Tính toán của Thủ tướng Đức khi chủ động điện đàm với ông Putin

Thủ tướng Scholz lần đầu gọi điện cho ông Putin sau gần hai năm, dường như để tránh bị gạt khỏi nỗ lực đàm phán về chiến sự Ukraine và thu hút thêm ủng hộ từ cử tri.

Thủ tướng Đức Olaf Scholz ngày 15/11 điện đàm khoảng một giờ với Tổng thống Nga Vladimir Putin. Cuộc trao đổi được thực hiện theo đề nghị từ phía Đức và đây là lần điện đàm đầu tiên giữa hai lãnh đạo kể từ tháng 12/2022.

Cuộc điện đàm diễn ra hơn một tuần sau khi ông Donald Trump đắc cử tổng thống Mỹ và sẽ bắt đầu nhiệm kỳ hai vào tháng 1/2025. Tổng thống đắc cử Mỹ từng nhiều lần tuyên bố có thể chấm dứt chiến sự Nga - Ukraine trong vòng 24 giờ, nhưng không nêu cụ thể kế hoạch.

Christian Molling, cựu chuyên gia an ninh tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại Đức, nhận định đây có thể là một lý do khiến Thủ tướng Đức phải gấp rút hành động để tránh bị gạt ra rìa trong vấn đề Ukraine. "Châu Âu đang lo ngại ông Trump có thể đàm phán với Nga mà họ không hay biết gì. Họ muốn chắc chắn mình cũng có mặt trên bàn đàm phán", ông Molling nói.

Thủ tướng Đức Olaf Scholz tại Berlin ngày 15/11. Ảnh: Reuters

Sự úp mở của Tổng thống đắc cử Mỹ khiến nhiều đồng minh châu Âu lo ngại Ukraine có thể phải chấp nhận một thỏa thuận bất lợi cho Kiev. Nga trước đó nêu điều kiện hòa đàm với Ukraine là Kiev phải từ bỏ 4 vùng lãnh thổ Moskva đã sáp nhập, song chính quyền Tổng thống Volodymyr Zelensky kiên quyết bác bỏ.

Do đó, sau khi ông Trump nhậm chức ngày 20/1/2025, dư luận thế giới sẽ rất chú ý đến những hành động ông sẽ làm để kết thúc cuộc xung đột ở ngay sườn đông NATO, liên minh quân sự mà Đức cũng là thành viên.

"Với nhiều bất ổn liên quan cam kết của Mỹ với NATO và chiến sự Ukraine, Thủ tướng Đức đã có lựa chọn khôn ngoan là điện đàm với phía Nga, đảm bảo ông vẫn là bên đóng vai trò trung tâm trong các cuộc đàm phán", Siobhan Robbins, cây viết của Sky News, nhận định.

Đức được cho là đã báo trước cho Mỹ, Anh, Pháp và Ukraine về kế hoạch điện đàm với ông chủ Điện Kremlin, song việc này không thể xoa dịu mối lo ngại của Ukraine. Ông Zelensky phản ứng giận dữ trước việc Nga và Đức khôi phục đường dây liên lạc, gọi đây là hành động "mở chiếc hộp Pandora", ám chỉ việc làm có thể gây ra các hậu quả không thể lường trước.

Phía Nga cũng không bỏ lỡ cơ hội để chỉ trích Đức, cho rằng việc "Berlin chọn lập trường không thân thiện" đã khiến quan hệ song phương suy giảm nghiêm trọng. Đức là một trong các quốc gia ủng hộ Ukraine mạnh mẽ nhất, chỉ sau Mỹ về viện trợ quân sự cho Kiev.

Ông Scholz còn một lý do nữa để nối lại liên lạc với ông Putin. Những tranh cãi âm ỉ giữa ba đảng Dân chủ Xã hội (SPD), Dân chủ Tự do (FDP) và đảng Xanh đã bùng nổ hồi đầu tháng, khiến liên minh cầm quyền của Đức tan rã.

Đức sẽ tổ chức bầu cử sớm vào ngày 23/2/2025 và ông Scholz nguy cơ trở thành một trong những lãnh đạo Đức tại nhiệm ngắn nhất nếu SPD thất bại, kịch bản đang có khả năng cao thành hiện thực dựa trên kết quả các thăm dò gần đây. Ông Scholz còn đối mặt một cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm, dự kiến vào tháng 12.

Đối mặt với nguy cơ "hoàng hôn nhiệm kỳ", Thủ tướng Đức đã tìm cách mô tả bản thân là "lựa chọn an toàn" của cử tri, rằng sự lãnh đạo ổn định của ông đã giúp châu Âu tránh được leo thang xung đột.

Theo nhà bình luận Lisa Haseldine của trang Spectator, Thủ tướng Scholz còn muốn thể hiện sự ổn định này khi đăng ảnh chụp ông, cố vấn an ninh và đối ngoại Jens Ploetner và phát ngôn viên chính phủ Steffen Hebestreit cùng tham gia cuộc điện đàm với lãnh đạo Nga.

"Sự khó đoán trong nhiệm kỳ hai của ông Trump có thể sẽ tạo ra nhiều vấn đề cho châu Âu, trong đó có viện trợ Ukraine, khiến nhu cầu thể hiện vai trò lãnh đạo mạnh mẽ trở nên quan trọng hơn bao giờ hết", bà Ploetner bình luận, nhưng thêm rằng chỉ một cuộc gọi khó có thể lay chuyển được ông Putin.

Ông Scholz "đang đấu tranh cho sự nghiệp chính trị của mình nên có thể muốn chuyển hướng sự chú ý của dư luận trong nước", một quan chức Liên minh châu Âu nói với Telegraph.

Kết quả bầu cử địa phương gần đây tại ba trong số 16 bang của Đức cho thấy tỷ lệ đáng kể cử tri phản đối các khoản viện trợ cho Ukraine. Tại cả ba bang này, đảng cực hữu AfD nhận gần 1/3 tổng số phiếu, còn đảng dân túy cánh tả Liên minh Sahra Wagenknecht (BSW) nhận hơn 10% phiếu, dù mới thành lập tháng 9/2023.

AfD và BSW đều có quan điểm phản đối việc Berlin tiếp tục cung cấp vũ khí cho Kiev. "Ông Scholz nghĩ mình có thể thu hút được ủng hộ từ AfD và BSW, từ đó cứu lấy sự nghiệp. Nhưng điều này quá nguy hiểm cho Đức và châu Âu", một quan chức EU khác nói.

Thủ tướng Đức Olaf Scholz (phải) trong cuộc điện đàm với Tổng thống Nga Vladimir Putin ngày 15/11. Ảnh: X/Bundeskanzler

Ông Molling cảnh báo cuộc điện đàm của ông Scholz cũng tiềm ẩn rủi ro. "Mỗi bên sẽ diễn giải động thái theo cách riêng", ông Molling nói, thêm rằng Tổng thống Putin có thể tuyên bố châu Âu không còn lựa chọn nào khác với Ukraine ngoài đàm phán.

Tại Nga, các nhà bình luận thân Điện Kremlin mô tả cuộc gọi là bằng chứng cho thấy phương Tây đã thất bại trong nỗ lực cô lập Nga.

"Lý do của cuộc gọi: ông Scholz sắp có một cuộc bầu cử và cử tri đang yêu cầu Đức hướng đến hòa bình, không phải chiến tranh", Sergey Markov, nhà phân tích chính trị tại Moskva, cựu cố vấn Điện Kremlin, viết trên Telegram cá nhân. "Chúng tôi đang chờ những cuộc gọi tiếp theo từ các lãnh đạo khác của châu Âu".

Như Tâm (Theo CNN, Sky News, Telegraph)