Nga tái triển khai máy bay 'mắt thần' gần tiền tuyến Ukraine

Quan chức Ukraine cho biết Nga tiếp tục đưa máy bay cảnh báo sớm A-50 ra Biển Azov, dù mới bị bắn hạ một chiếc ở vùng biển này.

"Chúng tôi phát hiện 5-6 mục tiêu trên không, trong đó có máy bay cảnh báo sớm A-50, đang đánh cược với vận may của mình trên Biển Azov", phát ngôn viên không quân Ukraine Yui Ignat ngày 19/1 thông báo, thêm rằng phòng không nước này đang theo dõi chặt chẽ chiếc máy bay "mắt thần" này và các phi cơ khác của Nga.

Trong báo cáo tình báo hàng ngày, Bộ Quốc phòng Anh cũng cho biết lực lượng Nga đã tái triển khai máy bay cảnh báo sớm A-50 từ ngày 17/1, song chỉ cho nó hoạt động ở trên đất liền, tại khu vực gần tỉnh Krasnodar, nhằm giảm nguy cơ bị phòng không Ukraine bắn hạ.

Quân đội Ukraine hôm 14/1 tuyên bố đã phá hủy một chiếc A-50 và làm hư hại nặng một máy bay chỉ huy Il-22 của Nga tại khu vực gần Biển Azov. Bộ tư lệnh mặt trận phía nam Ukraine sau đó công bố video cho thấy chiếc máy bay A-50 bay qua khu dân cư, kèm bản đồ đường bay của phương tiện tại khu vực bị bắn rơi.

Đây được coi là tổn thất lớn với không quân Nga, do lực lượng này chỉ sở hữu 9 chiếc A-50, trong đó có 3 chiếc đủ năng lực hoạt động, bao gồm chiếc vừa bị bắn hạ. 6 chiếc A-50 còn lại đang được đại tu và chưa thể đưa vào tác chiến.

Ông Ignat hôm 16/1 nhận định Nga có thể sẽ tiếp tục điều động máy bay A-50 thực hiện nhiệm vụ gần tiền tuyến, song cho rằng đối phương sẽ sử dụng nó "thận trọng hơn" nhằm tránh nguy cơ tiếp tục hứng chịu tổn thất tương tự.

Máy bay cảnh báo sớm A-50 có biệt danh là "mắt thần trên không", được đánh giá là một trong những ưu thế lớn nhất của Nga so với quân đội Ukraine nhờ khả năng phát hiện vật thể bay từ khoảng cách 800 km và mục tiêu mặt đất từ cách 300 km.

Máy bay cho phép Nga xây dựng bản đồ tác chiến đường không sâu trong lãnh thổ Ukraine mà không cần bay qua biên giới, đồng thời phát hiện phi cơ bay thấp ở những khu vực mà radar mặt đất không thể quan sát.

Máy bay cảnh báo sớm A-50 của Nga. Ảnh: Defence Blog

Theo chuyên gia quân sự Tom Cooper, lực lượng Ukraine đã xây dựng một kế hoạch tinh vi để có thể bắn hạ "mắt thần trên không" của Nga. Trước cuộc tập kích một ngày, không quân Ukraine đã mở đợt tấn công nhằm vào các căn cứ của quân đội Nga trên bán đảo Crimea, khiến một số đài radar của Nga bị hỏng.

Cuộc tập kích làm giảm tầm bao phủ của radar phòng không Nga ở Crimea, đặc biệt là khu vực phía bắc bán đảo, nơi có địa hình cản sóng, khiến họ khó phát hiện phi cơ quân sự, máy bay không người lái (UAV) và tên lửa Ukraine đang bay tới. Trở ngại này khiến Nga quyết định điều phi cơ A-50 và Il-22 bay gần bờ biển Azov hơn để mở rộng tầm phủ sóng radar, thay vì hoạt động xa hơn về phía nam như trước.

Việc hoạt động gần tiền tuyến khiến máy bay A-50 và và Il-22 rơi vào tầm bắn của tổ hợp phòng không Patriot mà Kiev đã bí mặt triển khai ở phía nam. Để tránh bị đối phương phát hiện quá sớm, Ukraine dường như đã sử dụng radar của tổ hợp S-300 để theo dõi hai máy bay Nga từ xa, sau đó mới kích hoạt tổ hợp Patriot để bắn hạ máy bay A-50.

Cục diện chiến sự Nga - Ukraine. Đồ họa: RYV

Phạm Giang (Theo Ukrainska Pravda, RBC Ukraine)