Chủ nghĩa ngoại lệ Mỹ mang màu sắc Trump
Chưa đầy 3 tuần sau khi trở lại Nhà Trắng, Tổng thống Donald Trump đã khuấy đảo nhiều nước bằng các phát ngôn của mình.
Tổng thống Trump đang muốn nước Mỹ được tôn trọng trở lại nhưng nguồn lực của Washington đã không còn như trước - Ảnh: REUTERSNhững phát ngôn của Tổng thống Trump về việc tiếp quản Dải Gaza, lấy lại kênh đào Panama hay sáp nhập Canada và đảo Greenland thuộc Đan Mạch đã làm dấy lên cuộc tranh luận: liệu chủ nghĩa bành trướng của Mỹ đã quay trở lại dưới một hình thức mới?
Đòn bẩy đàm phán
Trong một cuộc họp kín với giới doanh nghiệp Canada ngày 7-2, Thủ tướng Canada Justin Trudeau đã thừa nhận nguy cơ Tổng thống Trump muốn sáp nhập nước láng giềng phía bắc là thật.
Lý do, theo ông Trudeau, xuất phát từ những nguồn lực mà Canada có, bao gồm cả tài nguyên thiên nhiên và cả vị trí địa lý.
Tổng thống Trump trước đó đã đe dọa áp thuế quan bổ sung lên Canada và Mexico, đồng thời tuyên bố Ottawa có thể tránh được việc áp thuế nếu trở thành một bang của Mỹ.
Hai quốc gia láng giềng sau đó phải nhượng bộ, tăng cường an ninh biên giới để đổi lấy việc Mỹ hoãn áp thuế trong ít nhất một tháng.
Nhiều người tin rằng lời đe dọa áp thuế quan và cả gợi ý sáp nhập Canada là một động thái nhằm thúc đẩy mục đích xa hơn là đàm phán lại Hiệp định thương mại tự do Bắc Mỹ gồm Mỹ, Canada và Mexico theo chiều hướng có lợi, công bằng hơn cho Washington.
Nhưng với Panama hay Dải Gaza và đảo Greenland, các tuyên bố của ông Trump cho thấy ông sẵn sàng đụng đến vấn đề chủ quyền lãnh thổ của nước khác, miễn nó đem lại lợi ích và sự tôn trọng đối với nước Mỹ.
Trong cuộc họp báo được tổ chức sau cuộc gặp với Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tại Nhà Trắng hôm 4-2, Tổng thống Trump cho biết người dân Palestine ở Dải Gaza nên được tái định cư ở nơi khác và rằng "Mỹ sẽ tiếp quản Dải Gaza".
Trước đó, ông đã cử con trai cả của mình, Donald Trump Jr., tới Greenland vào tháng trước, và Ngoại trưởng Marco Rubio tới Panama vào tháng này.
Tổng thống Trump, người tuyên bố trong bài diễn văn nhậm chức rằng ông sẽ kiềm chế sự can thiệp quân sự ra nước ngoài, dường như đang công khai tiết lộ tham vọng mở rộng biên giới ảnh hưởng của Mỹ bằng cách sử dụng sức mạnh kinh tế và ngoại giao mà không cần chiến tranh.
Kế hoạch đó lại phù hợp với mục tiêu "MAGA" (Đưa nước Mỹ vĩ đại trở lại), làm cho nước Mỹ được tôn trọng và học thuyết "Nước Mỹ trên hết".
Biến thể mới của chủ nghĩa ngoại lệ
Giáo sư Jeffrey Sachs, một nhà phân tích chính sách công tại Đại học Columbia, nhận định chính sách "Nước Mỹ trên hết" của ông Trump chính là một biến thể mới của chủ nghĩa ngoại lệ, với điểm khác biệt so với truyền thống là cách tiếp cận mang tính bảo hộ, định kiến với chủ nghĩa đa phương và bài ngoại hơn.
Nói thêm về chủ nghĩa ngoại lệ Mỹ, nó được hiểu theo nghĩa rộng nhất là việc người Mỹ luôn coi đất nước họ là biểu tượng của "sự xuất chúng, ngoại lệ", rằng mô hình của Mỹ là mô hình tiêu biểu mà các nước khác cần noi theo.
Woodrow Wilson, vị tổng thống thứ 28 của nước Mỹ và là người đã thay đổi vị thế của xứ cờ hoa trên thế giới khi cử hàng triệu binh sĩ đến châu Âu tham gia Thế chiến thứ 1, là một minh chứng tiêu biểu cho chủ nghĩa ngoại lệ Mỹ.
Sau Thế chiến thứ 2, tổng thống Harry Truman và những người khác đã tạo ra một khuôn khổ các liên minh lâu dài cùng các thể chế đa phương được gọi là "Pax Americana".
Đương kim Tổng thống Trump cũng là một người có tư tưởng nước Mỹ ngoại lệ như cố tổng thống Wilson, khi ông muốn nước Mỹ được tôn trọng trở lại nhưng giữa hai người có sự khác biệt lớn.
Trong khi ông Wilson là một người theo chủ nghĩa lý tưởng tự do, muốn tạo ra các thể chế đa phương và làm cho thế giới an toàn với các nền dân chủ mà Hội Quốc Liên là một ví dụ, ông Trump là một người theo chủ nghĩa hiện thực, tập trung vào định nghĩa hẹp về lợi ích quốc gia của Mỹ và không xem nền dân chủ như một nguồn sức mạnh mềm của quốc gia.
Giáo sư Joseph S. Nye Jr, một trong những nhà khoa học chính trị Mỹ có uy tín và được kính trọng nhất, nhận định Pax Americana đã lỗi thời và nước Mỹ đang có ít ưu thế hơn trong một thế giới phức tạp hơn.
Đó là một thực tế chính quyền Trump cần nhìn nhận, bởi Mỹ không còn là nước chiếm vị thế vượt trội trên tất cả lĩnh vực.
Công cụ để đạt mục đích cuối cùng
Với các phát ngôn về Dải Gaza, đảo Greenland hay Canada, người ta nhận thấy ADN kinh doanh của ông Trump đang được vận dụng khi ông trở lại Nhà Trắng.
Việc ông tiếp tục đưa ra những nhận xét về chủ quyền, lãnh thổ của nước khác dường như là bởi ông thích như vậy và muốn làm hài lòng những người ủng hộ mình cũng như đạt lợi thế trên bàn đàm phán.
Chẳng hạn, với Panama là việc loại bỏ ảnh hưởng của Trung Quốc hoặc miễn, giảm phí cho tàu bè Mỹ đi qua. Với đảo Greenland, đó là việc đổi lấy các nhượng bộ của Đan Mạch cùng những điều kiện tốt hơn để Mỹ khai thác tài nguyên.
Trong khi đã loại trừ khả năng sử dụng quân sự, người ta tin rằng những "cuộc chiến" mà ông Trump đã và sắp sửa khơi mào sắp tới sẽ diễn ra trên một số ít lĩnh vực mà Mỹ còn là ngoại lệ, như công nghệ, thương mại.
Và các phát ngôn về lãnh thổ, chủ quyền của ông nên được hiểu như một công cụ để đạt được mục đích cuối cùng hơn là mục tiêu mà nước Mỹ đang nhắm tới.
Kiến trúc sư trưởng của chiến dịch tập kích loạt sân bay Nga
20:00 03/06/2025Vasyl Maliuk, lãnh đạo Cơ quan Tình báo Ukraine, là người đứng sau chiến dịch xâm nhập và dùng drone FPV tập kích loạt sân bay chiến lược Nga.
Lãnh đạo Mỹ - Trung có thể sắp lần đầu điện đàm
10:48 03/06/2025Nhà Trắng cho biết Tổng thống Mỹ và Chủ tịch Trung Quốc có thể điện đàm trong tuần này, giữa lúc căng thẳng thương mại hai nước leo thang.
Căng thẳng Mỹ - Trung leo thang trở lại
15:45 31/05/2025Căng thẳng Mỹ - Trung nóng lại khi ông Trump cáo buộc Bắc Kinh vi phạm thỏa thuận thương mại.
Chưa đầy một tuần, Quảng Nam và Kon Tum ghi nhận 27 trận động đất
12:45 30/05/2025Chỉ trong vòng 6 ngày (từ 25-30/5), cơ quan chuyên môn ghi nhận 27 trận động đất xảy ra ở hai tỉnh Quảng Nam và Kon Tum. Trong đó trận mạnh nhất 4.2 độ, gây rung chấn trên bề mặt.
Ôtô đi ngược chiều trên Xa lộ Hà Nội, CSGT mời tài xế lên làm việc
19:45 28/05/2025TPHCM - Ôtô đi ngược chiều trên Xa lộ Hà Nội gây bức xúc. CSGT đã mời tài xế làm việc, xử lý nghiêm theo quy định.
Nóng Sài Gòn: Xây nút giao gần 400 tỉ đồng giải cứu kẹt xe cửa ngõ Tây Bắc TPHCM
06:45 27/05/2025Tin tức Nóng Sài Gòn ngày 26.5: Xây nút giao gần 400 tỉ đồng giải cứu kẹt xe cửa ngõ Tây Bắc TPHCM; Học sinh lớp 12 ở TPHCM chuẩn...
Vụ 'đánh hội đồng' khiến nữ sinh bị gãy đốt sống cổ ở Thanh Hóa: Đuổi học 4 học sinh
07:46 26/05/2025Sáng 18/2, thông tin từ Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Thanh Hóa xác nhận, Trường THPT Nông Cống 2 vừa có quyết định đuổi học 4 học sinh liên quan tới vụ việc một nữ sinh của trường này bị “đánh hội đồng” gãy đốt sống cổ.
Thêm một trường đại học lên tiếng việc sinh viên có hành vi thiếu chuẩn mực với cựu chiến binh
07:01 26/05/2025Liên quan đến vụ việc một số sinh viên có hành vi ứng xử thiếu chuẩn mực với các cựu chiến binh trong lúc tham dự lễ diễu binh kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước vào sáng 30/4/2025 tại TP.HCM, Trường Đại học Công nghệ TP.HCM (HUTECH) xác nhận: Qua rà soát, bước đầu đã xác định có sinh viên của trường xuất hiện trong đoạn clip lan truyền trên mạng xã hội.
Sạt lở đất khi thi công thủy điện ở Lai Châu, 5 người thiệt mạng
15:45 25/05/2025Thông tin ban đầu, trong quá trình thi công, nhà thầu thi công là Công ty Cổ phần Đầu tư xây dựng Dũng Phúc Lộc (địa chỉ trụ sở chính tại tỉnh Nghệ An) đã thuê một số lao động người địa phương vào làm việc. Sáng nay, khi thi công dọn hố móng ở dưới đập thủy điện, bất ngờ taluy âm tuyến đường qua địa phận xã Mồ Sì San phía trên sạt lở xuống, làm đất đá vùi lấp nhiều người. Đến 16h chiều nay đã xác định có 5 người tử vong, 3 người bị thương được...
