Thủy điện xả lũ trong đêm khi dân đang ngủ, có đúng quy trình?

Huyện Quỳ Châu đề nghị UBND tỉnh Nghệ An và cơ quan cấp trên xem xét quy trình xả lũ của các nhà máy thủy điện, trong đợt mưa lũ gây thiệt hại hơn 177 tỉ đồng.

Người dân thị trấn Tân Lạc, huyện Quỳ Châu, Nghệ An vớt vát tài sản sau mưa lũ - Ảnh: DOÃN HÒA

Mưa lũ "cuốn trôi" 6,5 năm thu ngân sách

Ngày 13-10, ông Lê Hải Lý - phó chủ tịch UBND huyện Quỳ Châu, Nghệ An - cho biết phía huyện đã có báo cáo thiệt hại do áp thấp nhiệt đới gây ra từ ngày 26 và 27-9, trong đó huyện đề nghị UBND tỉnh Nghệ An và cơ quan liên quan xem xét đánh giá quy trình xả lũ của các thủy điện.

Đợt mưa lũ vừa qua ở huyện Quỳ Châu xảy ra mưa to đến rất to, lượng mưa đo được 310mm, lũ trên các thượng nguồn chảy về lớn.

Đồng thời các nhà máy thủy điện như Nhạn Hạc, Châu Thắng, Nậm Pông đã xả lũ với lưu lượng 2.000 - 2.500m³/s gây ra đợt ngập lụt diện rộng trên địa bàn huyện Quỳ Châu.

Ngoài một người chết do lũ cuốn trôi, mưa lũ làm 1.371 nhà ngập, các công trình giao thông, thủy lợi, điện lực cũng như cơ sở giáo dục, y tế, sản xuất nông nghiệp của người dân bị hư hỏng, thiệt hại.

Ước tính tổng thiệt hại hơn 177 tỉ đồng.

Đây là con số thiệt hại rất lớn, so với một địa phương miền núi còn nhiều khó khăn như huyện Quỳ Châu. Thiệt hại này gấp hơn 6,5 lần tổng thu ngân sách toàn huyện vào năm 2022 (theo báo cáo tại kỳ họp thứ 7, HĐND huyện Quỳ Châu vào tháng 12-2022 là thu ngân sách của huyện là 27 tỉ đồng - PV).

Đáng chú ý, trong báo cáo của UBND huyện Quỳ Châu nêu "Đề nghị UBND tỉnh Nghệ An hỗ trợ, đánh giá nguyên nhân gây lũ lụt, trong đó xem xét quy trình xả lũ của các nhà máy thủy điện trong việc xả lũ ngày 27-9".

Ước tính tổng thiệt hại mưa lũ gây ra cho huyện Quỳ Châu, Nghệ An là hơn 177 tỉ đồng. Trong ảnh: Người dân Quỳ Châu gặt lúa bị mưa lũ vùi lấp - Ảnh: DOÃN HÒA

Thủy điện xả lũ trong đêm

Dọc sông Quàng - một nhánh của sông Hiếu trên địa bàn huyện Quỳ Châu có ba nhà máy thủy điện đang hoạt động là Nhạc Hạc, Châu Thắng và Nậm Pông.

Theo hồ sơ từ Chi cục Thủy lợi Nghệ An cung cấp cho thấy, tối 26-9 thủy điện Châu Thắng có thông báo kế hoạch vận hành xả lũ hồ chứa dự kiến từ 4h sáng ngày 27-9, lưu lượng xả từ 76m³/s đến 450m³/s.

Tiếp đó, đơn vị này có thông báo với nội dung do nước hồ tăng đột biến từ việc thủy điện Nhạn Hạc xả khẩn cấp vào lúc 2h sáng 27-9 nên thủy điện Châu Thắng xả khẩn cấp vào lúc 2h35 phút sáng 27-9, lưu lượng xả từ 76m³/s đến 1.200m³/s.

Sau đó, thủy điện Châu Thắng gửi tiếp thông báo với nội dung hiện tại lưu vực hồ chứa mưa to, rất to, lượng nước về hồ có xu hướng gia tăng, dự kiến mức xả lũ về hạ du có thể đến 2.500m³/s, thời gian xả lũ tăng cường từ 8h30 sáng 27-9.

Trong ngày 27-9, thủy điện Nhạn Hạc cũng thông báo xả lũ với lưu lượng xả tăng cường từ 500m³/s đến 1.100m³/s.

Giải thích vấn đề vì sao tăng lưu lượng xả lũ trong đêm, ông Hồ Ngọc Thiết - giám đốc Công ty cổ phần Prime Quế Phong, chủ đầu tư nhà máy thủy điện Châu Thắng - cho biết theo kế hoạch ban đầu lúc 23h30 tối 26-9 thủy điện có thông báo dự kiến xả lũ lúc 4h sáng 27-9 với lưu lượng 450m³/s.

"Tuy nhiên, lúc 2h sáng 27-9, thủy điện Nhạn Hạc phía trên thông báo xả lũ 1.100m³/s. Tình huống lúc đó bất ngờ, bất khả kháng nên buộc chúng tôi phải thông báo khẩn cấp, xin xả 1.200m³/s", ông Thiết nói.

Phó chủ tịch UBND huyện Quỳ Châu Lê Hải Lý cho hay các thủy điện đều thực hiện xả lũ với lưu lượng lớn nhưng chỉ thủy điện Châu Thắng có thông báo gửi huyện để huyện có phương án cũng như thông báo tới nhân dân.

"Các nhà máy thủy điện khác chỉ thông báo về cho Ban chỉ đạo phòng chống thiên tai tỉnh cũng như Chi cục Thủy lợi nắm và thông tin. Khi huyện nhận được thông báo thì lũ lớn cũng đã ùa về gây ngập lụt rồi.

Nhân dân và địa phương kiến nghị tỉnh có đánh giá toàn diện khách quan, khoa học về nguyên nhân, nhất là quy trình vận hành liên hồ chứa", ông Lý đề nghị.

Tiếp xúc với phóng viên Tuổi Trẻ ngày 28-9 khi nước lũ rút, nhiều bà con thị trấn Tân Lạc, huyện Quỳ Châu cũng phản ánh do nước lũ về trong đêm, khoảng thời gian từ 2h30 - 3h sáng 27-9, thời gian nhiều người đang ngủ nên họ không kịp trở tay, di dời tài sản. Đây cũng là đợt mưa lũ lịch sử trong hơn 15 năm qua ở địa phương này.

Ông Nguyễn Trường Thành - chi Cục trưởng Chi cục Thủy lợi, Chánh Văn phòng Ban chỉ huy phòng, chống thiên tai - Tìm kiếm cứu nạn và Phòng thủ dân sự Nghệ An - cho rằng đơn vị cũng chỉ nhận thông báo xả lũ từ các thủy điện, sau đó phát thông báo này lên các phương tiện thông tin đại chúng như báo, đài địa phương.

Còn nội dung thông báo cho huyện, thị là trách nhiệm của nhà máy thủy điện - đơn vị trực tiếp vận hành liên hồ chứa thực hiện trước khi thực hiện xả lũ.