Bầu cử Tổng thống Mỹ: Vì sao vẫn chỉ là cuộc đua giữa Dân chủ và Cộng hoà?

Chỉ còn gần 10 ngày nữa là cuộc đua giữa hai ứng viên Tổng thống Mỹ của đảng Cộng hoà và đảng Dân chủ sẽ ngã ngũ và một trong hai đảng sẽ tiếp tục lãnh đạo nước Mỹ. Nhưng tại sao vẫn chỉ có ứng viên của Dân chủ hoặc Cộng hoà có thể trở thành Tổng thống Mỹ?

Bầu cử Mỹ: Vì sao không có cơ hội cho ứng cử viên của đảng thứ ba?

Biểu tượng con voi của đảng Cộng hòa (trái) và biểu tượng con lừa của đảng Dân chủ. (Ảnh: History)

Cũng giống như 59 cuộc bầu cử 4 năm một lần trước đó ở xứ cờ hoa, càng đến gần ngày bầu cử, sự không hài lòng với hai ứng cử viên tổng thống của các đảng lớn thường nổi lên.

Nhiều người Mỹ đã nghĩ đến việc bỏ phiếu cho một ứng cử viên của đảng thứ ba, với hy vọng rằng nếu ứng viên này có đủ số phiếu ủng hộ, thế độc quyền của đảng Dân chủ và đảng Cộng hòa sẽ bị phá vỡ.

Thế nhưng, vấn đề không phải là ứng cử viên của đảng thứ ba sẽ không giành chiến thắng trong cuộc bầu cử được cả thế giới chú ý này, mà là họ không thể giành chiến thắng.

Lý do ứng viên không phải Dân chủ hay Cộng hoà không thể giành chiến thắng lại không liên quan gì đến ông Trump hay bà Harris mà là bởi với thể chế hiện tại của Mỹ, không có lý do chính đáng nào để cử tri bỏ phiếu cho một ứng cử viên của đảng thứ ba. Điều này không liên quan gì đến âm mưu của đảng Cộng hòa và Dân chủ, mà liên quan đến khái niệm khoa học chính trị cơ bản được gọi là “Luật Duverger”.

Quy luật của chính trị

Vào những năm 1950, nhà khoa học chính trị người Pháp Maurice Duverger đã khẳng định rằng những gì đang diễn ra gần giống như một quy luật tồn tại trong chính trị. Ông chứng minh rằng kết quả bầu cử và hệ thống đảng phái được xác định bởi các thể chế bầu cử và cách kiểm phiếu.

Các hệ thống bầu cử theo đa số đơn thuần, như ở Mỹ, tạo ra hệ thống hai đảng. Các hệ thống đại diện theo tỷ lệ, như ở châu Âu và châu Mỹ Latinh, tạo ra các hệ thống đa đảng. Điều này có lý. Trong hệ thống đại diện theo tỷ lệ, người bỏ phiếu cho một đảng phản ánh hệ tư tưởng của mình. Nếu người đó thuộc đảng Xanh hoặc Tự do và đảng của họ giành được 15% số phiếu bầu, thì sẽ giành được 15% số ghế trong cơ quan lập pháp.

Vì không có lý do gì để không bỏ phiếu theo lương tâm của mỗi người, nên có thể tồn tại nhiều đảng phái khác nhau trên khắp phổ hệ tư tưởng. Nhưng ở Mỹ, đất nước chia thành các tiểu bang và khu vực quốc hội, và bất kỳ ai giành được nhiều phiếu bầu nhất sẽ thắng.

Đây là hệ thống người chiến thắng sẽ giành được tất cả. Người chiến thắng sẽ giành được 100% đại diện và người thua cuộc sẽ không nhận được gì. Tất cả những người tham gia tranh cử - những người thuộc đảng Xanh hay đảng Tự do và các đảng thứ ba khác - cũng sẽ không nhận được gì. Kết quả tất yếu là một hệ thống với hai đảng chính trị ăn sâu bén rễ.

Nhờ có Đại cử tri đoàn, Luật Duverger cũng áp dụng cho các cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ. Ngoại trừ Nebraska và Maine, các cuộc bầu cử tổng thống trên toàn tiểu bang đều tuân theo cùng một logic người chiến thắng sẽ giành được tất cả.

Để phá vỡ thế độc quyền của hai đảng, một ứng cử viên của đảng thứ ba thành công phải đối mặt với nhiệm vụ bất khả thi là bằng cách nào đó xóa bỏ bản sắc đảng phái cốt lõi của cử tri là "đảng Cộng hòa" hoặc "đảng Dân chủ", những bản sắc này mang lại ý nghĩa và định hướng cho các quyết định chính trị của người dân.

Một đảng thứ ba muốn thành công sẽ phải tiến hành một chiến dịch đủ mạnh để đánh bại đảng Dân chủ ở các tiểu bang Xanh như New Jersey và đánh bại đảng Cộng hòa ở các thành trì Đỏ như Kansas. Và đây là điều không tưởng. Đó cũng là lý do tại sao mọi nỗ lực tạo ra một giải pháp thay thế ôn hòa, trung dung hoặc liên minh - từ đảng Cải cách và đảng Thống nhất đến "Không Nhãn mác" và đảng Tiến bộ của Andrew Yang - đều gặp khó khăn hoặc sụp đổ hoặc chắc chắn sẽ sụp đổ.

Bầu cử Mỹ: Vì sao không có cơ hội cho ứng cử viên của đảng thứ ba?

Bầu cử Tổng thống Mỹ 2024 là cuộc đối đầu lịch sử giữa ứng viên Dân chủ Kamala Harris và ứng viên Cộng hoà Donald Trump. (Nguồn: Getty Images)

Bỏ phiếu cho lương tâm

Những cử tri bất mãn từ lâu đã được các chính trị gia, chuyên gia và thậm chí cả người ngoài hành tinh trong "The Simpsons" (chương trình hài kịch tình huống hoạt họa nổi tiếng của Mỹ) thuyết giảng rằng bỏ phiếu cho ứng cử viên của đảng thứ ba là lãng phí phiếu bầu - hoặc thậm chí tệ hơn là làm hỏng cuộc bầu cử. Tuy nhiên, phiếu bầu cho đảng thứ ba không phải là không quan trọng vì việc "bỏ phiếu theo lương tâm" cho ứng cử viên của đảng thứ ba sẽ gây trở ngại cho đảng Dân chủ hoặc Cộng hòa.

Ngay cả trước khi ông Donald Trump cải tổ chiến dịch tranh cử (MAGA), đảng Cộng hòa (GOP) đã là "một con quái vật" khó kiểm soát với hai cái đầu trong một cơ thể: những người Cộng hòa bền vững đấu với "Những người theo Đảng Trà". Hai cái đầu hiếm khi hòa hợp, như đã chứng minh qua việc chính phủ đóng cửa nhiều lần.

Vậy tại sao “Đảng Trà” không đơn giản tách khỏi GOP? Với 24% sự ủng hộ trong những năm 2010, “Đảng Trà” có thể đã trở thành một đảng thứ ba rất có ảnh hưởng trong một hệ thống đại diện theo tỷ lệ. Nhưng với các cuộc bầu cử mà người chiến thắng giành được tất cả, thì đó sẽ là hành động tự sát về mặt chính trị. Nếu những kẻ phá hoại “Đảng Trà” lấy đi 24% điểm của những người Cộng hòa, thì mọi cuộc bầu cử cạnh tranh trên toàn quốc sẽ chuyển sang đảng Dân chủ. Làn sóng xanh bùng nổ sau đó đã cuốn trôi cả “Đảng Trà” và đảng Cộng hòa.

Hoặc hãy xem xét trường hợp Bernie Sanders. Tại sao một người tự nhận là người theo chủ nghĩa xã hội độc lập lại ra tranh cử tổng thống vào năm 2016 và 2020 với tư cách là đảng viên Dân chủ? Cuối cùng - như Duverger gợi ý - vì làm việc trong các thể chế hai đảng dễ hơn là chống lại chúng. Phản ánh cách tiếp cận "Bernie hai bước" của mình ở Vermont, ứng viên Sanders sẽ tham gia trong cuộc bầu cử sơ bộ của đảng Dân chủ để loại bỏ những người thách thức đảng Dân chủ, sau đó chuyển sang "độc lập" để đối đầu với đối thủ Cộng hòa của mình trong cuộc tổng tuyển cử. Nếu ông tham gia với tư cách là một người độc lập, ông sẽ là một kẻ phá đám của đảng thứ ba theo truyền thống, chia rẽ phiếu bầu của đảng Dân chủ và cho phép đảng Cộng hòa dễ dàng giành chiến thắng.

Cuối cùng, hãy xem xét chiến dịch tranh cử tổng thống độc lập gần đây thành công nhất. Năm 1992, H. Ross Perot đã giành được 19,7 triệu phiếu bầu (hay 19% ) trên toàn quốc, đứng thứ hai ở Maine và Utah. Nhưng một lần nữa, vị trí thứ hai chẳng mang lại điều gì. Với hàng triệu phiếu bầu và 64 triệu USD chi ra, người Texas theo chủ nghĩa dân túy này không giành được phiếu đại cử tri nào và có thể đã trao chiến thắng cho ứng viên Bill Clinton.

Trong mọi trường hợp, đối thủ thuộc bên thứ ba đều thua, đúng như quy luật mà Maurice Duverger đã chỉ ra. Cho đến nay và có thể là nhiều cuộc bầu cử ở Mỹ nữa, cũng sẽ không có bất kỳ suy nghĩ viển vông nào có thể phá vỡ luật lệ sắt đá của ông.

Theo Duverger và thực tế những gì đang diễn ra, thì chỉ có cải cách bầu cử - bao gồm cả việc bãi bỏ Đại cử tri đoàn - là cách duy nhất để thúc đẩy các lựa chọn thay thế khả thi của bên thứ ba, chứ không phải là sự tự khẳng định ảo tưởng về một cuộc bỏ phiếu phản đối vô ích. Nhưng để làm được điều này, chắc chắn nước Mỹ sẽ phải trải qua nhiều cuộc bầu cử mà người chiến thắng cuối cùng vẫn hoặc là Dân chủ, hoặc là Cộng hoà.