Trùm băng đảng Ecuador sống như vua trong nhà tù

Với phòng tắm đầy đủ tiện nghị, giường cỡ lớn và tủ lạnh mini, phòng giam của José Adolfo Macías giống một phòng khách sạn.

Chân dung trùm băng đảng khét tiếng Los Chorenos của Ecuador, José Adolfo Macías (Fito) - Ảnh: INFOBAE

Ông trùm José Adolfo Macías, còn được biết đến với cái tên "Fito", đã vượt ngục vào tháng 1-2024, đến nay chưa rõ tung tích.

Trước cuộc đào tẩu này, một số video về khu vực giam giữ của "Fito" cho thấy dù ngồi tù nhưng thủ lĩnh băng đảng khét tiếng của Ecuador có hẳn một đàn gà chọi và thậm chí tổ chức tiệc sinh nhật linh đình.

Một bức vẽ Macías treo trên tường phòng giam với dòng chữ "Bạc hoặc chì" - dường như là lời cảnh báo cho nhân viên nhà tù, buộc họ phải lựa chọn hoặc nhận hối lộ, hoặc bị bắn.

"Ở đây còn tốt hơn ở nhà. Ông ta sống như một vị vua", một người lính thốt lên trong một video.

La Regional là một trong năm cơ sở tạo nên khu phức hợp nhà tù lớn ở thành phố cảng Guayaquil. Những cáo buộc tham nhũng xoay quanh cuộc sống xa hoa của "Fito" trong tù, đặc biệt là về lý do tại sao ông ta có thể ở lại nhà tù an ninh trung bình thay vì nhà tù an ninh tối đa.

Nhà tù Ecuador mất kiểm soát như thế nào?

Theo Đài CNN, hình ảnh cuộc sống tiện nghi đằng sau song sắt của "Fito" cho thấy hệ thống nhà tù của Ecuador đã trở thành trụ sở cho các nhóm tội phạm.

Bên trong nơi giam giữ đầy đủ tiện nghi của trùm băng Los Chorenos, José Adolfo Macías, tại nhà tù La Regional, Ecuador - Ảnh: Chụp màn hình CNN

Trong vòng chưa đầy một thập kỷ, các băng đảng này đã biến đất nước tương đối yên bình trở thành một trong những nơi nguy hiểm nhất ở Mỹ Latin.

"Các nhóm tội phạm có quyền kiểm soát các nhà tù. Đó là lý do tại sao Fito có tất cả mọi tiện nghi: tivi, Internet, rượu, phụ nữ - mọi thứ ông ta muốn", chuyên gia an ninh Jean Paul Pinto người Ecuador nói với CNN.

Theo bà Glaeldys González - chuyên gia về tội phạm có tổ chức tại Nhóm Khủng hoảng quốc tế, một loạt sai lầm của các nhà lãnh đạo Ecuador đã dẫn đến tình trạng tội phạm tràn lan khắp hệ thống nhà tù.

Trong đó việc chuyển tù ồ ạt nhằm chia nhỏ các nhóm tội phạm đã phản tác dụng, thậm chí còn giúp các băng nhóm mở rộng phạm vi hoạt động trên khắp đất nước. Chính sách giam giữ hàng loạt đã giúp băng nhóm chiêu mộ thêm thành viên đằng sau song sắt.

Các nhà phân tích cho rằng với khoảng 30.000 thành viên băng đảng trên khắp Ecuador, nhiều tội phạm bị giam giữ có thể đã sử dụng ảnh hưởng của mình bên ngoài nhà tù để kiểm soát các cai ngục.

"Các thành viên băng đảng đe dọa để buộc nhân viên nhà tù thực hiện các hoạt động bất hợp pháp mà chúng yêu cầu, nếu không chúng sẽ đe dọa gây hại cho gia đình và người thân của họ", ông Julio Cesar Ballesteros, cựu phó giám đốc Cơ quan Quản lý trại giam Ecuador (SNAI), nói.

Nhà tù La Regional, nơi giam giữ thủ lĩnh José Adolfo Macías của băng Los Chorenos - Ảnh: Chụp màn hình CNN

Tình trạng tham nhũng cũng xảy ra vì cai ngục bị trả lương thấp, làm việc quá sức và trong điều kiện tồi tệ. Việc quá tải tù nhân và không đủ cai ngục cũng làm gia tăng bạo lực trong nhà tù. Theo SNAI, các nhà tù đã vượt quá sức chứa từ 3.250 đến 4.150 người vào năm 2023.

"Các nhà tù không còn được nhà nước quản lý nữa, bọn tội phạm đã tiếp quản. Nhiều quan chức nhà tù, thậm chí cả các quan chức cấp cao, đã bị hăm dọa nên họ ngoảnh mặt và cho phép hoạt động phi pháp diễn ra", ông Ballesteros nói.

Cuộc điều tra vào năm 2023 của Tổng chưởng lý Ecuador Diana Salazar cũng hé lộ kế hoạch hối lộ 3.000 USD cho nhân viên nhà tù của một tội phạm buôn ma túy, nhằm đổi lấy việc mang heo vào bữa tiệc "Ngày tù nhân". Tên này còn nhắn tin ra bên ngoài, khoe khoang mình giống như "giám đốc" bên trong nhà tù đó.

"Hệ thống nhà tù ở Mỹ Latin từ lâu đã trở thành vườn ươm, trung tâm đào tạo và trụ sở của một số tổ chức tội phạm quyền lực nhất ở châu Mỹ. Vì vậy, không có gì ngạc nhiên khi điều này được nhân rộng ở Ecuador", ông Jeremy McDermott, đồng sáng lập Viện Nghiên cứu tội phạm InSight Crime, nói với CNN.

Bạo lực bao trùm

José Adolfo Macías bị kết án nhiều tội như giết người và buôn ma túy vào năm 2011, nhưng từng trốn thoát khỏi nhà tù vào năm 2013 và bị bắt lại sau đó.

Vào năm 2020, "Fito" trở nên nổi tiếng tại Ecuador sau cuộc đấu đá nội bộ bên trong Los Choneros và cuộc chiến giành địa bàn buôn ma túy với đối thủ Los Lobos. Đó cũng là thời điểm bạo lực bùng phát bên trong các nhà tù ở Ecuador.

Vào năm 2021, hơn 300 người đã chết trong các nhà tù ở nước này, nhiều người bị hành quyết man rợ. Tình trạng kinh tế bất ổn đã khiến tỉ lệ phạm tội gia tăng ở Ecuador, nhiều người đã trốn chạy khỏi đất nước.

Tháng 2-2024, Bộ Tài chính Mỹ đã ban hành lệnh trừng phạt với băng Los Choneros và "Fito", cho biết ông ta có quyền truy cập vào điện thoại di động và Internet để tiếp tục điều hành băng đảng từ bên trong nhà tù.

Trước khi "Fito" vượt ngục vào tháng 1-2024, Chính phủ Ecuador có kế hoạch chuyển ông ta đến một nhà tù an ninh cao, nhưng dường như ông trùm đã có tin mật và đào tẩu.

Bạo lực bùng phát ở Ecuador sau vụ việc chấn động này. Tổng thống Ecuador Daniel Noboa đã ban hành tình trạng khẩn cấp vào hôm 8-1.

Cảnh sát và nhân viên trại giam bị bắt làm con tin, nhiều vụ nổ xảy ra tại các thành phố, một đài truyền hình bị tấn công, một công tố viên điều tra tội phạm băng đảng bị sát hại, thủ lĩnh băng đảng đối thủ và hàng chục tù nhân khác cũng trốn thoát.