Giải pháp nào cho cao tốc 2 làn xe Cam Lộ - La Sơn?

Các vụ tai nạn nghiêm trọng xảy ra thường xuyên trên cao tốc Cam Lộ - La Sơn gần đây dẫn đến những lo ngại về việc thiết kế và vận hành các tuyến cao tốc.

Xe ô tô con vượt sai sang làn đối diện khi đi sau xe container lưu thông với vận tốc thấp - Ảnh: NGỌC ÂN

Việc xác định được nguyên nhân cốt lõi là yếu tố quyết định để có thể đưa ra các giải pháp toàn diện nhằm cải thiện điều kiện an toàn giao thông trên các tuyến cao tốc 2 làn xe như cao tốc Cam Lộ - La Sơn.

Thiết kế có phù hợp với nhu cầu?

Tuyến cao tốc Cam Lộ - La Sơn nằm trên hành lang có lưu lượng giao thông lớn. Theo số liệu đếm xe đã từng công bố, tại thời điểm tháng 6-2020, lưu lượng xe (không bao gồm xe máy) trên quốc lộ 1 (ngoài khu vực đô thị) tại hành lang này khoảng 8.000 - 12.000 lượt xe/ngày/hướng, tương đương với khoảng 900 - 1.400 lượt xe/giờ cao điểm/hướng.

Tỉ lệ chuyển sang sử dụng cao tốc thông thường là khoảng 40-60% (tùy loại phương tiện) nếu tuyến cao tốc có thu phí, hoặc có thể tăng lên 50-70% nếu tuyến cao tốc không thu phí. Do vậy, lượng phương tiện sử dụng cao tốc có thể lên đến 600-1.000 xe/giờ cao điểm/hướng.

Khi xét đến các yếu tố tăng trưởng nhu cầu đi lại, lượng xe hiện nay và thời điểm lễ, tết thì lưu lượng giao thông trên tuyến cao tốc Cam Lộ - La Sơn ước tính còn cao hơn.

Với lưu lượng tính toán này, thiết kế 1 làn xe/hướng như hiện nay đã chạm đến ngưỡng có thể ùn tắc, mất an toàn giao thông trong thời gian cao điểm. Một làn đường cao tốc có thể đáp ứng khoảng 1.000 xe/giờ/hướng (mức phục vụ LOS C hoặc D, theo tiêu chuẩn TCVN 5729:2012 về đường ô tô cao tốc - yêu cầu và thiết kế).

Rất nhiều quốc gia trên thế giới cũng đang vận hành các tuyến cao tốc, quốc lộ 1 làn xe/hướng như Hoa Kỳ (tuyến Seward, US83), các quốc gia châu Âu (tuyến Finnish No.3 tại Phần Lan, tuyến E6 tại Thụy Điển và Na Uy)... nhưng hầu hết được xây dựng trên các hành lang có lưu lượng xe thấp, kết hợp với các giải pháp tổ chức giao thông trên tuyến và thiết kế hạ tầng an toàn giao thông phù hợp.

Rất khó vượt nếu đi đúng luật

Hiện nay phương án tổ chức giao thông trên tuyến với vận tốc tối thiểu 60km/h, tối đa 80km/h và không cho phép phương tiện vượt tại các vị trí ngoài phạm vi bố trí các làn vượt. Phương án này dẫn đến tình trạng nhiều lái xe phải đi sau các phương tiện có vận tốc thấp trong thời gian dài, gây ức chế, dẫn đến việc vượt sang làn đối diện.

Việc bố trí các vạch sơn liền dẫn đến các phương tiện hướng đối diện nếu không cảnh giác sẽ gây ra tai nạn giao thông đối đầu.

Các vị trí mở rộng có bố trí làn vượt cho phép vượt xe cùng chiều dài 1-1,5km có 4 làn xe cả 2 hướng có cùng vận tốc tối đa 80km/h và làn dừng khẩn cấp. Đây là giải pháp được áp dụng phổ biến đối với các tuyến cao tốc, quốc lộ 2 làn xe trên thế giới.

Tuy nhiên, phương án thiết kế hình học và vạch sơn hiện nay trên tuyến Cam Lộ - La Sơn đã dẫn hướng các phương tiện đi thẳng vào làn vượt bên trái, bao gồm cả phương tiện có vận tốc lưu thông thấp, do thói quen đi thẳng.

Đây được xem là phương án thiết kế làm mất tác dụng của làn vượt và rất nguy hiểm cho lái xe. Và khi đó, các phương tiện có vận tốc cao có xu hướng vượt bằng làn bên phải - là nguyên nhân gây ra vụ tai nạn giao thông làm 3 người chết ngày 18-2 tại Km 48+200. Tình huống tương tự diễn ra đối với lái xe con tạt đầu xe container vào ngày 13-3.

Với việc bố trí làn vượt có cự ly ngắn hiện nay, hầu như các lái xe muốn vượt tại vị trí này đều bất khả thi, trừ khi lái xe đi trên làn còn lại chủ động nhường đường.

Trên thực tế, để có thể vượt xe với thiết kế và cự ly ngắn như hiện nay cần tài xế có rất nhiều kinh nghiệm để có thể xử lý tình huống trong vòng 30 giây - 1 phút tại các vị trí này (với vận tốc tối đa cho phép 80km/h). Nếu không sẽ rất dễ gây ra các vụ tai nạn nghiêm trọng.

Cần nhiều giải pháp đồng bộ

Vạch sơn dẫn hướng xe có vận tốc thấp đi vào và chiếm dụng làn vượt dẫn đến các xe khác có xu hướng vượt làn bên phải gây nguy hiểm - Ảnh: NGỌC ÂN

Vậy giải pháp nào để giải quyết tình trạng tai nạn giao thông, nâng cao hiệu quả khai thác trong điều kiện khó khăn về nguồn vốn và điều kiện địa hình? Để giảm thiểu tai nạn giao thông, nâng cao công suất khai thác của tuyến cao tốc 2 làn xe như tuyến Cam Lộ - La Sơn, các giải pháp ngắn hạn và dài hạn cần phải được triển khai đồng bộ.

Về ngắn hạn: Cần triển khai thực hiện ngay công tác khảo sát lưu lượng xe trên tuyến, nếu đạt ngưỡng 1.000 xe/hướng/giờ cao điểm thì cần có giải pháp quản lý, điều tiết lưu lượng xe (áp dụng thu phí hoặc cấm các phương tiện quá khổ, quá tải có vận tốc lưu thông thấp).

Điều chỉnh vạch sơn dải phân cách giữa từ nét liền sang nét đứt (loại vạch 1.1 hoặc 1.4 theo QCVN 41:2019/BGTVT), khi đó cho phép phương tiện vận tốc cao linh hoạt vượt trên làn đối diện tại các vị trí có tầm nhìn đảm bảo và lưu lượng xe trên làn đối diện thấp. Lắp đặt các đinh phản quang đầy đủ để đảm bảo tầm nhìn ban đêm.

Cần điều chỉnh lại thiết kế hình học tại vị trí bố trí 2 làn vượt cùng chiều, đồng thời tăng chiều dài đoạn vượt xe và điều chỉnh mũi tên chỉ đường từ đoạn 2 làn vào đoạn 4 làn, dẫn hướng các phương tiện đi vào làn ngoài cùng (vận tốc thấp) trước khi có nhu cầu vượt trên làn bên trái (vận tốc cao).

Điều chỉnh tăng vận tốc tối đa trên làn vượt (duy trì 80-100km/h) và giảm vận tốc trên làn nhường đường bên phải (duy trì 40-60km/h) để các phương tiện có thể dễ dàng tăng tốc và vượt xe. Có thể cắm biển hạn chế xe tải nặng, quá khổ quá tải đi vào làn vượt.

Về dài hạn: Cần rà soát, đánh giá lưu lượng giao thông dọc hành lang và đưa ra phương án nâng cấp mở rộng lên 4-6 làn xe theo từng giai đoạn nhằm đáp ứng nhu cầu đi lại trong các năm tới.

Đối với các đoạn tuyến có khó khăn về điều kiện địa hình có thể áp dụng phương án đường 3 làn xe, trong đó làn ở giữa có thể bố trí làn vượt xe linh hoạt theo cả 2 hướng.

Đây cũng là phương án thiết kế "2+1" mà nhiều nước áp dụng đối với các tuyến đường kết nối vùng đi qua khu vực có điều kiện địa hình khó khăn.