Cuộc chiến chống lừa đảo tại Đông Nam Á: Trấn áp tận hang ổ, giải cứu hàng ngàn người

Những cuộc trấn áp các trung tâm lừa đảo trực tuyến dọc biên giới Myanmar với Thái Lan gần đây đã giúp giải cứu khoảng 10.000 người.

Lực lượng biên phòng bang Karen trấn áp các trung tâm lừa đảo tại thị trấn Myawaddy, phía đông Myanmar, vào hôm 24-2 - Ảnh: AFP

Truyền thông quốc tế những ngày qua tràn ngập tin tức về các trung tâm lừa đảo trực tuyến tại Đông Nam Á. Ước tính hàng trăm ngàn người từ Đông Nam Á và những nơi khác như Trung Quốc đã bị đưa sang làm việc tại các trung tâm như vậy ở Myanmar, Campuchia, Lào...

Các nước láng giềng vào cuộc

Báo cáo năm 2023 của Văn phòng Cao ủy Nhân quyền Liên hợp quốc chỉ ra khoảng 220.000 người đã bị buôn bán vào các trung tâm lừa đảo trên khắp Đông Nam Á.

Ngày 27-2, Reuters dẫn thông tin từ chính khách Thái Lan Rangsiman Rome cho biết có tới 300.000 người đang hoạt động chỉ riêng tại các trung tâm lừa đảo ở khu vực Myawaddy (Myanmar), trong đó mới chỉ có khoảng 10.000 người được giải cứu.

Theo Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế (CSIS), các trung tâm lừa đảo có nguồn gốc từ sự sụp đổ của ngành công nghiệp cờ bạc tại Đông Nam Á và có mối liên hệ chặt chẽ với các nhóm tội phạm Trung Quốc.

Trước đại dịch COVID-19, các nhóm tội phạm Trung Quốc đã đầu tư hàng tỉ USD để phát triển nhiều sòng bạc và khách sạn lớn ở Đông Nam Á. Tuy nhiên khi COVID-19 xảy ra dẫn tới tình trạng phong tỏa, ngăn cản các con bạc đi lại, các nhóm tội phạm đã chuyển đổi các cơ sở này thành những trung tâm lừa đảo qua mạng - nơi nạn nhân bị ép làm lừa đảo để mang về hàng tỉ USD.

"Vì đây là một hiện tượng tương đối mới, chính phủ các nước và các bên liên quan khác vẫn đang nỗ lực tìm hiểu các mô hình buôn người phức tạp và những vụ lừa đảo tinh vi xuất phát từ các trung tâm này" - CSIS nhận định vào tháng 12-2024.

Một khi bị đưa đến các trung tâm lừa đảo, nạn nhân sẽ bị tước hộ chiếu và bị giam giữ trong các khu được canh gác nghiêm ngặt. Họ sẽ được đào tạo để thực hiện các vụ lừa đảo trực tuyến và phải đáp ứng chỉ tiêu hằng ngày.

Các nạn nhân có thể phải làm việc tới 14 giờ mỗi ngày và liên tục bị giám sát. Họ đối mặt với nhiều hình phạt như đánh đập, chích điện, thụt dầu và thậm chí có trường hợp bị sát hại.

Trong tháng qua, Trung Quốc đã phối hợp với các quốc gia Đông Nam Á như Myanmar và Thái Lan để triệt phá các trung tâm lừa đảo. Chính quyền Thái Lan cho biết Myanmar dự kiến sẽ bàn giao hơn 10.000 người tại các trung tâm lừa đảo từ thị trấn biên giới Myawaddy trong những tuần tới.

Các sáng kiến quốc tế của những tổ chức phi chính phủ (NGO) và chính phủ các nước thời gian qua cũng đã giúp giải cứu nhiều nạn nhân. Tổ chức Sứ mệnh Công lý quốc tế (IJM) đã hỗ trợ hơn 350 nạn nhân, còn Tổ chức Chống lừa đảo toàn cầu (GASO) đã giải cứu hơn 500 nạn nhân kể từ tháng 7-2021.

Tổ chức Di cư quốc tế (IOM) đã hỗ trợ nỗ lực hồi hương khi hợp tác với các chính quyền địa phương và đại sứ quán. Cuộc đột kích của cảnh sát Philippines tại Bamban vào tháng 3-2024 đã giải cứu hơn 800 nạn nhân. Trong một số trường hợp hiếm hoi, nạn nhân tự trốn thoát.

Các nạn nhân cũng là người tiếp tay cho hành vi lừa đảo qua mạng bị phát hiện tại khu vực biên giới Thái Lan - Myanmar hôm 26-2 - Ảnh: Reuters

Phòng chống lừa đảo: Phòng bệnh hơn chữa bệnh

Trên trang Fulcrum.sg, nhà nghiên cứu Brandon Tan Jun Wen tại Viện ISEAS - Yusof Ishak (Singapore) đề xuất chính phủ các nước Đông Nam Á nên áp dụng các biện pháp chủ động hơn để xác định và hỗ trợ nạn nhân. Nhiều người bị lừa bởi những lời mời làm việc lương cao giả mạo nhưng lại nhập cảnh hợp pháp thông qua các kênh thông thường.

Các đại sứ quán tại nước có trung tâm lừa đảo có thể triển khai hệ thống cho phép công dân ở nước ngoài trong thời gian dài "check-in" (xác nhận sự có mặt) từ xa với đại sứ quán thường xuyên để đảm bảo an toàn.

Hệ thống này có thể được tích hợp vào các hệ thống nhận dạng kỹ thuật số hiện có như SingPass của Singapore hay MyDigital ID của Malaysia. Việc này giúp phát hiện các trường hợp buôn người bằng cách xác định những người không "check-in" trong thời gian dài.

Các đại sứ quán có thể hợp tác với các tổ chức phi chính phủ và gây áp lực lên chính quyền địa phương để tìm kiếm và hồi hương nạn nhân, tận dụng các khuôn khổ khu vực như Kế hoạch hành động ASEAN về chống buôn người giai đoạn 2023 - 2028.

Chính phủ các nước cũng có thể tăng cường các biện pháp phòng ngừa bằng cách gây áp lực buộc các nền tảng mạng xã hội áp dụng hệ thống xác minh chặt chẽ hơn và hướng dẫn người dùng cách nhận diện, báo cáo những quảng cáo việc làm lừa đảo.

Tuy nhiên, cũng cần lưu ý các nhóm tội phạm mạng liên tục thay đổi chiến thuật. Vì vậy, chính phủ các nước có thể phát động những chiến dịch nâng cao nhận thức cộng đồng về lừa đảo "việc nhẹ, lương cao" ở nước ngoài.

Nguồn: Văn phòng Liên hợp quốc về ma túy và tội phạm - Dữ liệu: NGỌC ĐỨC - Đồ họa: TUẤN ANH