Ván cược sai của đảng Dân chủ vào Tổng thống Biden

Đảng Dân chủ ban đầu tin Tổng thống Biden là lựa chọn tốt nhất để chiến thắng bầu cử năm nay, nhưng những gì diễn ra sau đó cho thấy họ đã sai.

Một ngày tháng 10/2021, Tổng thống Mỹ Joe Biden có mặt tại Đồi Capitol để thuyết phục nhóm nghị sĩ đảng Dân chủ đồng ý thông qua dự luật cơ sở hạ tầng trị giá 1.000 tỷ USD. Theo những người có mặt, bài phát biểu 30 phút của ông Biden khá rời rạc và không đưa ra được yêu cầu cụ thể đối với các nghị sĩ.

Sau khi ông Biden rời đi, bà Nancy Pelosi, khi đó là chủ tịch Hạ viện, lộ rõ vẻ mặt thất vọng và nói với các nghị sĩ rằng bà sẽ diễn giải lại một cách rõ ràng hơn những gì Tổng thống muốn nói. Đó cũng là lần cuối cùng ông Biden gặp các nghị sĩ Dân chủ tại Hạ viện để thảo luận về vấn đề lập pháp.

"Đây là lần đầu tiên tôi thấy mọi người tỏ ra khó chịu với những gì họ thấy" ở Tổng thống Biden, nghị sĩ Dân chủ Dean Phillips nói. Phillips sau đó đã tìm cách thách thức Tổng thống Biden trong vòng bầu cử sơ bộ của đảng Dân chủ nhưng không thành công.

Gần ba năm sau, những lo ngại về tuổi tác và sự nhạy bén của Tổng thống Biden, 81 tuổi, đã đặt dấu chấm hết cho sự nghiệp chính trị kéo dài nửa thế kỷ của ông. Buổi tranh luận của ông trước đối thủ Cộng hòa Donald Trump cuối tháng trước làm dấy lên làn sóng thất vọng và yêu cầu ông từ bỏ chiến dịch tranh cử.

Ông Biden ngày 21/7 bất ngờ thông báo chấm dứt nỗ lực tái tranh cử, sau nhiều lần khẳng định sẽ không rời đường đua. Tổng thống Mỹ tuyên bố ủng hộ Phó tổng thống Kamala Harris trở thành ứng viên đảng Dân chủ để chạy đua trong cuộc bầu cử năm nay.

Diễn biến này được cho là hệ quả từ ván cược sai lầm của đảng Dân chủ trong những năm qua, khiến họ giờ phải chạy đua khởi động chiến dịch với ứng viên mới khi cuộc bầu cử chỉ còn cách 4 tháng.

Cử tri đã thấy rõ những hạn chế về tuổi tác của ông Biden, khi nhiều cuộc khảo sát năm ngoái cho thấy 3/4 số người được hỏi nói rằng ông đã quá lớn tuổi để đảm nhận thêm một nhiệm kỳ tổng thống. Tuy nhiên, các quan chức Nhà Trắng và giới lãnh đạo đảng Dân chủ dường như cố phớt lờ điều này.

Tổng thống Mỹ Joe Biden tại sự kiện bên lề hội nghị thượng đỉnh NATO ở Washington ngày 11/7. Ảnh: AP

Suốt nhiều tháng trước cuộc tranh luận, các cố vấn của ông Biden thường đáp trả gay gắt những ý kiến chỉ trích Tổng thống, cho rằng mối lo ngại về sức khỏe của ông đã bị thổi phồng quá mức. Một số trợ lý cấp cao nói với những người hoài nghi rằng Tổng thống vẫn có sức khỏe tốt và không có dấu hiệu sa sút.

Trong cuộc phỏng vấn với WSJ hồi mùa xuân, các trợ lý cấp cao Nhà Trắng và nghị sĩ Dân chủ đã được hỏi rằng liệu có phải khả năng nhạy bén của Tổng thống Biden đã suy giảm hay không.

"Tôi gặp Tổng thống mỗi ngày trong hai năm qua và tôi có thể nói với bạn rằng ông rất nhạy bén và ghi nhớ tốt những sự kiện và thông tin", Ron Klain, cựu chánh văn phòng Nhà Trắng, nói hồi tháng 4.

Các quan chức chính quyền mô tả Tổng thống Biden tràn đầy năng lượng và phát biểu lưu loát trong cuộc họp 3 tiếng tại hội nghị thượng đỉnh NATO tháng này. Hồi mùa xuân, ông cũng đã thực hiện nhiều cuộc gọi dài 30 phút để giải quyết vụ sập cầu Francis Scott Key ở Baltimore, trong đó các quan chức bị ấn tượng trước kiến thức và khả năng chỉ đạo của Tổng thống.

Tuy nhiên, những người khác nhận ra rằng họ có lẽ đang cố bỏ qua vấn đề. Một nhà tài trợ lâu năm nhớ lại ba lần gần nhất ông gặp Tổng thống, ông Biden liên tục mất tập trung và không nói trôi chảy. Song nhà tài trợ này khi đó không để ý quá nhiều.

"Tôi dường như đã cố xem đó là điều bình thường. Trong tiềm thức, bạn sẽ nghĩa là có lựa chọn nào khác sao? Không có ai khác tranh cử", ông nói.

Khi ông Biden tiếp quản Nhà Trắng năm 2021 sau cuộc bạo loạn Đồi Capitol, nhiều quan chức chính phủ Mỹ và nước ngoài thở phào nhẹ nhõm, mong muốn có một chính quyền bớt hỗn loạn.

Lúc đầu, những vấp váp của ông Biden dường như chỉ được xem là sự cố hy hữu, như khi ông nói sai tên quốc gia, tỏ ra bối rối khi phát biểu hoặc vấp chân ba lần khi bước lên cầu thang chuyên cơ Không lực Một. Những người quen biết ông đều nói rằng Tổng thống chưa bao giờ là nhà hùng biện mạnh mẽ như cựu tổng thống Barack Obama và những chính trị gia khác.

Tại hội nghị thượng đỉnh G7 ở Anh hồi tháng 6/2021, ông Biden đã liên tục nhầm giữa Syria và Libya trong cuộc họp báo. Sai sót này ít được chú ý, khi các lãnh đạo thế giới tập trung chào mừng sự xuất hiện của tân Tổng thống Mỹ khi đó.

Tới mùa xuân năm 2022, một số quan chức châu Âu bắt đầu nhận thấy có điều gì đó không ổn. Trong cuộc họp trực tuyến về Ukraine của các lãnh đạo G7 do Mỹ chủ trì, ông Biden đã quên tắt micro khi các lãnh đạo khác phát biểu, mất tập trung và dường như không biết ai sẽ phát biểu tiếp theo. Ông thậm chí định kết thúc buổi họp mà không mời Tổng thống Pháp Emmanuel Macron phát biểu, trước khi được Thủ tướng Canada Justin Trudeau nhắc.

Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ Jake Sulivan ngày 21/7 nói rằng ông Biden đã tập hợp được một liên minh toàn cầu đối phó với Nga và "kết quả đã nói lên tất cả". Ông nhấn mạnh câu chuyện về cuộc họp trực tuyến của ông Biden là "vớ vẩn".

Mùa hè năm 2022, một số quan chức ở Washington bắt đầu bình luận về tình trạng sức khỏe của Tổng thống. Một số quan chức chính quyền nhận thấy ông Biden khó có thể mang lại không khí tràn đầy năng lượng cho các sự kiện của Nhà Trắng và tỏ ra khó khăn với việc đọc theo máy nhắc chữ.

Mùa thu năm đó, một cựu quan chức nội các cấp cao nói với các cộng sự rằng ông Biden không nên tái tranh cử, tin rằng lãnh đạo cao tuổi này khó có thể trở thành ứng viên mạnh của đảng.

Tháng 11/2022, các thành viên Dân chủ chuẩn bị tinh thần đón nhận làn sóng đỏ của đảng Cộng hòa trong cuộc bầu cử quốc hội giữa nhiệm kỳ. Tuy nhiên, đảng Dân chủ đã đạt thành tích vượt mong đợi, mở rộng thế đa số ở Thượng viện và khiến đảng Cộng hòa chỉ giành được thế đa số mong manh ở Hạ viện.

Trước thời điểm này, một số nghị sĩ và nhà tài trợ thân cận với Tổng thống cho rằng ông sẽ không tái tranh cử. Ông từng nói trong chiến dịch năm 2020 rằng sẽ trở thành cầu nối cho thế hệ trẻ. Tuy nhiên, thành công của đảng Dân chủ trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ đã khiến ông tăng niềm tin vào khả năng tiếp tục chạy đua vào Nhà Trắng, theo các cố vấn. Nhiều nhà tài trợ lâu năm đã rất ngạc nhiên khi có nhiều thông tin rõ ràng hơn rằng Tổng thống sẽ làm điều đó.

Tổng thống Joe Biden tại Hội nghị thượng đỉnh Thịnh vượng 2024 ở Las Vegas, bang Nevada ngày 16/7. Ảnh: AP

Sau cuộc bầu cử giữa kỳ, nghị sĩ Adam Smith cho biết đã nói chuyện với một số thượng nghị sĩ và quan chức Nhà Trắng, hỏi rằng "có ai nên tranh đề cử với Joe không?", đề cập tới Tổng thống Biden.

Smith cũng đã nói với một người được xem là ứng viên tổng thống tiềm năng của đảng Dân chủ, nhưng người này nói rằng "chúng ta phải đoàn kết với Joe". Người này lập luận đảng Dân chủ đã chiến thắng năm 2020 nhờ liên minh này và "quá rủi ro khi cố thiết lập liên minh mới hoặc hậu thuẫn ứng viên khác".

Ngày 25/3/2023, Tổng thống Biden thông báo tái tranh cử. Vài ngày trước đó, cuộc khảo sát của NBC News chỉ ra 70% cử tri, trong đó hơn 1/2 theo đảng Dân chủ, không muốn ông Biden làm thêm nhiệm kỳ mới. Khoảng 1/2 trong số đó bày tỏ lo ngại về vấn đề tuổi tác của ông.

Philips, nghị sĩ bang Minnesota, đã gọi điện cho các thành viên Dân chủ khác để xem liệu họ có cân nhắc tranh cử hay không. Ông nói Thống đốc Michigan Gretchen Whitmer và Thống đốc Illinois J.B. Pritzker không nhận điện thoại.

Phillips đã tuyên bố tranh cử vào tháng 10 năm ngoái. Tuy nhiên, việc xây dựng chiến dịch đối mặt nhiều vấn đề, khi một số nhà hoạt động đảng Dân chủ được cảnh báo rằng họ sẽ gánh chịu hậu quả nếu hợp tác với ứng viên nào khác ngoài Tổng thống Biden.

Ủy ban Quốc gia đảng Dân chủ (DNC) cùng với các tổ chức của đảng ở mỗi bang đều dựng rào chắn nhằm ngăn những ứng viên tiềm năng khác cạnh tranh với ông Biden trong vòng bầu cử sơ bộ.

Đảng Dân chủ ở bang Florida chỉ đưa tên của ông Biden vào danh sách ứng viên nộp cho quan chức bầu cử. Tại Wisconsin, đảng cũng có động thái tương tự trước khi bị Tòa Thượng thẩm của bang can thiệp. Nhiều thành viên Dân chủ chỉ trích gay gắt bất kỳ ai đề xuất cái tên nào khác ngoài ông Biden hay nêu ra lo ngại về tuổi tác của Tổng thống.

Tới cuối năm 2023, những lời bàn tán về sức khỏe thể chất và tinh thần của Tổng thống Biden gia tăng. Các nhà tài trợ từng gặp ông Biden kể rằng Tổng thống đôi khi tỏ ra bối rối và mất phương hướng. Một nhà gây quỹ cho biết ông Biden đã kể một câu chuyện hai lần. Tại bữa tiệc Giáng sinh tại Nhà Trắng, một số nhà lập pháp tham dự lo ngại tình trạng sức khỏe của ông Biden đang giảm sút.

Bước sang năm 2024, tình hình trở nên đáng lo ngại hơn. Các nghị sĩ hàng đầu của đảng Cộng hòa và Dân chủ hồi tháng 1 gặp ông Biden tại Nhà Trắng để thảo luận về gói viện trợ cho Ukraine. Họ cho biết Tổng thống phát biểu nhỏ tới mức mọi người khó nghe được những gì ông nói, đôi khi nhắm mắt quá lâu khiến mọi người tự hỏi liệu ông còn tập trung vào vấn đề đang thảo luận hay không.

"Ông ấy bắt đầu xuất hiện vấn đề về thể chất và tinh thần nhiều hơn, có thể từ cuối năm ngoái. Điều đó khiến tôi hơi lo lắng", Smith nói.

Ông Biden hồi tháng 2 tiếp tục phạm một số sai sót, làm dấy lên làn sóng đồn đoán về sức khỏe của Tổng thống. Tại cuộc vận động tranh cử ngày 4/2, ông Biden gọi Tổng thống Macron thành François Mitterrand, lãnh đạo tiền nhiệm đã qua đời năm 1996. Tại buổi gây quỹ ngày 7/2, ông nhầm lẫn cựu thủ tướng Đức Angela Merkel với cựu thủ tướng Helmut Kohl, người đã qua đời năm 2017.

Hồi tháng 3, ông Biden đã xoa dịu những lo ngại về tuổi tác khi đọc Thông điệp Liên bang dài một giờ 7 phút một cách hùng hồn, mạch lạc. Sau màn phát biểu ấn tượng, nhiều thành viên đảng Dân chủ đã chúc mừng ông. Nghị sĩ New York Jerrold Nadler nói "bây giờ sẽ không ai có thể nói Tổng thống suy giảm nhận thức".

Đầu tháng 6, Tổng thống Biden tới Pháp dự lễ kỷ niệm 80 năm cuộc đổ bộ của quân Đồng minh lên bờ biển Pháp trong Thế chiến II. Cuối tháng đó, ông tiếp tục công du châu Âu, dự hội nghị thượng đỉnh G7 tại Italy.

Sau khi rời Italy, ông tới California tham gia sự kiện vận động gây quỹ do diễn viên George Clooney và nhiều ngôi sao Hollywood khác tổ chức. Xuất hiện bên cạnh cựu tổng thống Obama, ông Biden đôi khi gặp khó khăn trong lúc trả lời hoặc không theo kịp cuộc trò chuyện.

Tổng thống Mỹ sau đó tới Trại David, nơi ông dành gần một tuần chuẩn bị cho cuộc tranh luận trực tiếp đầu tiên với Trump trong mùa bầu cử năm nay. Những người thân cận cho biết Tổng thống Biden đã có những sai sót trong quá trình luyện tập, nhưng chưa bao giờ thấy ông thể hiện tệ đến vậy trong đêm tranh luận.

Trong cuộc tranh luận ngày 27/6, ông Biden nói vấp, tỏ ra mất tập trung, phát biểu với giọng khàn yếu, một số thông tin bị lẫn lộn và không rõ ý. Nhà Trắng cố giải thích rằng ông bị cảm trước buổi tranh luận. Tổng thống thì cho rằng lịch trình công du dày đặc hồi đầu tháng 6 đã ảnh hưởng đến sức khỏe của ông.

Nhưng những điều đó không xoa dịu được dư luận. Đảng Dân chủ lâm vào khủng hoảng khi ngày càng nhiều người, kể cả những nghị sĩ nổi bật trong đảng, dường như nhận ra sai lầm trong ván cược của mình và công khai kêu gọi Tổng thống Biden rời cuộc đua. Dù Nhà Trắng, đội ngũ chiến dịch và các đồng minh thân cận cố gắng tìm cách trấn an cử tri và cùng ông Biden cứu vớt nỗ lực tranh cử, tình hình không được cải thiện.

Tổng thống Biden liên tục khẳng định sẽ tiếp tục cuộc đua vào Nhà Trắng, nhưng không ít đồng minh thân cận và giới lãnh đạo đảng Dân chủ lo ngại về triển vọng giành chiến thắng của ông, đặc biệt là khi chứng kiến mức độ ủng hộ Trump tăng vọt sau vụ ám sát hụt ở Pennsylvania.

Sau gần một tháng cứu vãn chiến dịch không thành công, ông Biden cuối cùng quyết định rút lui. "Dù tôi muốn tái tranh cử, tôi tin việc rút lui là điều tốt nhất cho lợi ích của đảng và đất nước", ông Biden viết trong thư thông báo trên mạng xã hội X.

Thùy Lâm (Theo WSJ, AFP)