Vùng tự trị thân Nga phủ nhận ý định ly khai khỏi Moldova

Yevgenia Gutul, thống đốc khu tự trị Gagauzia, khẳng định cư dân vùng lãnh thổ này luôn xem Moldova là quê hương và không có ý định ly khai.

"Chúng tôi đang không cân nhắc phương án này. Điều duy nhất chúng tôi muốn là những luật về tình trạng pháp lý đặc biệt của khu tự trị Gagauzia được thực thi và mọi điều luật đã thông qua đều được tôn trọng", Yevgenia Gutul, thống đốc khu tự trị Gagauzia ở phía nam Moldova, ngày 20/3 trả lời báo Izvestia của Nga khi được hỏi về khả năng ly khai.

Bà Gutul nhấn mạnh cộng đồng thiểu số Gagauz luôn xem Moldova là quê hương. Bà cho rằng những bất đồng hiện tại giữa khu tự trị và chính quyền trung ương tại Chisinau "rồi sẽ kết thúc và chìm vào quên lãng". Nữ chính trị gia 33 tuổi khẳng định chính quyền khu tự trị luôn ủng hộ đối thoại để giải quyết bất đồng.

Yevgeniya Gutul (phải), thống đốc vùng tự trị Gagauzia của Moldova, gặp Tổng thống Nga Vladimir Putin vào ngày 6/3 tại Sochi. Ảnh: Kremlin

Gagauzia là lãnh thổ tự trị của Moldova, nằm ở cực nam của nước này, với diện tích hơn 1.800 km2 và dân số hơn 130.000 người. Các thủ lĩnh cộng đồng Gagauz gốc Thổ đã đơn phương thành lập nước cộng hòa vào năm 1990 khi Liên Xô bắt đầu rạn nứt, rồi tuyên bố độc lập khi Liên Xô tan rã một năm sau. Nhưng khác với vùng ly khai Transnistria ở phía đông, Gagauzia đạt thỏa thuận quyền tự trị với Chisinau vào năm 1994, sau đó tái sáp nhập vào Moldova trong hòa bình vào năm 1995.

Căng thẳng Gagauzia - Chisinau tăng nhiệt từ đầu tháng này, khi Thống đốc Yevgenia Gutul thăm Nga bất chấp phản đối từ Chisinau.

Trong cuộc gặp vào ngày 1/3 cùng bà Valentina Matviyenko, lãnh đạo Hội đồng Liên bang (Thượng viện Nga) ở Moskva, bà Gutul bày tỏ không hài lòng khi chính quyền trung ương Moldova gây áp lực lên khu tự trị vốn có lập trường thân thiện với Moskva.

Thống đốc Gutul kêu gọi Nga tiếp tục ủng hộ Gagauzia, đồng thời đề nghị Nga mở đường bay thẳng đến vùng lãnh thổ này. Bà Matviyenko khẳng định "không ai có quyền ngăn cản Nga cùng Gagauzia" hợp tác và mở rộng quan hệ nhằm "cải thiện đời sống cho cư dân trong vùng tự trị".

Đến ngày 6/3, Gutul có cuộc gặp với Tổng thống Nga Vladimir Putin bên lề sự kiện Diễn đàn Thanh niên Thế giới ở thành phố Sochi. Thông cáo sau đó từ văn phòng của bà Gutul tiếp tục cáo buộc Chisinau đang từng bước giảm quyền tự trị của Gagauzia, cắt giảm ngân sách và gây bất ổn ở vùng này. Bà còn khẳng định Tổng thống Putin đã hứa sẽ ủng hộ Gagauzia và bảo vệ quyền lợi của cộng đồng Gagauz.

"Tôi đã gửi thông tin cho ông Vladimir Putin về những hành động trái quy định pháp luật từ chính quyền Moldova. Họ đang trả đũa vùng tự trị vì chúng tôi giữ lập trường phục vụ lợi ích của người dân và trung thành với lợi ích quốc gia", Gutul nói.

Căng thẳng tiếp tục leo thang khi Tổng thống Moldova Maia Sandu vào ngày 19/3 từ chối phê duyệt sắc lệnh công nhận bà Yevgenia Gutul là thành viên nội các, dù thống đốc vùng tự trị Gagauzia sẽ được trao vị trí này theo luật định.

Bà Sandu cáo buộc Gutul "làm việc cho nhóm tội phạm, không phục vụ lợi ích cho công dân Moldova hay cư dân khu tự trị, có phát ngôn chống lại đất nước và không thể bước chân vào chính phủ Moldova". Nữ tổng thống 51 tuổi đồng thời chỉ trích chuyến thăm Nga của bà Gutul là âm mưu "gây bất ổn tại Moldova".

Vị trí vùng tự trị Gagauzia. Đồ họa: GeoCurrents

Gutul đắc cử thống đốc Gagauzia vào tháng 5/2023, đại diện cho đảng đối lập Shor được sáng lập bởi tài phiệt Ilan Shor. Giới lãnh đạo đương nhiệm của vùng tự trị giữ lập trường thân thiện với Moskva, nhưng vẫn mở cửa hỗ trợ người tị nạn Ukraine khi chiến sự bùng nổ.

Tòa án Hiến pháp Moldova không chấp nhận kết quả bầu cử và đã ra lệnh giải tán đảng Shor vì người sáng lập phạm tội lừa đảo ngân hàng, đào tẩu sang Israel để trốn án 15 năm tù. Cơ quan chống tham nhũng Moldova cáo buộc cuộc bầu cử ở Gagauzia "có nhiều điểm bất thường", trong khi Tổng thống Sandu khẳng định bầu cử ở vùng tự trị "xảy ra hàng loạt vi phạm".

Thanh Danh (Theo TASS, Balkan Insight, Anadolu, TFI Global)