Tòa án thu thập chứng cứ rồi xét xử có thể không khách quan

Chánh án Tòa án Nhân dân Tối cao Nguyễn Hòa Bình tại phiên họp. Ảnh: Phạm Đông

Chính thức đề xuất đổi tên tòa án cấp tỉnh, cấp huyện

Tiếp tục kỳ họp thứ 6, chiều 9.11, Chánh án Tòa án Nhân dân (TAND) Tối cao Nguyễn Hòa Bình trình bày tờ trình về dự án Luật Tổ chức TAND (sửa đổi).

Theo Chánh án Nguyễn Hòa Bình, dự thảo luật quy định tổ chức lại bộ máy giúp việc của TAND cấp cao; đổi mới TAND cấp tỉnh, TAND cấp huyện theo thẩm quyền xét xử; thành lập TAND sơ thẩm chuyên biệt.

Đổi mới tổ chức bộ máy của TAND cấp cao để bảo đảm tính khoa học, phù hợp với quy trình tố tụng và tương đương với bộ máy của Viện Kiểm sát Nhân dân (KSND) cấp cao;

Đổi mới TAND cấp tỉnh thành TAND phúc thẩm, TAND cấp huyện thành TAND sơ thẩm.

Về điều chỉnh nhiệm vụ, quyền hạn thu thập tài liệu, chứng cứ của tòa án, Chánh án Nguyễn Hòa Bình cho biết, loại ý kiến thứ nhất cho rằng tòa án không có nghĩa vụ thu thập chứng cứ trong vụ án hình sự, hành chính, vụ việc dân sự là phù hợp và cần thiết với các lý do như sau:

Trong vụ án hình sự, tòa án căn cứ vào tài liệu, chứng cứ đã được cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra, Viện KSND thu thập, làm rõ tại phiên tòa và kết quả tranh tụng để xét xử.

Trong vụ việc dân sự, vụ án hành chính, tòa án căn cứ vào tài liệu, chứng cứ mà các bên đã thu thập, giao nộp cho tòa án theo quy định của pháp luật tố tụng và kết quả tranh tụng để xét xử.

Tòa án thu thập chứng cứ rồi sau đó xét xử theo chứng cứ tự mình thu thập có thể sẽ không khách quan, không đánh giá đầy đủ các nguồn chứng cứ khác do các bên thu thập.

Việc điều chỉnh nhiệm vụ, quyền hạn thu thập tài liệu, chứng cứ của tòa án nhằm bảo đảm thực hiện đúng nguyên tắc vô tư, khách quan, để tòa án luôn giữ vai trò là trọng tài và phán xử trên cơ sở chứng cứ mà các bên đưa ra, thực sự tôn trọng và bảo đảm nguyên tắc tranh tụng, phù hợp với thông lệ quốc tế.

Để tạo thuận lợi cho đương sự, người tham gia tố tụng khác trong quá trình giải quyết, xét xử vụ việc dân sự, vụ án hành chính, tòa án sẽ hướng dẫn đương sự thu thập chứng cứ và lập hồ sơ vụ việc. Tòa án hỗ trợ các đương sự là người yếu thế thu thập chứng cứ trong vụ việc dân sự, vụ án hành chính theo quy định của pháp luật.

Loại ý kiến thứ hai đề nghị cân nhắc kỹ quy định này vì có thể khó khăn cho việc giải quyết vụ án. Việc quy định tòa án thu thập chứng cứ vẫn phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của nước ta hiện nay.

Chỉ thu thập chứng cứ nếu đương sự không thu thập được, có yêu cầu

Thẩm tra nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga cho biết Ủy ban cơ bản tán thành với dự thảo luật. Theo đó, đối với vụ án hình sự: việc khởi tố, điều tra, truy tố thuộc trách nhiệm của cơ quan điều tra (CQĐT) và Viện KSND.

Tòa án căn cứ vào tài liệu, chứng cứ do CQĐT và Viện KSND thu thập trong hồ sơ vụ án, sau khi đã kiểm tra, làm rõ tại phiên tòa, kết quả tranh tụng tại phiên tòa để ra phán quyết về vụ án; nếu thiếu chứng cứ hoặc có dấu hiệu bỏ lọt tội phạm, tòa án trả hồ sơ để điều tra bổ sung.

Đối với vụ việc dân sự, vụ án hành chính: nghĩa vụ thu thập chứng cứ và chứng minh thuộc về đương sự. Tòa án không có trách nhiệm thu thập chứng cứ mà chỉ hướng dẫn, yêu cầu các đương sự thu thập chứng cứ; nếu đương sự là người yếu thế trong xã hội, tòa án sẽ hỗ trợ đương sự thu thập chứng cứ.

Cũng theo bà Lê Thị Nga, có ý kiến không tán thành với dự thảo luật. Theo đó, đối với vụ án hình sự nếu tại phiên tòa phát sinh vấn đề cần xác minh, thu thập, bổ sung chứng cứ thì tòa án tạm ngừng phiên tòa để thực hiện. Vụ việc dân sự, vụ án hành chính thì tòa án chỉ thu thập chứng cứ nếu đương sự không thu thập được và có yêu cầu.

Việc thu thập chứng cứ ở nước ngoài thì tòa án thông qua cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam yêu cầu cơ quan có thẩm quyền nước ngoài thu thập.