Dân ở Hội An kiện tỉnh đòi căn nhà 2 triệu đô: Vì sao tòa cấp cao hủy bản án sơ thẩm?

Liên quan đến vụ việc người dân ở TP Hội An khởi kiện UBND tỉnh Quảng Nam, buộc trả lại diện tích đất và nhà được Nhà nước trưng mua 45 năm trước với giá 5.947 đồng, tòa sơ thẩm đã tuyên, tuy nhiên tòa cấp cao hủy toàn bộ bản án sơ thẩm.

Ngôi nhà số 35 đường Nguyễn Thái Học - Ảnh: LÊ TRUNG

Căn nhà số 35 đường Nguyễn Thái Học nằm ở vị trí đắc địa trong phố cổ Hội An có giá trị khoảng 2 triệu đô. 

Bản án sơ thẩm tuyên gì?

Ngày 21-4-2023, TAND tỉnh Quảng Nam đã xét xử sơ thẩm vụ án "đòi lại tài sản và yêu cầu hủy quyết định cá biệt", nguyên đơn là ông Thái Thọ Triết (trú TP Hội An), bị đơn là UBND tỉnh Quảng Nam và đã có bản án số 23/2023.

Theo nội dung, sinh thời cha mẹ ông là Thái Chấn Phong (chết năm 1995) và bà Nguyễn Thị Điểm (chết năm 2009) tạo lập được diện tích đất và ngôi nhà tại số 35 đường Nguyễn Thái Học, TP Hội An trước năm 1975.

Ngày 26-7-1979, UBND tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng có quyết định số 1326 trưng mua, mua lại diện tích 197,50m² nhà này với giá 5.947,72 đồng, bố trí cho Công ty Dược phẩm Quảng Nam - Đà Nẵng sử dụng mở cửa hàng tân dược.

Năm 1992 bàn giao UBND thị xã Hội An quản lý, từ năm 1996 đến nay sử dụng làm nơi lưu trú cho học sinh, cán bộ xã Tân Hiệp.

Thời điểm đó gia đình ông Triết khước từ nhận tiền trưng mua vì lý do giá trưng mua quá thấp.

Đến hiện nay vẫn chưa nhận tiền, Nhà nước cũng chưa thực hiện việc thanh toán tiền trưng mua.

Mặc dù gia đình ông Triết nhiều lần khiếu nại chính quyền tỉnh đòi lại nhà và đất từ năm 1991, nhưng mãi đến năm 2014 UBND tỉnh mới ban hành quyết định giải quyết khiếu nại số 3749 với nội dung không chấp nhận yêu cầu đòi lại nhà của gia đình ông.

Theo nhận định của tòa sơ thẩm, xét yêu cầu khởi kiện của ông Triết thì thấy đối với yêu cầu đòi lại nhà và đất, xét nguồn gốc nhà đất trên đã được Nhà nước quản lý, bố trí sử dụng từ năm 1979 cho đến thời điểm hiện nay.

Theo quy định tại nghị quyết số 23 Quốc hội, nghị quyết 755 Ủy ban Thường vụ Quốc hội thì: Nhà nước không xem xét lại chủ trương, chính sách và việc thực hiện chính sách về quản lý nhà đất, chính sách cải tạo xã hội chủ nghĩa liên quan đến nhà đất đã ban hành trước ngày 1-7-1991.

Nhà nước không thừa nhận việc đòi lại nhà đất mà Nhà nước quản lý, bố trí sử dụng trong quá trình thực hiện chính sách quản lý nhà đất và thực hiện chính sách quản lý nhà đất cải tạo xã hội chủ nghĩa liên quan đến nhà đất.

Do đó việc ông Triết khởi kiện yêu cầu UBND tỉnh trả lại gia đình ông diện tích đất, ngôi nhà trên là không có cơ sở.

Tuy nhiên tính đến thời điểm hiện nay UBND tỉnh chưa thực hiện thanh toán tiền trưng mua nhà cho gia đình ông là chưa đảm bảo quyền lợi của gia đình ông.

Ngôi nhà hiện có giá trị vài triệu đô nằm trong phố cổ Hội An - Ảnh: LÊ TRUNG

Theo quy định tại nghị quyết số 755 và nghị định số 127 của Chính phủ, Nhà nước phải thực hiện việc thanh toán tiền trưng mua nhà đất trên cho bà Điểm với hình thức thanh toán bằng tiền mặt Việt Nam đồng theo đơn giá nhà xây dựng mới của nhà ở cấp 2 do UBND tỉnh ban hành tại thời điểm thanh toán, không tính giá trị quyền sử dụng đất để thanh toán.

Căn cứ quyết định số 41 năm 2015 của UBND tỉnh Quảng Nam thì giá trị xây dựng mới nhà cấp 2 để thanh toán tiền mua nhà ở tỉnh với mức giá 6.660.000 đồng/m². Diện tích nhà trên 197,50m², số tiền thanh toán hơn 1,3 tỉ đồng.

Tòa này cũng nhận định chủ tịch UBND tỉnh ban hành quyết định 3749 giải quyết khiếu nại của bà Điểm với nội dung: Không chấp nhận đơn khiếu nại của bà đòi lại nhà đất trên là có căn cứ, đúng theo quy định pháp luật.

Tòa đã quyết định chấp nhận một phần yêu cầu của ông Triết, buộc UBND tỉnh thanh toán tiền trưng mua tài sản ngôi nhà trên cho 3 anh em của ông hơn 1,3 tỉ đồng.

Và bác yêu cầu khởi kiện của ông Triết về việc buộc UBND tỉnh trả lại ngôi nhà gắn với quyền sử dụng đất tại thửa đất trên.

Tòa cấp cao hủy bản án sơ thẩm

Không đồng tình bản án, ông Triết kháng cáo. Tháng 12-2023, TAND cấp cao tại Đà Nẵng xét xử phúc thẩm, có bản án số 330.

Tòa này nhận định: Xét kháng cáo nhận thấy về tố tụng, quá trình giải quyết vụ án, ông Triết khởi kiện yêu cầu hủy quyết định giải quyết khiếu nại số 3749. Căn cứ vào đối tượng bị kiện thì đây là quan hệ tố tụng hành chính, nhưng TAND tỉnh Quảng Nam thụ lý vụ án dân sự theo thủ tục tố tụng dân sự là không đúng theo thẩm quyền.

Án sơ thẩm không chấp nhận khởi kiện của ông Triết về yêu cầu hủy quyết định giải quyết khiếu nại số 3749 của UBND tỉnh và yêu cầu trả lại cho gia đình ông đất và ngôi nhà trên là có căn cứ, đúng pháp luật.

Về nội dung buộc UBND tỉnh Quảng Nam thanh toán tiền trưng mua nhà cho gia đình ông Triết với số tiền hơn 1,3 tỉ đồng, nhận thấy quá trình giải quyết vụ án, ông Triết khởi kiện chỉ yêu cầu hủy quyết định giải quyết khiếu nại số 3749.

Tuy nhiên án sơ thẩm buộc UBND tỉnh thanh toán số tiền trưng mua tài sản là vượt quá yêu cầu khởi kiện của ông Triết, không đúng pháp luật, vượt quá thẩm quyền của hội đồng xét xử, vì nội dung này thuộc thẩm quyền của UBND tỉnh.

TAND cấp cao tại Đà Nẵng xét thấy không khắc phục được, nên cần hủy bản án sơ thẩm, giao hồ sơ vụ án cho tòa án cấp sơ thẩm thụ lý, giải quyết lại từ giai đoạn sơ thẩm.

Vì vậy tòa quyết định hủy toàn bộ bản án dân sự sơ thẩm số 23 và giao hồ sơ vụ án cho TAND tỉnh Quảng Nam thụ lý, giải quyết lại theo thủ tục sơ thẩm.