Chánh án Nguyễn Hòa Bình: Đổi tên tòa án tỉnh, huyện là phù hợp truyền thống pháp lý

Chánh án Nguyễn Hòa Bình cho rằng việc đề xuất đổi tên tòa án huyện, tỉnh thành tòa án sơ thẩm, phúc thẩm không phải là chuyện mới và theo thẩm quyền xét xử.

Chánh án Nguyễn Hòa Bình phát biểu tại tổ - Ảnh: GIA HÂN

Chiều 9-11, các đại biểu thảo luận tại tổ về dự án Luật Tổ chức tòa án nhân dân sửa đổi.

Đổi tên tòa án tỉnh, huyện không phải chuyện mới

Phát biểu tại tổ, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Hòa Bình cho hay về nội dung đổi tên tòa án cấp tỉnh thành tòa án phúc thẩm và tòa án cấp huyện thành tòa án sơ thẩm, vẫn còn nhiều ý kiến.

Ông Bình nêu việc đổi tên này thực hiện theo đúng nghị quyết 27 của Đảng về tổ chức tòa án theo thẩm quyền xét xử.

Thẩm quyền xét xử theo Hiến pháp quy định 2 cấp là phúc thẩm, sơ thẩm. Trường hợp đặc biệt có giám đốc thẩm, tái thẩm.

Bên cạnh đó, trong lịch sử hình thành tòa án từ năm 1946 và ghi nhận trong Hiến pháp năm 1946 cũng là tòa án sơ thẩm, phúc thẩm.

"Đây không phải câu chuyện mới, bây giờ chúng ta mới nghĩ ra, mà từ thời Cụ Hồ lập nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa cũng đã tổ chức tòa án như thế.

Tổ chức tòa án theo thẩm quyền xét xử là đúng bản chất tố tụng, phù hợp thẩm quyền, đảm bảo tính độc lập và cũng phù hợp với tổ chức tòa án quốc tế. Các nước họ cũng tổ chức theo thẩm quyền xét xử", ông Bình nói.

Ông Nguyễn Hòa Bình chỉ rõ ở đây cần hiểu rõ tòa án là cơ quan xét xử của Nhà nước, thực hiện quyền tài phán quốc gia, chứ không phải quyền tài phán của huyện, tỉnh. Việc tổ chức theo tỉnh, huyện có thể dễ ngộ nhận là tỉnh chỉ đạo huyện về mặt hành chính, không đảm bảo độc lập.

"Việc đổi này đơn thuần là một cái tên nhưng nội hàm là bước tiến lớn, phù hợp với các quy định chung của thế giới, phù hợp với truyền thống pháp lý của chúng ta", ông Bình nêu rõ.

Chánh án cũng cho rằng đổi tên như vậy không ảnh hưởng đến các cơ quan khác: Đảng giám sát, các cơ quan khác vẫn phối hợp chặt chẽ, không có thay đổi.

"Luật Tố tụng ghi tòa án huyện, tỉnh nhưng trong điều khoản thi hành dự luật chúng tôi đã ghi rõ từ nay trở đi tòa án huyện được hiểu là sơ thẩm, tòa án tỉnh là phúc thẩm. Nếu luật như thế thì các luật khác không có gì phải sửa đổi", ông Bình nhấn mạnh.

Tại sao phúc thẩm vẫn xử các vụ sơ thẩm?

Có ý kiến tại sao phúc thẩm vẫn xử các vụ sơ thẩm, ông Bình lý giải theo luật hiện hành là như vậy, bởi những vụ án tham nhũng lớn, huyện chưa đủ năng lực thì đưa lên tỉnh xử. Ông cho biết ở các nước thì tòa án tối cao cũng vẫn xử sơ thẩm chứ không chỉ xử giám đốc thẩm.

"Chúng ta thấy lâu lâu nước nọ, nước kia bắt Tổng thống, Thủ tướng, nghị sĩ Quốc hội, bộ trưởng thì những chủ thể đặc biệt như vậy sẽ giao cho Tòa án tối cao xử.

Với phiên xử sơ thẩm đó thì trước đó có cơ chế trung thẩm tức là sơ thẩm của tối cao đồng thời là phúc thẩm, tức bản án có hiệu lực, không có kháng cáo, kháng nghị. Do đó, không quan ngại chuyện tại sao phúc thẩm vẫn xử sơ thẩm", ông Bình nói thêm.

Trong tương lai, theo ông Bình, sẽ tiến tới khi năng lực của tòa án sơ thẩm (tòa án huyện) tốt lên, giỏi, cao thì việc giao cho cấp sơ thẩm xét xử các vụ có mức án cao như chung thân, tử hình, tù trên 15 năm.

"Chúng ta không đành lòng với việc năng lực của thẩm phán cấp sơ thẩm chỉ dừng lại ở xét xử vụ án có mức án tù dưới 15 năm như quy định hiện tại. Thực tế, tòa án cấp quận của Brazil cũng có thể bác bỏ quyết định bổ nhiệm Phó tổng thống. Ngay một thẩm phán tòa án khu vực của Mỹ cũng bác được sắc lệnh của Tổng thống...

Trong tương lai khi năng lực các thẩm phán sơ thẩm nâng lên, sẽ hướng tới giao thêm nhiệm vụ...", ông Bình nêu rõ.