Vị tiến sĩ nào ba lần từ chối chức quan triều Nguyễn về quê dạy học?

Phạm Quý Thích

Phạm Quý Thích (1760-1825) quê làng Hoa Đường, huyện Đường An, phủ Thượng Hồng (nay thuộc huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương), sau cùng gia đình chuyển lên Thăng Long (nay là Hà Nội) sinh sống.

Năm 15 tuổi, Phạm Quý Thích đỗ đầu kỳ thi khảo thí của huyện. Ông được con trai chúa Trịnh cho gọi vào phủ làm Gia thần (kẻ giúp việc nhà cho quan - quyền hồi xưa), nhưng khéo léo từ chối và tiếp tục dùi mài kinh sử.

19

Năm 19 tuổi, Phạm Quý Thích đỗ tiến sĩ và được nhà Lê giao cho giữ nhiều chức vụ quan trọng trong triều đình như: Đông các hiệu thư, Hàn lâm viện hiệu thảo, Kinh Bắc đạo Giám sát ngự sử...

Thời gian này, tiến sĩ trẻ thường phụng mệnh vua sửa chữa các bài tế, cáo, thơ, văn và tuyển chọn nhân sự cho triều đình. "Ngay từ khi đó, ông đã có ý thức chăm lo việc giáo dục, đào tạo nhân tài để có được người giỏi ra làm việc nước", cuốn Những người thầy trong sử Việt viết.

Khắc ván in Truyện Kiều lưu giữ cho đời sau

Làm bạn tâm giao của Đại thi hào Nguyễn Du nên khi Truyện Kiều được viết ra, Phạm Quý Thích là một trong những người đầu tiên "thẩm định" tác phẩm. Ông đem khắc ván in và cùng đưa ra bình phẩm với học trò.

"Phạm Quý Thích là một trong những người góp công lớn trong việc gìn giữ văn bản Truyện Kiều cho đời sau... Ở đây, vai trò của Phạm Quý Thích với tư cách người quảng bá tác phẩm là vô cùng quan trọng", cuốn Những người thầy trong sử Việt đánh giá.

Vũ Tông Phan

Tiến sĩ Phạm Quý Thích, người thầy của nhiều danh sĩ Bắc Hà nổi tiếng như Vũ Tông Phan, Nguyễn Văn Siêu (Thần Siêu), ông Nghè Đông Tác Nguyễn Văn Lý, Bà Huyện Thanh Quan...

Nhà ông là nơi lui tới của các nhà khoa bảng, các danh sĩ cùng chí hướng, trong số đó có đại thi hào Nguyễn Du.

Đoạn trường tân thanh đề từ

Đoạn trường tân thanh đề từ - là bài thơ vịnh Kiều của Phạm Quý Thích. "Đồng thanh tương ứng, đồng bệnh tương liên", Phạm Quý Thích cảm thông với thân phận nàng Kiều, đã viết ra bài thơ vịnh Kiều nổi tiếng, bản dịch ra chữ Nôm như sau:

"Giọt nước Tiền Đường chẳng rửa oan

Phong ba chưa trắng nợ hồng nhan

Lòng còn tơ vướng chàng Kim Trọng

Vẻ ngọc chưa phai chốn thủy quan

Nửa giấc Đoạn trường tan gối điệp

Một dây bạc mệnh dứt cầm loan

Cho hay những kẻ tài tình lắm

Trời bắt làm gương để thế gian".