Tranh cổ động Việt Nam nhìn từ 2 cuộc thi lớn

Tác phẩm “Tất cả cho chiến dịch Điện Biên Phủ”, giải Nhất Cuộc thi sáng tác tranh cổ động “Tuyên truyền kỷ niệm 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ (7.5.1954 - 7.5.2024). Ảnh: Bộ VHTTDL

Sức hút từ hai cuộc thi tranh cổ động

Sau 2 tháng phát động, hơn 1.000 tác phẩm gửi về hưởng ứng 2 cuộc thi sáng tác tranh cổ động “Tuyên truyền kỷ niệm 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ” và “65 năm Ngày mở đường Hồ Chí Minh - Ngày truyền thống Bộ đội Trường Sơn” do Cục Văn hóa Cơ sở (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) phát động. Lễ trao giải thưởng 2 Cuộc thi đã được tổ chức hôm 17.4.

Hầu hết các tác phẩm đều truyền tải được những thông điệp có ý nghĩa sâu sắc về Chiến thắng Điện Biên Phủ, những thành quả xương máu của quân và dân ta trong quá trình xây dựng con đường huyết mạch nối liền Nam Bắc: Đường Trường Sơn - Đường Hồ Chí Minh.

Không chỉ có thế, các tác phẩm còn đa dạng về cách thể hiện, minh chứng cho sự phát triển không ngừng của dòng tranh cổ động Việt Nam.

“Nếu các họa sĩ lão thành sáng tác bằng hình thức vẽ tay thì thế hệ những họa sĩ trẻ có cách tiếp cận sáng tạo, phù hợp với thời đại công nghệ thông tin. Họ vẽ bằng máy vi tính, đem đến nét mới trong sáng tác tranh cổ động. Màu sắc hình ảnh cô đọng, đi kèm với khẩu hiệu, nội dung tuyên truyền đã truyền tải thông điệp một cách ấn tượng nhất đến công chúng” - ông Nguyễn Quốc Huy - Phó Cục trưởng Cục Văn hóa Cơ sở (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) - nhận xét.

Nét đặc sắc của mỹ thuật Việt Nam

Tranh cổ động là một nét độc đáo đặc sắc của mỹ thuật Việt Nam do Chủ tịch Hồ Chí Minh khai sinh và đặt nền móng.

Những năm 20 của thế kỷ trước, khi hoạt động báo chí và sáng lập ra hàng loạt tờ báo như Người cùng khổ (Le Paria năm 1922), Quốc tế nông dân (1924), Thanh niên (1925), Công nông (1925), Lính Kách mệnh (1925), Thân ái (1928), Đỏ (1929), Việt Nam Độc Lập (1941)... Chủ tịch Hồ Chí Minh - lúc này là nhà báo Nguyễn Ái Quốc - đã trực tiếp vẽ tranh minh họa, biếm họa, là hình thức tiền đề của tranh cổ động chính trị - trên các ấn phẩm này.

Xuyên suốt thế kỷ XX, tranh cổ động là thể loại xung kích của mỹ thuật Việt Nam, phục vụ kịp thời công cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc, xây dựng, bảo vệ và phát triển đất nước. Nền mỹ thuật Việt Nam đã sản sinh ra những họa sĩ danh tiếng ở loại hình này như: Trần Văn Cẩn, Nguyễn Đỗ Cung, Lương Xuân Nhị, Tô Ngọc Vân, Nguyễn Sáng, Mai Văn Hiến…

Họ là những chiến sĩ tuyên truyền, phản ánh những sự kiện, vấn đề thời sự của đời sống xã hội, đúng như trong bức thư mà Bác Hồ gửi các họa sĩ năm 1945: “Văn hóa, văn nghệ cũng là một mặt trận; anh, chị em là chiến sĩ trên mặt trận ấy”.

Trong 2 cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ, tranh cổ động trở thành loại hình nghệ thuật được hầu hết các họa sĩ tham gia sáng tác. Giai đoạn kháng chiến chống Pháp, tranh cổ động bám sát các chiến dịch của bộ đội ta, công tác binh vận, tình quân dân, đặc biệt là chiến dịch Điện Biên Phủ.

Trong kháng chiến chống Mỹ, tranh cổ động tập trung vào các chủ đề hậu phương miền Bắc, tiền tuyến miền Nam, chống chiến tranh phá hoại, các đề tài về giao thông, vận tải, về đường Trường Sơn, về công, nông nghiệp, đẩy mạnh sản xuất, học tập văn hóa góp phần cổ vũ khí thế cách mạng, đánh thắng giặc Mỹ, tiến tới hòa bình, thống nhất đất nước.

Ngày nay, tranh cổ động tiếp tục phát triển, lan tỏa đến các địa phương với lực lượng sáng tác từ cơ sở, tiếp tục làm công tác cổ động trực quan phục vụ các nhiệm vụ chính trị của đất nước. Nhiều cuộc thi tranh cổ động hướng đến các ngày lễ lớn như “Hưởng ứng cuộc vận động học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”, “Kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội”, “Chào mừng Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng Cộng sản Việt Nam”.

Vượt qua nhiệm vụ tuyên truyền, tranh cổ động trở thành nghệ thuật đồ họa độc đáo, là một trong những dấu hiệu riêng có làm nên nét đặc sắc của mỹ thuật Việt Nam.