30 năm Hamas xây 'thành trì ngầm' đối phó Israel

Hệ thống đường hầm ở Dải Gaza được Hamas xây dựng như một "thành phố ngầm" suốt ba thập kỷ qua, gây thách thức lớn cho bộ binh Israel khi tiến công.

Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) những ngày qua thông báo đã tiêu diệt hàng chục tay súng Hamas trong trong đợt "tiến công mở rộng" vào Dải Gaza. Những tay súng này ẩn nấp bên trong mạng lưới đường hầm dưới lòng đất, khai hỏa tên lửa chống tăng, súng máy hạng nặng vào lực lượng Israel rồi nhanh chóng rút lui.

Chiến thuật "núp hầm" này từng gây rất nhiều khó khăn cho IDF và hiện vẫn tiếp tục là một thách thức lớn. Bộ Quốc phòng Israel cho biết nhóm vũ trang Hamas hôm 31/10 đã phóng tên lửa chống tăng dẫn đường phá hủy một xe thiết giáp của Lữ đoàn bộ binh Givati ở phía bắc Dải Gaza, làm chết 7 binh sĩ và 4 người bị thương. Đây là tổn thất lớn nhất trong một ngày của IDF kể từ khi đưa quân vào Dải Gaza tuần trước.

Nhóm vũ trang Hamas bắt đầu đào hầm ở Dải Gaza từ giữa những năm 1990, thời điểm Israel bắt đầu trao quyền quản lý khu vực cho người Palestine theo Hiệp định Oslo.

Việc đào hầm trở nên dễ dàng hơn sau khi Israel rút binh sĩ, người định cư khỏi Dải Gaza vào năm 2005. Sau khi Hamas nắm quyền kiểm soát Dải Gaza từ năm 2007, nỗ lực xây dựng "thành trì ngầm" được thúc đẩy cho tới ngày nay.

Trong bối cảnh Dải Gaza bị Israel phong tỏa nhiều năm qua, mạng lưới đường hầm này là tuyến đường chính để Hamas vận chuyển hàng hóa, nhân lực qua biên giới mà không bị hệ thống giám sát hiện đại của Tel Aviv phát hiện.

Binh sĩ Israel canh gác trước cửa đường hầm được phát hiện ở biên giới Dải Gaza gần khu định cư Kissufim hồi tháng 1/2018. Ảnh: Reuters

Guardian cho biết hệ thống đường hầm ở Dải Gaza được chia thành nhiều loại. Loại thứ nhất là các đường hầm do Hamas kiểm soát thông sang Ai Cập, được sử dụng để vận chuyển vũ khí và các vật liệu khác. Loại thứ hai là đường hầm thương mại do Hamas và các nhóm vũ trang khác ở Dải Gaza cùng vận hành, dùng để chuyển hàng hóa. Cuối cùng là đường hầm quân sự, được Hamas sử dụng để xâm nhập lãnh thổ Israel nhằm tập kích và bắt cóc công dân, binh sĩ nước này.

Yocheved Lifshitz, 85 tuổi, con tin Israel vừa được Hamas trả tự do, từng bị giam trong đường hầm ở Dải Gaza. Theo bà, hệ thống đường hầm này giống như "mạng nhện" và bà phải đi bộ hàng km mới tới được nơi bị giam.

Giới chức Hamas từng tuyên bố hệ thống đường hầm ở Dải Gaza có tổng chiều dài hơn 500 km, song số liệu này chưa được kiểm chứng. Dù vậy, nhiều chuyên gia nhận định sau ba thập kỷ được xây dựng và củng cố, mạng lưới đường hầm này có thể trải dài hàng trăm km.

"Có một thành phố ngầm ở độ sâu khoảng 40-50 mét bên dưới Dải Gaza, với các hầm trú ẩn, sở chỉ huy, kho chứa, được liên kết với hơn một nghìn bãi phóng rocket", Amir Avivi, cựu phó chỉ huy Sư đoàn Gaza của IDF, nói. Quân đội Israel cho hay một số đoạn đường hầm ở Dải Gaza có thể sâu tới 80 mét.

Israel nói đường hầm của Hamas thường được xây dựng phía dưới các công trình dân sự như trường học, bệnh viện. IDF hôm 27/10 cáo buộc Hamas sử dụng các bệnh viện ở Dải Gaza để che giấu trung tâm chỉ huy và lối vào hệ thống đường hầm. Quan chức Hamas Ezzat El-Reshiq sau đó bác bỏ thông tin của Israel, khẳng định đây là cáo buộc "không có căn cứ".

Một quan chức Mỹ cảnh báo IDF sẽ phải đối mặt với thách thức "chưa từng có tiền lệ" trong chiến dịch trên bộ lần này, do lực lượng Israel vừa phải đối phó với các tay súng Hamas, vừa phải tìm cách tránh gây hại cho các con tin bị giam dưới lòng đất. Hiện có ít nhất 240 con tin đang nằm trong tay lực lượng Hamas, theo số liệu của Israel.

Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Llyod Austin tuần trước nhận định cuộc chiến của Israel ở Dải Gaza sẽ khó khăn hơn nhiều so với chiến dịch của quân đội Iraq và liên quân quốc tế nhằm tái chiếm thành phố Mosul từ tay tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng hồi năm 2016. Chiến dịch tấn công Mosul kéo dài tới 9 tháng, bất chấp sự chênh lệch về lực lượng giữa hai bên.

"Tác chiến đô thị gây ra rất nhiều khó khăn và diễn ra với tốc độ chậm. Tình hình sẽ còn phức tạp hơn ở Dải Gaza, do Hamas đã dày công xây dựng một mạng lưới đường hầm và có nhiều thời gian để chuẩn bị", Bộ trưởng Austin nêu quan điểm. "Sẽ có rất nhiều mìn tự chế và bẫy".

John Spencer, chuyên gia tại Viện Chiến tranh Hiện đại thuộc Học viện Lục quân West Point của Mỹ, nhận định IDF sẽ đối mặt với nhiều "thách thức chiến thuật" khi điều lính xâm nhập vào các đường hầm ở Dải Gaza và họ cần được trang bị vũ khí chuyên dụng để ứng phó.

Mạng lưới đường hầm của Hamas ở phía bắc Gaza. Đồ họa: OSM.org

"Tùy vào độ sâu và thông khí của đường hầm, trong một số trường hợp binh sĩ sẽ không thể thở được nếu không mang theo bình oxy", Spencer nói. "Họ cũng có thể không nhìn được gì, do phần lớn loại kính nhìn đêm đều cần một ít ánh sáng tự nhiên để có thể hoạt động, trong khi ở dưới hầm thì không có chút nào. Các thiết bị liên lạc, định vị vệ tinh hoặc dẫn đường cũng sẽ không thể hoạt động dưới đường hầm".

Theo Spencer, việc nổ súng trong không gian chật hẹp dưới đường hầm cũng có thể gây tổn thương cho người bắn. Trong môi trường này, phe phòng thủ có nhiều lợi thế hơn so với phe tấn công, khi chỉ cần một người trấn giữ vị trí có lợi cũng có thể cầm chân lực lượng đông hơn nhiều lần.

Nhận thức được mối nguy hiểm này, Israel những năm qua thường xuyên tấn công nhằm phá hủy hệ thống đường hầm ở Dải Gaza. Tel Aviv cũng đầu tư phát triển các công nghệ phát hiện đường hầm, xây dựng bức tường bê tông ngầm gắn cảm biến ở biên giới với Dải Gaza, nhằm ngăn Hamas đào hầm đột nhập vào lãnh thổ nước này.

Tuy nhiên, các nỗ lực này được cho là không thực sự hiệu quả, do mạng lưới đường hầm ở Dải Gaza quá rộng lớn.

Các tay súng ở một đường hầm tại biên giới Dải Gaza với Israel hồi đầu năm. Ảnh: Anadolu Agency

"Họ nói đã phá hủy 100 km đường hầm của Hamas, trong khi mạng lưới hầm ngầm của chúng tôi dài tới hơn 500 km. Ngay cả khi điều họ nói là đúng, thì họ mới chỉ phá hủy được 20% hệ thống đường hầm của chúng tôi", thủ lĩnh Hamas Yehya Al-Sinwar nói hồi năm 2021, sau khi khu vực này hứng chịu nhiều cuộc tấn công của Israel.

Sau khi Hamas phát động cuộc tấn công hiệp đồng hôm 7/10, IDF đã đáp trả bằng hàng loạt cuộc không kích, pháo kích với tần suất chưa từng có vào nhiều mục tiêu ở Dải Gaza, bao gồm nơi ẩn nấp của giới chức cấp cao Hamas ở dưới đường hầm, song vẫn chưa đạt được hiệu quả, theo các nguồn tin an ninh Israel.

"Mặc dù chúng tôi đã tấn công dữ dội những ngày qua, năng lực lãnh đạo của Hamas hầu như không bị ảnh hưởng. Khả năng chỉ huy, kiểm soát và phản kích của đối phương cũng không bị tổn hại", tướng Amir Avivi, cựu chỉ huy Sư đoàn Gaza của IDF, cho biết.

Một quân bài chiến lược mà Israel trông đợi để ứng phó với hệ thống hầm ngầm của Hamas là đội đặc nhiệm Yahalom, trực thuộc Quân đoàn Công binh của IDF. Các thành viên lực lượng này được ví như những "con chồn", chuyên làm nhiệm vụ định vị và phá hủy đường hầm.

Trong cuộc chiến trên bộ ở Dải Gaza hồi năm 2014, đặc nhiệm Yahalom đã góp công lớn trong việc phá hủy nhiều hạ tầng ngầm của lực lượng Hamas.

Khi tới thăm lực lượng này gần đây, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu bày tỏ tin tưởng đơn vị Yalahom sẽ thể hiện được năng lực trong cuộc chiến hiện tại. "Tôi và người dân Israel tin tưởng các bạn", ông Netanyahu nói với các thành viên Yalahom.

Phạm Giang (Theo Reuters, Guardian)