Trình Quốc hội hai phương án về ghi âm, ghi hình tại phiên tòa

Phương án thứ nhất đề nghị chỉ được ghi âm, hình ảnh phiên tòa khi khai mạc và tuyên án; phương án còn lại đề xuất thực hiện theo luật tố tụng.

Thông tin được nêu trong báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Tổ chức Tòa án nhân dân sửa đổi của Ủy ban Thường vụ vừa gửi tới các đại biểu. Dự kiến ngày 28/5, Quốc hội sẽ thảo luận.

Việc ghi âm, ghi hình phiên tòa (được nêu tại điều 141 dự thảo luật) hiện được chia thành hai phương án để trình Quốc hội cho ý kiến. Ủy ban Thường vụ cho hay có ý kiến yêu cầu phải rà soát để không trái với nguyên tắc '"òa án xét xử công khai".

Phương án 1, việc ghi âm lời nói, hình ảnh của hội đồng xét xử tại phiên tòa, phiên họp phải được sự đồng ý của chủ tọa. Ghi âm lời nói, hình ảnh của người tiến hành tố tụng khác, người tham gia phiên tòa, phiên họp thì phải được sự đồng ý của họ và chủ tọa. Đặc biệt, người tham dự chỉ được ghi hình ảnh phiên tòa khi khai mạc và tuyên án.

Tòa được ghi âm lời nói, hình ảnh toàn bộ diễn biến phiên tòa, phiên họp trong trường hợp cần thiết để phục vụ nhiệm vụ chuyên môn. Việc sử dụng, cung cấp kết quả ghi âm, ghi hình sẽ thực hiện theo quy định pháp luật. Chánh án TAND Tối cao quy định chi tiết khoản này.

Phương án 2, không quy định việc ghi âm, ghi hình như trên mà thực hiện theo quy định của các luật tố tụng.

Phóng viên tác nghiệp tại phiên xét xử vụ án " chuyến bay giải cứu " qua màn hình trong phòng báo chí, tháng 7/2023. Ảnh: Danh Lam

Ủy ban Thường vụ nhận thấy, việc ghi âm, hình ảnh tại phiên tòa phải bảo đảm quyền con người, công dân và hoạt động thông tin theo quy định pháp luật. Hơn nữa, trong phiên tòa công bố nhiều thông tin, chứng cứ nhưng chưa được kiểm chứng, đặc biệt là các thông tin về đời tư cá nhân, bí mật gia đình, kinh doanh. Những thông tin này cần được HĐXX xem xét, kết luận trong bản án.

Quy định về ghi âm, ghi hình còn góp phần bảo đảm tính tôn nghiêm tại phiên tòa và "tạo điều kiện cho HĐXX điều hành tốt phiên tòa, không bị phân tâm bởi các yếu tố khác".

Tuy nhiên, cơ quan này cũng nhận thấy quy định như phương án 1 vẫn có mặt chưa tạo thuận lợi cho hoạt động chuyên môn của chính tòa án và các cơ quan chức năng khác.

Bởi thế, đa số ý kiến của Ủy ban Thường vụ đề nghị chỉnh lý theo phương án 1. Có hai ý kiến ủng hộ phương án hai.

Phương án 1 của dự thảo đang nhận nhiều ý kiến trái chiều, cho rằng trái với nguyên tắc "tòa án xét xử công khai" và làm hạn chế quyền tác nghiệp của nhà báo. Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật Tố tụng hành chính và Luật Báo chí hiện hành đều cho phép nhà báo được tham dự đưa tin "diễn biến", "được tác nghiệp" tại các phiên tòa xét xử công khai; được bố trí khu vực riêng để tác nghiệp... Trong đó, ghi âm, ghi hình là hoạt động đặc thù của nghề báo.

"Việc nhà báo ghi âm, ghi hình tại phiên tòa giúp lời nói, phán quyết của thẩm phán, tranh luận giữa các bên chuẩn mực hơn", ông Nguyễn Mạnh Tuấn, Phó ban chuyên trách Ban Kiểm tra, Hội Nhà báo Việt Nam, nêu quan điểm với VnExpress.

Cùng quan điểm, ông Nguyễn Quang Đồng, Viện trưởng Nghiên cứu chính sách và Phát triển truyền thông (IPS), cũng cho rằng trong bối cảnh công nghệ thông tin phát triển như hiện nay thì "không thể hạn chế báo chí ghi âm, ghi hình diễn biến phiên tòa". Việc đề xuất chỉ cho phép phóng viên ghi âm, ghi hình lúc khai mạc và tuyên án tại phiên tòa như dự thảo luật là "tước đi hàng loạt quyền tác nghiệp của nhà báo".