làm tốt việc của mình, đến lượt giải thưởng sách cũng cần thể hiện tinh thần mạnh dạn, khai phóng để ghi nhận, tôn vinh những giá trị ấy kịp thời để giải thưởng thật sự là động lực phát triển cho ngành.

Chúng tôi đặt ra mục tiêu Giải thưởng Sách quốc gia phải là cái nôi giới thiệu những tác phẩm mang tinh thần cởi mở, khai phóng, đón chào những cái mới và vẫn đảm bảo đúng chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước.

Thậm chí, giải thưởng phải tạo ra khuynh hướng sáng tác và xuất bản mới.

Tại Giải thưởng Sách quốc gia năm nay xuất hiện nhiều cuốn sách được trao giải thể hiện sự mạnh dạn của hội đồng chấm giải như những cuốn sách dịch về lý luận chính trị, cho thấy những góc nhìn rất khác những quan điểm trước đây của chúng ta về chủ nghĩa tư bản.

Hay cuốn sách văn hóa ít nhiều mang tính tâm linh cũng được hội đồng mạnh dạn đánh giá cao và trao giải. Cuốn sách viết về "ký ức rực rỡ" của Sài Gòn, Gia Định, Chợ Lớn thời kỳ 1954-1975 cũng được ghi nhận, trao giải.

Những cuốn sách này vấp phải quan điểm, đánh giá khác nhau ngay trong chính hội đồng chấm giải, nhưng cuối cùng vẫn được xét trao giải. Tinh thần khai phóng, vì bạn đọc của Giải thưởng Sách quốc gia chính là ở chỗ đó.

Năm nay, Giải thưởng Sách quốc gia còn vì bạn đọc ở chỗ bổ sung tiêu chí chấm giải là tính lan tỏa của cuốn sách.

Tất nhiên số lượng phát hành của một cuốn sách hay một tác phẩm nghệ thuật nói chung chưa hẳn đi đôi với chất lượng, nhưng lựa chọn của bạn đọc rất xứng đáng được đưa vào thang điểm đánh giá.

Nói cho tới cùng, một cuốn sách hay một tác phẩm chỉ có đời sống thật sự khi nó được bạn đọc lựa chọn.

Và nếu ngành xuất bản có được nhiều giải thưởng sách cùng có chung tinh thần khai phóng, vì bạn đọc, chắc chắn sẽ tạo nên sự ủng hộ, khích lệ rất lớn với những người làm sách hay. Khi thị trường có nhiều sách hay, văn hóa đọc lo chi không phát triển.