Áp lực đè nặng Ukraine sau khẩu chiến của ông Trump - Zelensky

Sau cuộc khẩu chiến giữa Tổng thống Trump và Zelensky, Ukraine có thể mất đi hoàn toàn ủng hộ từ Mỹ, khiến họ đối mặt áp lực lớn hơn từ Nga.

Các cuộc đàm nhằm chấm dứt xung đột giữa Nga và Ukraine đã trải qua một bước ngoặt không ai ngờ tới vào ngày 28/2, khi cuộc gặp giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và người đồng cấp Ukraine Volodymyr Zelensky tại Nhà Trắng đổ vỡ trong cay đắng và giận dữ.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky (trái) và Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Nhà Trắng hôm 28/2. Ảnh: AFP

Tại cuộc gặp, Tổng thống Trump nói người đồng cấp Ukraine phải "thỏa hiệp" trong thỏa thuận ngừng bắn với Nga. Tuy nhiên, lãnh đạo Ukraine bác bỏ, khẳng định không có chuyện nhượng bộ.

Cuộc trao đổi sau đó trở nên căng thẳng, hai lãnh đạo bắt đầu cao giọng và chuyển sang cãi vã. Tổng thống Trump cùng Phó tổng thống JD Vance chỉ trích Tổng thống Zelensky "vô ơn" và không tôn trọng nước Mỹ, trong khi lãnh đạo Ukraine cho rằng chính quyền ông Trump đang quá mềm mỏng với Nga.

Cuộc gặp kết thúc bằng việc ông Zelensky rời Nhà Trắng sớm hơn dự kiến và hai bên hủy họp báo chung, không ký thỏa thuận khoáng sản.

Phát biểu trước các phóng viên, Tổng thống Trump nói lãnh đạo Ukraine đã "bỏ lỡ cơ hội" kết thúc xung đột. "Tôi muốn ngừng bắn ngay bây giờ, còn ông ấy muốn tiếp tục chiến đấu, chiến đấu, chiến đấu", ông chủ Nhà Trắng cho hay.

Sau diễn biến gây sốc này, thế giới hiện tự hỏi các cuộc đàm phán sẽ đi về đâu và liệu lãnh đạo Mỹ - Ukraine có thể hàn gắn mối quan hệ để Washington tiếp tục đảm nhận vai trò trung gian hòa bình hay không.

Một số người cho rằng châu Âu có thể cần phải hành động quyết liệt hơn nữa nhằm chấm dứt tình trạng thù địch giữa hai quốc gia, trong khi số khác tin Tổng thống Zelensky phải tìm cách kiểm soát thiệt hại hoặc thậm chí từ chức nếu muốn Mỹ tiếp tục ủng hộ Ukraine.

"Rất khó dự đoán điều gì diễn ra tiếp theo", một quan chức châu Âu giấu tên cho biết. "Hình ảnh từ cuộc họp thật kinh khủng. Đây là dấu hiệu khác cho thấy châu Âu cần hành động và hỗ trợ Ukraine. Huy động tài sản bị đóng băng ở nước ngoài của Nga. Mua vũ khí cho Ukraine. Tăng chi tiêu quốc phòng trong năm nay. Tiến tới phê duyệt tư cách thành viên EU. Vẫn còn những việc châu Âu có thể làm để giúp Ukraine xây dựng đòn bẩy đàm phán".

Tổng thống Trump nói ông không tin Tổng thống Zelensky đã "sẵn sàng" để Mỹ tham gia vào tiến trình hòa bình và những đảng viên Cộng hòa từng ủng hộ việc hỗ trợ Kiev đối đầu Moskva bắt đầu cho thấy họ không còn đủ kiên nhẫn với lãnh đạo Ukraine.

Thượng nghị sĩ Cộng hòa Lindsey Graham, người từng ủng hộ nhiệt thành nỗ lực chiến đấu của Ukraine, cho biết sau cuộc họp rằng Kiev có thể cần tìm một lãnh đạo mới có khả năng làm việc với Tổng thống Trump.

"Đây là câu hỏi dành cho tôi, cho người dân Ukraine. Tôi không biết liệu Tổng thống Zelensky có thể đưa các bạn đến được nơi các bạn muốn với Mỹ hay không. Hoặc là ông ấy phải thay đổi rất nhiều hoặc các bạn phải tìm một người mới", Graham nói.

Joel Rubin, phó trợ lý ngoại trưởng dưới thời chính quyền Barack Obama, cho rằng châu Âu cần phải có một "cuộc họp khẩn cấp" để tìm ra cách giải quyết vấn đề.

"Cần phải làm gì đó để xoa dịu Tổng thống Zelensky và Mỹ ngay lúc này", ông nhấn mạnh.

"Cuộc gặp tại Phòng Bầu dục đó hoặc là tai ương cho sự nghiệp chính trị của ông Zelensky hoặc là tai ương cho Ukraine", cựu hạ nghị sĩ Cộng hòa Mike Garcia bình luận. "Tổng thống Zelensky dường như vẫn chưa hiểu được rằng ông ấy sẽ không thể có mọi thứ mình muốn".

Một nhà ngoại giao cấp cao phương Tây lưu ý các quan chức Mỹ và châu Âu đã phối hợp trong nhiều tuần để cố gắng tránh kết cục giống như những gì đã diễn ra, do Tổng thống Trump rất nhạy cảm và hoài nghi sâu sắc về Tổng thống Zelensky.

"Tôi chỉ không hiểu làm thế nào mà ông Zelensky lại để mình sa vào tình thế như vậy", nhà ngoại giao này nói. "Mạng sống của bạn thực sự phụ thuộc vào người đàn ông đó. Nếu ông ấy muốn ném bánh kem vào bạn, cứ để họ làm vậy".

Các học giả và nhà phân tích về Nga cũng tỏ ra choáng váng và lo ngại cho tương lai Ukraine.

Nếu Tổng thống Zelensky đang suy nghĩ một cách chiến lược, "ông ấy sẽ chấp nhận rằng bản thân không thể tự mình giải quyết vấn đề và thay vào đó sẽ chỉ định một phái viên, người được tôn trọng ở Washington nhưng không thuộc nhóm cấp cao hiện tại của ông, để cố gắng đưa mọi thứ trở lại đúng quỹ đạo trong vài tuần tới", Eric Ciaramella, chuyên gia về Nga và Á-Âu tại Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế, trụ sở tại Washington, cho hay.

Theo giới quan sát, cuộc gặp ở Nhà Trắng thực sự đã tạo ra áp lực khổng lồ cho Ukraine. Nó cho thấy Tổng thống Trump sẵn sàng rút lại ủng hộ với Kiev. Tổng thống Zelensky rời Mỹ mà không để lại gì nhiều ngoại trừ mối quan hệ bị tổn hại với người đàn ông quyền lực nhất nước Mỹ.

Những người chỉ trích Tổng thống Trump sẽ coi màn thể hiện vừa qua là minh chứng rõ nét nhất cho thấy ông đồng cảm như thế nào với người đồng cấp Nga Vladimir Putin và những tính toán của Nga đối với lãnh thổ Ukraine.

"Tôi e rằng kịch bản Moskva và Washington đạt được thỏa thuận sau lưng Kiev đang ngày càng trở nên rõ ràng hơn", chuyên gia Ciaramella từ Quỹ Carnegie nhận xét.

Nếu không cho thấy những động thái nhượng bộ đủ để xoa dịu Tổng thống Trump, Tổng thống Zelensky và đất nước của ông giờ đây khó lòng trông cậy vào Washington về các đảm bảo an ninh, bình luận viên Carrington Clarke từ ABC News đánh giá.

"Sau khi bị yêu cầu rời khỏi Nhà Trắng, Tổng thống Zelensky hiện chỉ còn có thể hy vọng sẽ được chào đón nồng nhiệt hơn ở châu Âu", Clarke viết. "Tương lai đất nước ông phụ thuộc vào điều đó".

Tổng thống Zelensky sẽ cảm thấy được an ủi phần nào khi nhiều lãnh đạo châu Âu đã bày tỏ sự đoàn kết ủng hộ ông. Thủ tướng Ba Lan Donald Tusk viết trên X: "Gửi ông Volodymyr Zelensky và những người bạn Ukraine, các bạn không đơn độc".

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron nhấn mạnh Nga là bên gây hấn trong xung đột. Ông thêm rằng Mỹ, châu Âu, Nhật Bản, Canada "đã đúng" khi hỗ trợ Ukraine và áp lệnh trừng phạt Nga, khẳng định các nước sẽ tiếp tục làm vậy.

Tổng thống Moldova Maia Sandu, Thủ tướng Tây Ban Nha Pedro Sanchez, Tổng thống Czech Petr Pavel cũng nhấn mạnh sẽ tiếp tục đứng về phía Ukraine.

Nhưng theo tiến sĩ Samuel Ramani từ Viện An ninh Quốc phòng Hoàng gia Anh (RUSI), khi hố sâu ngăn cách giữa Mỹ và châu Âu ngày càng nới rộng, tương lai của Ukraine đang trở nên ảm đạm hơn bao giờ hết.

Nếu bất đồng giữa Kiev và Washington không được hàn gắn nhanh chóng, viện trợ quân sự từ Mỹ cho Ukraine có thể sớm dừng lại. Hồi đầu tháng hai, các chuyến hàng vũ khí đến Ukraine được tổng thống Joe Biden phê duyệt đã bị cắt giảm chỉ trong thời gian ngắn. Điều này đã gây ra hoảng loạn ở cả Ukraine và châu Âu.

Dù vẫn còn đủ vũ khí để chiến đấu cho đến mùa hè, việc mất đi hỗ trợ từ Mỹ có thể khiến Ukraine phải rút khỏi các vị trí mà họ đang kiểm soát ở tỉnh Kursk của Nga để tập trung vào nhiệm vụ bảo vệ lãnh thổ, qua đó mất đi đòn bẩy lợi thế trong các cuộc đàm phán hòa bình tiềm năng, Ramani lưu ý.

"Bây giờ là lúc thực sự xem xét những gì châu Âu có thể cung cấp", Rachel Rizzo, chuyên gia tại Trung tâm châu Âu thuộc Hội đồng Đại Tây Dương, lưu ý.

"Liệu họ có thể ra mặt một cách có ý nghĩa, cung cấp cho Ukraine các bảo đảm an ninh dài hạn mà nước này rất cần và có khả năng sẵn sàng đưa quân vào thực địa để giúp đảm bảo một nền hòa bình lâu dài cho Ukraine không? Hay bộ máy quan liêu của Brussels và những khác biệt về quan điểm giữa các quốc gia thành viên sẽ hủy hoại khả năng đóng vai trò lãnh đạo mà họ nên đảm nhận?", Rizzo đặt vấn đề.

Sau cuộc tranh cãi nảy lửa, trả lời phỏng vấn riêng với kênh Fox News, Tổng thống Zelensky tuyên bố ông sẽ không xin lỗi người đồng cấp Mỹ.

"Tôi cho rằng chúng ta phải rất cởi mở và thành thực. Tôi không nghĩ chúng tôi đã làm điều gì tồi tệ", ông nói.

Theo Leslie Shedd, cựu cố vấn cấp cao cho các thành viên quốc hội Mỹ, việc lãnh đạo Ukraine từ chối xin lỗi Tổng thống Trump là một hành động thiếu khôn ngoan, "khiến việc khôi phục mối quan hệ trở nên khó khăn hơn nhiều".

Bà nói thêm rằng Tổng thống Ukraine vẫn nên cố gắng hồi sinh thỏa thuận khoáng sản, một phần vì nó "tiếp tục khuyến khích Mỹ ủng hộ Ukraine" bởi Mỹ "không thể tiếp cận nguồn khoáng sản nếu Ukraine chưa thoát khỏi xung đột và tránh được nguy cơ về một cuộc đối đầu khác với Nga".

Vũ Hoàng (Theo CNN, Washington Post, Fox News, ABC News)