Chuyện ông “tiến sĩ triết học hội tụ”

Ông là Nguyễn Bá Trinh (sinh ngày 14.7.1944 tại thôn Hợp Hòa, xã Quảng Hòa). Công trình “Triết học hội tụ” khẳng định “Lịch sử của nhân loại là lịch sử hội tụ” đã giúp ông được Hội Viện sĩ và học giả thế giới cũng như Học viện ATINER Athens (Hy Lạp) công nhận là viện sĩ triết học. Ông trở thành thành viên của hai tổ chức này vào tháng 6.2019.

Con đường đến viện sĩ triết học thế giới

Khởi nguồn đưa ông đến viện sĩ triết học thế giới là từ một ý tưởng được hình thành trong thời gian ông làm việc ở Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam, thông qua việc nghiên cứu chất lượng nông sản. Từ công việc thực hiện hằng ngày này và việc biên soạn cuốn sách “Nâng cao chất lượng nông sản” mà gần 20 năm sau, vào năm 2019, ông đã hoàn thành công trình “Triết học hội tụ” khẳng định “Lịch sử của nhân loại là lịch sử hội tụ”.

Với công trình này, ông được mời báo cáo tại 5 hội nghị quốc tế, trong đó được mời trình bày tại Hội nghị quốc tế về triết học diễn ra từ ngày 27-30.5.2019 tại Athens (Hy Lạp). Ông là diễn giả chính tại Hội nghị quốc tế lần thứ 5 về “Những nghiên cứu nâng cao trong khoa học xã hội” diễn ra từ ngày 26-28.8.2022 tại Cambridge (Vương quốc Anh). Tại đó, ông được nhiều nhà khoa học, nhiều nhà triết học trên thế giới đánh giá cao và chúc mừng.

Trong phần trình bày, ông đã nêu bật và minh chứng ý tưởng lớn nhất của mình, đó là: “Lịch sử của nhân loại là lịch sử hội tụ”. Ông chứng minh nhân loại ngày càng liên kết, hợp tác, quan hệ hữu nghị với nhau hơn. Điều này thể hiện rất rõ là các quốc gia trên thế giới đang ngày càng đẩy mạnh hợp tác thông qua nhiều hình thức tổ chức về các vấn đề khu vực và quốc tế như môi trường, y tế, khoa học, hòa bình…

Tác phẩm “Triết học hội tụ” của TS. Viện sĩ Nguyên Bá Trinh. Ảnh: X.T

Theo TS. Viện sĩ Nguyễn Bá Trinh, không chỉ trong xã hội mà trong thế giới tự nhiên cũng thể hiện xu hướng hội tụ, liên kết. Từ ý tưởng, qua tích lũy, tìm hiểu tư liệu về xu hướng hội tụ vật chất trong tự nhiên, ông làm mô hình tư duy trong xã hội với cách nhìn nhận và minh chứng đi từ mức độ nhỏ nhất dưới phân tử cho đến quy mô vũ trụ quy mô xã hội toàn cầu. Bằng công trình “Triết học hội tụ” của mình, ông Nguyễn Bá Trinh khẳng định “Lịch sử của nhân loại là lịch sử hội tụ”.

Cũng cần nói thêm rằng, để trở thành viện sĩ triết học quốc tế, thời gian công tác tại Viện Nông nghiệp Việt Nam (làm ở Phòng Phân tích hóa sinh) và tại Viện Hàn lâm Khoa học Việt Nam cho đến khi nghỉ hưu là rất quan trọng đối với ông. Theo ông Nguyễn Bá Trinh, trong thời gian này ông đã thành công trong việc nghiên cứu giải quyết được nước phèn ở Đồng bằng sông Cửu Long, giúp người dân có nước sạch phục vụ sinh hoạt.

Ông đã đi thực tế nhiều nơi ở Đồng bằng sông Cửu Long, nghiên cứu, phát hiện ra một vấn đề có tính chất lý thuyết, đó là hiệu ứng Tích số tan. Công trình khoa học này đã được ông công bố tại Hội nghị quốc tế về môi trường vào năm 1995 tại Athens (Hy Lạp).

Trên cơ sở kết quả này, ông đã thực hiện và cho ứng dụng thành công công nghệ xử lý nước phèn ở 4 tỉnh thuộc hai vùng rốn phèn Đồng bằng sông Cửu Long là Long An, Tiền Giang, và Đồng Tháp (vùng Đồng Tháp Mười) và An Giang (vùng Tứ giác Long Xuyên).

Đề tài này đã được Đài Truyền hình Việt Nam giới thiệu trong Chương trình “Đảng và cuộc sống” trên kênh VTV1, dựng phim phóng sự trên kênh VTV2 và đăng trên các báo Nhân Dân, Quân đội nhân dân, Nông nghiệp Việt Nam…; mang lại cho ông Giải thưởng “Sáng tạo Khoa học và Công nghệ Việt Nam” do Liên hiệp các Hội khoa học và kỹ thuật VN, Bộ Khoa học Công nghệ và một số tổ chức kết hợp trao tặng năm 2003.

Có duyên với “Thơ ngụ ngôn” và nhiếp ảnh

Không chỉ thành công về nghiên cứu triết học hội tụ và nghiên cứu giải quyết được nước phèn ở Đồng bằng sông Cửu Long, TS. Viện sĩ Nguyễn Bá Trinh còn làm thơ và đã xuất bản bộ sách gồm 4 tập thơ ngụ ngôn với tổng cộng 1.400 bài thơ. Ngày 21.9.2013, Trung tâm Sách Kỷ lục Việt Nam đã trao Bằng chứng nhận Xác lập kỷ lục Bộ sách “Thơ ngụ ngôn” có số lượng bài nhiều nhất này cho ông. Ông còn là tác giả tập sách “Ảnh minh triết” (Nhà xuất bản Mỹ thuật) năm 2017 với nhiều bức ảnh đẹp để rồi cũng trong năm đó ông trở thành Hội viên Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Hà Nội.

Bộ sách “Thơ ngụ ngôn” của TS. Viện sĩ Nguyễn Bá Trinh. Ảnh: X.T

Nhiều bạn bè TS. Viện sĩ Nguyễn Bá Trinh ở thị xã Ba Đồn khá bất ngờ về ông, khi ông từng là đệ nhất toán Quảng Bình (năm học lớp 10 (ngang với lớp 12 THPT hiện nay) đoạt giải Nhất thi học sinh giỏi môn toán toàn tỉnh, sau đó đoạt giải Khuyến khích toàn miền Bắc, thi đỗ Khoa Toán, Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội nhưng lại sang học Khoa Hóa trường này. Ông là người học giỏi các môn tự nhiên, nhưng lại có nhiều thành tựu rực rỡ về nghiên cứu triết học hội tụ, say mê làm thơ ngụ ngôn và nhiếp ảnh nghệ thuật.

Với TS. Viện sĩ triết học thế giới Nguyên Bá Trinh, tư chất thông minh mà ông có được có lẽ do thừa hưởng gen của người cha là cụ Nghè Nguyễn Bá Cơ (người được Vua phong là Hàn lâm Viện kiểm bộ - một chức quan thuộc tòng thất phẩm bên ban quan văn của Triều đình) và tinh thần, thái độ học tập, lòng đam mê nghiên cứu khoa học, ý chí kiên cường vượt lên mọi khó khăn để thực hiện ước mơ của mình.