Băng đảng 'bán thời gian' thế chân yakuza tại Nhật Bản

Khi chứng kiến ba người đeo mặt nạ xông vào cửa hàng đồng hồ tại quận thượng lưu Ginza, nhiều người ngỡ là cảnh quay phim hành động.

Vụ trộm xảy ra vào tháng 5/2023 do nhóm ba thanh thiếu niên 16-19 tuổi gây ra, sau khi nhận phi vụ được đăng tuyển dụng trên mạng. Ba nghi phạm lấy 74 chiếc đồng hồ trị giá gần 2 triệu USD rồi lên xe tẩu thoát. Cả ba cùng tài xế bị bắt trong một giờ, cảnh sát đã thu hồi số đồng hồ bị trộm.

Sự việc này không phải do yakuza, những băng đảng xã hội đen lâu đời, khét tiếng ở Nhật Bản, gây ra. Đây là hiện tượng tội phạm mới gọi là tokuryu, đang phát triển mạnh vào thời điểm ảnh hưởng của yakuza ngày càng mờ nhạt sau nhiều năm bị giới chức trấn áp.

Phố Ginza, Tokyo, về đêm. Ảnh: AFP

Tên gọi tokuryu kết hợp từ tokumei (ẩn danh) và ryudo (linh hoạt), chỉ các nhóm được lập ra để phạm tội, trong đó các thành viên thường không quen biết nhau, cũng như không biết kẻ đứng sau điều phối hoạt động.

Yakuza hoạt động giống như mafia của phương Tây, với các quy định và thứ bậc trong tổ chức nghiêm ngặt và dấu hiệu dễ nhận biết là hình xăm trên cơ thể. Tokuryu ít phân cấp và tổ chức lỏng lẻo hơn yakuza, nhưng họ không ngần ngại thực hiện các vụ từ cướp, lừa đảo, cho đến hành hung, tống tiền, giết người, hầu hết được tuyển dụng qua những quảng cáo trực tuyến gọi là yami baito.

Theo Yuji Yoshikawa, cựu điều tra viên của sở cảnh sát Tokyo về tội phạm ma túy và vị thành niên, yami baito là những quảng cáo công việc bán thời gian thường có những cụm từ như "thu nhập cao", "kiếm tiền nhanh", thậm chí có thể ứng trước khoản lương vài triệu yen.

Quảng cáo tuyển dụng thường mơ hồ, không nhắc đến các hoạt động trái phép, chỉ nhấn mạnh vào mức lương thưởng cao theo ngày và trả bằng tiền mặt. Tuy nhiên, khi có người nộp đơn ứng tuyển, họ sẽ bị yêu cầu tham gia vào hoạt động tội phạm như làm nhân viên chuyển phát tiền có được từ một vụ lừa đảo, thực hiện một vụ cướp, hành hung, hay lừa đảo qua điện thoại.

Những người bị thu hút bởi yami baito chủ yếu là trẻ tuổi, thất nghiệp hay đang gặp khó khăn về tài chính. Tuy nhiên, cũng có nhiều người nhận lời đơn giản là vì muốn có tiền để tiêu thoải mái. Một số khai bản thân và gia đình bị đe dọa, khiến họ phải tuân thủ mệnh lệnh. Ba nghi phạm trẻ tuổi và tài xế thực hiện vụ cướp ở Ginza trước đó không có tiền án.

Sự xuất hiện của những công việc bán thời gian đen tối, lôi kéo những người trẻ tuổi vào các hoạt động bất hợp pháp, đã xóa mờ ranh giới giữa thế giới ngầm và những người dân bình thường.

"Đằng sau những thanh niên này không phải là yakuza mà là một đường dây lừa đảo, trong đó có những kẻ là thành viên tội phạm có tổ chức ở khu vực Kanto, cũng có những người bình thường sập bẫy tuyển dụng và trở thành 'gangster bán thời gian'", một quan chức cảnh sát Tokyo nói.

Từ tháng 9/2021 đến tháng 2/2023, cảnh sát đã bắt hơn 10.000 người bị cáo buộc là tội phạm tokuryu. Trong thời gian này, số vụ cướp táo tợn giữa ban ngày tại các khu phố sầm uất tăng cao chưa từng có.

Hồi tháng 4, cảnh sát phát hiện hai thi thể cháy đen dưới lòng sông thị trấn Nasu, tỉnh Tochigi, được cho là một cặp vợ chồng bị sát hại. 6 nghi phạm đã bị bắt. Cảnh sát đã gặp nhiều thách thức trong nỗ lực xác định kẻ chủ mưu, bởi các nghi phạm được thuê thực hiện tội ác không quen biết nhau, không biết danh tính người điều phối.

Kitaro Wakayama, nghi phạm 20 tuổi trong vụ cặp vợ chồng bị sát hại ở Tochigi. Ảnh: JiJi

Phạm vi hoạt động của tokuryu rất rộng. Nhiều vụ trộm thời gian qua được cho là do nhóm người Nhật ở Philippines giật dây, sử dụng các ứng dụng nhắn tin điều phối. Nhóm này cũng bị cáo buộc thực hiện lừa đảo qua điện thoại, tống tiền doanh nhân Nhật Bản làm việc tại Manila.

Cảnh sát Nhật gần đây bắt "Luffy", một trong những ông trùm của nhóm này, lấy biệt danh theo nhân vật anime nổi tiếng. Hơn 30 thành viên khác cũng bị dẫn độ về nước, trong đó có các cựu yakuza.

Theo cảnh sát, các nhóm tokuryu có thể đã liên minh và chia sẻ lợi nhuận với các băng đảng truyền thống. Các tổ chức tokuryu cũng bị phát hiện hoạt động tại Thái Lan, Campuchia, những nơi yakuza được biết đến là có "chân rết".

Sau thời gian giới chức liên tục trấn áp yakuza, số thành viên yakuza đã giảm xuống còn 20.400 vào năm 2023 từ mức đỉnh 180.000 người trong những năm 1960.

Thế hệ yakuza lớn tuổi cảm thấy khó cám dỗ thanh niên bằng những hứa hẹn kiếm tiền dễ dàng. Luật cũng trở nên nghiêm ngặt hơn, khi các thành viên yakuza bị cấm mở tài khoản ngân hàng, đăng ký thẻ tín dụng, bảo hiểm, sim điện thoại. Các doanh nghiệp từng dính líu với băng đảng cũng chịu nhiều hạn chế.

Hai nghi phạm Nhật Bản bị dẫn độ về nước từ Philippines hồi tháng 2. Ảnh: BBC

Tuy nhiên, các biện pháp trấn áp yakuza không được áp dụng với tokuryu. Noboru Hirosue, chuyên gia tội phạm học từ Đại học Ryukoku, nhận xét tội phạm tokuryu đã lợi dụng kẽ hở này để trỗi dậy trong khi yakuza bị trấn áp.

"Khi xã hội và tội phạm chuyển mình liên tục, các biện pháp phòng chống tội phạm đang gặp khó khăn để theo kịp", ông Hirosue nhận định, cho biết trong tokuryu có nhiều cựu yakuza không thể kiếm sống hợp pháp do luật chống tội phạm, nhưng còn có cả nhân viên văn phòng, sinh viên.

"Điều này rất kỳ lạ. Nhiều người có dấu hiệu là thành viên các nhóm tội phạm lại là người bình thường, người trẻ tuổi", ông nói. Theo NPA, hầu hết các trường hợp dính líu tội phạm là do bạn bè, đồng nghiệp, người quen trên mạng xã hội giới thiệu.

Nhằm trấn áp tokuryu, Cơ quan Cảnh sát Quốc gia (NPA) hồi tháng 4 lập đơn vị gồm 500 điều tra viên giàu kinh nghiệm, bao trùm 7 tỉnh thường xuyên xảy ra cướp, lừa đảo gồm Tokyo, Saitama, Chiba, Kanagawa, Aichi, Osaka và Fukuoka.

Yasuhiro Tsuyuki, lãnh đạo đơn vị, xác định thách thức là giải quyết tội phạm xuyên khu vực, phá bỏ rào cản giữa lực lượng cảnh sát các tỉnh.

Nhưng nỗ lực tìm những kẻ đầu sỏ đang gặp nhiều thách thức do công nghệ, các thành viên sử dụng số điện thoại và điện thoại dùng một lần để liên lạc. "Trong hầu hết các trường hợp, kẻ đầu sỏ không bao giờ bị bắt, chỉ những người trực tiếp hành động mới bị bắt", ông Hirosue nói.

Đức Trung (Theo Guardian, Japan Times)